Jerzy Braun

Jerzy Braun

Bronisław Rogowski

Data i miejsce urodzenia	1 września 1901 Dąbrowa Tarnowska
Data i miejsce śmierci	17 października 1975 Rzym, Włochy
Miejsce spoczynku	cmentarz Powązkowski, Warszawa
Zawód, zajęcie	pisarz, poeta, działacz polityczny
Alma Mater	Katolicki Uniwersytet Lubelski
Krewni i powinowaci	Kazimierz Braun, Juliusz Braun, Ewa Braun, Michalina Wisłocka, z d. Braun
Odznaczenia

Jerzy Bronisław Braun, ps. „Bronisław Rogowski” (ur. 1 września 1901 w Dąbrowie Tarnowskiej^[1], zm. 17 października 1975 w Rzymie) – pisarz polski, działacz polityczny, poeta, dramaturg, krytyk literacki, publicysta, scenarzysta, filozof, harcerz, przewodniczący Rady Jedności Narodowej od marca 1945, ostatni Delegat Rządu na Kraj od czerwca 1945, stryj Kazimierza i Juliusza Braunów oraz Terelizy (Teresy) Braun i Marii Braun-Gałkowskiej, którzy są dziećmi jego młodszego brata – Juliusza.

Życiorys

Tablica upamiętniająca pisarza, poetę i polityka Jerzego Brauna na domu, w którym mieszkał przy ul. Narutowicza w Tarnowie

Tablica upamiętniająca Jerzego Brauna na domu w którym mieszkał przy ul. Bonifraterskiej 13 w Warszawie

Grób Jerzego Brauna na cmentarzu Powązkowskim

Syn Karola^[1] – prezesa Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół” w Dąbrowie Tarnowskiej, matka Henryka Braunowa z domu Miller^[1] była komendantką Chorągwi Żeńskiej ZHP w Krakowie w latach 1926–1930. Miał braci Kazimierza i Juliusza oraz siostrę Jadwigę.

W Dąbrowie Tarnowskiej ukończył 4-klasową szkołę, a następnie przez rok był uczniem V Gimnazjum w Krakowie. Ukończył II Gimnazjum im. Hetmana Jana Tarnowskiego w Tarnowie.

W okresie gimnazjalnym był członkiem III Drużyny Harcerskiej im. Michała Wołodyjowskiego. W 1913 należał do „Związku Wolnych Polaków”. W okresie od 1 listopada 1914 do maja 1915 wraz z rodzicami i rodzeństwem przebywał w Tarnowie. W 1918 wspólnie z J. Ozimkiem i Adamem Ciołkoszem był redaktorem pisma „Młodzież Sobie”.

Wziął udział jako ochotnik w wojnie polsko-bolszewickiej. Odmówił wówczas przyjęcia krzyża wojskowego, uważając, że obrona kraju jest jego obowiązkiem. Przerwał również studia polonistyczne na Uniwersytecie Jagiellońskim, które rozpoczął rok wcześniej (w 1919).

W okresie międzywojennym był wydawcą i redaktorem „Gazety Literackiej” w Krakowie. W 1924 ożenił się z Hanną Wachal^[1].

W czasie II wojny światowej stanął na czele utworzonej przez siebie katolickiej organizacji polityczno-wojskowej Unia. Założył i redagował pismo „Kultura Jutra”^[2]. Wziął udział w powstaniu warszawskim.

Jako ostatni Delegat Rządu na Kraj i przewodniczący Rady Jedności Narodowej zredagował Testament Polski Walczącej i Manifest do Narodu Polskiego i Narodów Zjednoczonych.

W 1948 ukończył studia filozoficzne na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim.

Działacz Stronnictwa Pracy. Aresztowany 11 grudnia 1948, do 1956 więziony przez władze stalinowskie za działalność niepodległościową. Poddany licznym szykanom i torturom (m.in. wybito mu wszystkie zęby i jedno oko). Skazany na dożywocie (prokurator żądał kary śmierci). W latach 1965–1975 przebywał w Rzymie. Mocno zaangażowany podczas trwania II soboru watykańskiego, wygłaszał m.in. wiele prelekcji w Radiu Watykańskim.

W ostatnich 10 latach życia wiele podróżował, odwiedził m.in. Wielką Brytanię, Belgię, Francję, Hiszpanię, Portugalię, Stany Zjednoczone, Kanadę i Szwajcarię. Często podczas tych podróży wygłaszał odczyty na temat kultury polskiej i jej wpływu na filozofię Europy.

