Jerzy Dziewicki

Jerzy Dziewicki (ur. 3 stycznia 1918 w Wilnie, zm. 3 września 1985 w Gdańsku) – polski dziennikarz, publicysta, działacz społeczny, redaktor naczelny „Głosu Wybrzeża” w okresie odwilży październikowej.

Życiorys

Jerzy Dziewicki, na przełomie lat 60. i 70. XX wieku

Urodził się 3 stycznia 1918 w Wilnie jako syn adwokata Mariana Dziewickiego, wieloletniego sekretarza Rady Miejskiej, i Heleny z Jazdowskich, nauczycielki. Był młodszym bratem Ireny Sztachelskiej i Muty (Marii) Dziewickiej.

Ukończył Gimnazjum im. Króla Zygmunta Augusta w Wilnie oraz – w 1939 – studia na Wydziale Prawa Uniwersytetu Stefana Batorego. W okresie gimnazjalnym harcerz „Błękitnej Jedynki”, w czasie studiów członek Koła Wileńskiego Akademickiego Związku Morskiego. W tym okresie podjął pierwsze próby dziennikarsko-publicystyczne na łamach społeczno-politycznego dwutygodnika „Poprostu” wydawanego przez Związek Lewicy Akademickiej „Front”.

W 1939 niezmobilizowany z powodu stanu zdrowia, izolowany przez podziemie niepodległościowe ze względu na lewicowe poglądy, wojnę przeżył w Wilnie, pracując jako robotnik.

W 1941 ożenił się z Antoniną Gaponik, studentką działającego w podziemiu Wydziału Medycznego Uniwersytetu Stefana Batorego, późniejszą doktor medycyny, związaną z Akademią Medyczną w Gdańsku, z którą miał dwoje dzieci. W lutym 1945 opuścił Wilno wraz z rodziną i po krótkim pobycie w Białymstoku w poszukiwaniu pracy przeniósł się do Gdańska, z którym pozostał związany do końca życia.

W okresie bezpośrednio powojennym pracował jako korektor na nocnych dyżurach redakcji „Dziennika Bałtyckiego” w Gdyni, w latach 1945-1950 był w „Dzienniku” kolejno redaktorem działu łączności z czytelnikami, kierownikiem działu terenowego i redaktorem depeszowym. W 1949 wstąpił do PZPR. Z okresu pracy w „Dzienniku Bałtyckim”, w latach jego formowania, datowały się znajomości i przyjaźnie Dziewickiego z Marianem Brandysem, Franciszkiem Fenikowskim, Lechem Bądkowskim, Stanisławą Fleszarową-Muskat, Bolesławem Facem, Tadeuszem Bolduanem. Do tego samego zespołu należał także kolega jeszcze z lat wileńskich, Wincenty Kraśko.

W 1951 ze względów rodzinnych przeniósł się do Warszawy, gdzie do 1953 pracował jako kierownik działu społecznego w „Głosie Pracy”. W 1954 pełnił funkcję zastępcy redaktora naczelnego „Głosu Wybrzeża”, w latach 1955-56 znów w Warszawie, w dziale społecznym „Trybuny Ludu”. Po październiku 1956 ponownie na Wybrzeżu, najpierw na stanowisku redaktora naczelnego „Dziennika Bałtyckiego”, a od 1 lipca 1957 jako redaktor naczelny „Głosu Wybrzeża”.

W latach 1957-1968 zasiadał w Komitecie Wojewódzkim PZPR w Gdańsku, między innymi jako członek egzekutywy. Jako zwolennik październikowej odnowy wszedł w apogeum konfliktu z władzami partii w 1968, kiedy to wziął udział w burzliwym posiedzeniu Parlamentu ZSP na Politechnice Gdańskiej 27 marca 1968. W konsekwencji podjętej na łamach „Głosu Wybrzeża” polemiki z polityką partii oraz wystąpienia w obronie kolegów-dziennikarzy pochodzenia żydowskiego, decyzją egzekutywy usunięty został z Komitetu Wojewódzkiego, zwolniony ze stanowiska redaktora naczelnego i obłożony zakazem pracy dziennikarskiej na terenie ówczesnego województwa gdańskiego (tzw. „wilczy bilet”)^[1][2][3].

Od 1969 do jej rozwiązania w 1970 był redaktorem naczelnym Agencji Publicystyczno-Informacyjnej w Warszawie. W latach 1970-1974 pracował w „Tygodniku Morskim”, po jego rozwiązaniu, w latach 1974-1978 – jako sekretarz redakcji w „Głosie Stoczniowca”. Od 1978 na emeryturze.

Jako dziennikarz zaangażowany był przede wszystkim w tematykę społeczną (m.in. bezpośrednio po wojnie w organizację pomocy socjalnej dla rodzin pozbawionych przez wojnę środków do życia) i kulturalną – stąd jego bliskie znajomości i przyjaźnie z pisarzami Wybrzeża. Oprócz Bądkowskiego, Fenikowskiego, Faca, także z Różą Ostrowską, Izabellą Trojanowską, Zbigniewem Żakiewiczem, Wojciechem Witkowskim, oraz działaczami kaszubskimi, m.in. Józefem Borzyszkowskim. Wieloletnie niekiedy przyjaźnie z tym środowiskiem zaowocowały wstąpieniem do Zrzeszenia Kaszubsko-Pomorskiego i współpracą z „Pomeranią”.

W latach 70. i 80. współpracował z demokratyczną opozycją Wybrzeża, utrzymywał również kontakty z warszawskim środowiskiem opozycyjnym, m.in. Marianem Brandysem i Haliną Mikołajską.

Od sierpnia 1980 pomagał Lechowi Bądkowskiemu w jego działaniach na rzecz NSZZ „Solidarność”. Działał w Oddziale Gdańskim Stowarzyszenia Dziennikarzy Polskich, był delegatem na nadzwyczajny zjazd SDP w Warszawie w dniach 29-31 października 1980, gdzie wybrany został wiceprzewodniczącym Naczelnego Sądu Dziennikarskiego^[4].

Współpracę z SDP (m.in. z jej ówczesnym przewodniczącym, Stefanem Bratkowskim kontynuował także po zdelegalizowaniu Stowarzyszenia w stanie wojennym^[4]. W 1982 był jednym z sygnatariuszy protestacyjnego listu do premiera PRL, wystosowanego przez Gdański Oddział SDP w tej sprawie^[5]. Zajmował się w owym okresie między innymi pomocą rodzinom internowanych dziennikarzy Wybrzeża (w tej liczbie m.in. Macieja Łopińskiego). Od 1982 blisko związany z duszpasterstwem środowisk twórczych oo. Dominikanów w Gdańsku i środowiskiem skupionym wokół ojca Sławomira Słomy.

Jest on m.in. autorem wstępu i edycyjnego opracowania wspomnień Jana Mazurkiewicza, zatytułowanych Los żołnierza (Gdańsk 1995)^[6]. Do ważnych w jego dorobku należy artykuł Wątki kulturalne w prasie Wybrzeża 1945-1950 zamieszczony w „Gdańskim Roczniku Kulturalnym” w 1985 (t. 8). Był także autorem opracowania materiałów z konkursu na pamiętniki stoczniowców, publikowanych częściowo na łamach „Głosu Stoczniowca”.

Odznaczony Srebrnym Krzyżem Zasługi, Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski, odznaką „Zasłużonym Ziemi Gdańskiej”, wyróżniony odznaką honorową „Zasłużony Pracownik Morza”.

Zmarł 3 września 1985 w Gdańsku i został pochowany na Cmentarzu Srebrzysko (rejon IX, taras III wojskowy, rząd 3)^[7].

Grób Jerzego Dziewickiego na Cmentarzu Srebrzysko

Bibliografia

• J. Borzyszkowski, Jerzy Dziewicki, [hasło w:] Słownik biograficzny Pomorza Nadwiślańskiego. Suplement I, red. Z. Nowak, Gdańsk 1998, s. 74-75;
• Dziewicki Jerzy, [hasło w:], Słownik dziennikarzy i publicystów Pomorza 1945-2005, red. J. Model, Gdańsk 2008, s. 42-43;
• I. Greczanik, Marzec 68’ w Domu Prasy, „Dziennik Bałtycki” 1998, 6 lutego;
• Jerzy Dziewicki, „Solidarność” 1985, nr 18 (145), s. 2;
• Jerzy Dziewicki nie żyje, „Głos Wybrzeża” 1985, nr 206;
• R. Kalukin, Marzec ’68 – z kreślarni 356, „Głos Wybrzeża” 1998, 13-14 marca;
• Redaktor Jerzy Dziewicki, „Dziennik Bałtycki” 1985, nr 185;
• Żegnaj Jerzy, „Wieczór Wybrzeża” 1985, nr 1725.

Przypisy