Autor bardzo popularnej harcerskiej pieśni „Płonie ognisko i szumią knieje”, 11 listopada 2006 pośmiertnie odznaczony Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski.

Staraniem rodziny jego prochy powróciły do Polski. Został pochowany na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie kw. 170-III-2, blisko Alei Zasłużonych^[3]. Życie i twórczość Jerzego Brauna została opisana przez Eugeniusza Żuka w książce Muza Poezji w Celi Jerzego Brauna.

W 2000 został patronem Gimnazjum nr 4 w Tarnowie. Był także patronem Gimnazjum nr 1 w Dąbrowie Tarnowskiej.

Kwestia współpracy z organami bezpieczeństwa Polski Ludowej

Jerzy Braun od 1964 za zgodą władz PRL przebywał na stałe w Rzymie. Tajne służby PRL traktowały go jako kontakt operacyjny. Rekomendacja do podjęcia z nim „dialogu” w Rzymie przyszła z Departamentu IV. Wywiad podtrzymywał ten kontakt do 1971 roku, liczył na znajomości Brauna w środowiskach watykańskich, Kościoła polskiego, emigracji i działaczy katolickich. Współpraca Jerzego Brauna nigdy nie została sformalizowana, jej efekty były zaś, jak się wydaje w świetle zachowanych materiałów, dalekie od oczekiwań bezpieki. MSW nadało mu kryptonim „Opium”; przez sześć lat „Opium” miał pobrać, nie licząc „upominków”, 422 880 lirów włoskich wynagrodzenia (wedle ówczesnego kursu było to ok. 700 dolarów). W aktach zachowało się kilka odręcznych pokwitowań odbioru pieniędzy^[4][5]. Brak jednak dowodu, iż Jerzy Braun wiedział, że są to pieniądze z funduszu SB; możliwe, iż traktował je jako dofinansowanie swojej działalności odczytowej i wydawniczej^[6].

Twórczość

Zbiory wierszy

• Europa – dramat (1930), ISBN 83-919911-4-8.
• Najazd Centaurów (1922)
• Oceaniada (1923)
• Dywan rozkwitający (1924)
• Ziemia i niebo (1930)
• Tancerz otchłani (1933)
• Epitafium (1934)
• Ballada o Warszawie (1943)
• Patos przemijania (1959)
• Prometej – Adam (1967)
• Moja Matka (1969)
• Rytmy włoskie (1974)
• Oddech planety (1977)

Powieści

• Kiedy księżyc umiera – powieść fantastyczna (1925)
• Hotel na plaży – powieść fantastyczna (1926)
• Cień Parakleta – powieść (1930)

Dramaty

• Europa (1930)
• Rewolucja (1931)

Scenariusze filmowe

• Huragan (1928)
• Pod banderą miłości (1929)
• Mocny człowiek (1929)
• Halka (1930)

Publicystyka

• Kultura jutra, czyli Nowe Oświecenie – wybór publicystyki z lat 1932–1948, ISBN 83-88747-20-7.
• Zagadka dziejowa Polski – eseje literackie

Przypisy

Bibliografia

• Literatura polska XX wieku. Przewodnik encyklopedyczny. Tom 1 wyd. PWN, Warszawa 2000
• Krystyna Przybyło. Płonie ognisko i szumią knieje. Pieśń, która musiała powstać przed 90 laty. „Skaut”. 3-4 (15-16), s. 11–13, grudzień 2008. ISSN 1898-7729. [dostęp 2013-02-05]. 
• Krystyna Przybyło. Heca z „Harcami”. „Skaut”. 1 (17), s. 16–18, luty 2009. Tarnów. ISSN 1898-7729. [dostęp 2013-02-05]. 
• Andrzej Krzysztof Kunert: Słownik biograficzny konspiracji warszawskiej 1939–1945 T.1. Warszawa: Instytut Wydawniczy PAX, 1987, s. 48–49. ISBN 83-211-0758-3.
• Wiesław Stradomski: Życie zwielokrotnione. Niezwykłe dzieje Jerzego Brauna, Warszawa: Wydawnictwo ASKON, 2017, ISBN 978-83-7452-096-6.

Linki zewnętrzne

• dr hab. Rafał Łętocha, Ostatni mesjanista?