Jerzy Fedorowicz (1928–2018)

Jerzy Fedorowicz

Data i miejsce urodzenia	1928 Pruszków
Data i miejsce śmierci	2018 Warszawa
Narodowość	polska
Dziedzina sztuki	malarstwo, sztuka konceptualna, akcje artystyczne
Epoka	konceptualizm, op-art, sztuka kinetyczna
Ważne dzieła
cykl Obrazy kinetyczne, "Pejzaż obiektywny", teoria niskiej aktywności, "Episodio", "Stymulphitron" (psychourządzenia), IN,
Odznaczenia

Forma przestrzenna Jerzego Fedorowicza stworzona w czasie I Biennale Form Przestrzennych w Elblągu (stan obecny z uszkodzeniami).

Jerzy Fedorowicz (ur. 1928 w Pruszkowie, zm. 2018^[1] w Warszawie) – polski artysta plastyk, wybitny przedstawiciel polskiego konceptualizmu. Prace z lat 60. i 70. XX wieku to kompozycje abstrakcyjne, wizualistyczne w rygorze geometrycznym, obrazy kinetyczne. Realizując idee sztuki pojęciowej, prezentował instalacje, fotograficzne i rysunkowe zapisy procesu, obiekty, dokumentacje itp. Jego prace znajdują się w kolekcjach muzealnych w Koszalinie, Warszawie, Łodzi, Wrocławiu, Słupsku, Chełmie^[2].

Był inicjatorem, organizatorem i uczestnikiem Spotkań Artystów i Teoretyków Sztuki w Osiekach (1963–1981). Plenery te zapoczątkowały kolejne spotkania polskiego ruchu awangardowego, jak: I Biennale Form Przestrzennych w Elblągu (1965)^[3], Sympozjum Naukowców i Teoretyków Sztuki - Puławy (1966), Sympozjum Plastyczne Wrocław '70, Sympozjum Złotego Grona, Zielona Góra 1971, Interwencje, Pawłowice 1975, Artycypacje, Dłusko 1976 i 1977, Sympozjum Jankowice 1978. Wraz z żoną, Ludmiłą Popiel, współpracował i działał na polu organizacji życia artystycznego (od 1954 mieszkał w Koszalinie, a od 1974 także w Warszawie).

Twórczość

Prace z lat sześćdziesiątych to głównie kompozycje abstrakcyjne, fakturalne w rygorze geometrycznym (cykl „Grawitacje”), cykle obrazów kinetycznych „Relatywy” (1965), a także prace efemeryczne (ingerencje w otoczenia i przedmioty („Kocioł” – Osieki 1966, „Postać na leżaku” - Osieki 1967. Od końca lat sześćdziesiątych realizował idee sztuki pojęciowej, prezentował instalacje, fotograficzne i rysunkowe notacje procesu, obiekty, dokumentacje itp.

Akcje i sztuka konceptualna

• 1969 – „Stymulphitron” – projekt totalnego urządzenia do stymulowania bodźców akustyczno-świetlnych
• 1970 – „A-B Metr Osieki 1970 (Akcja) – Obraz metra, jako obraz pojęcia (rekwizyty w Muzeum w Koszalinie) (wspólnie z Ludmiłą Popiel)
• 1970 – „Punkt” (Projekt), Sympozjum Plastyczne Wrocław '70.
• 1970 – „Stymulphitron” (wspólnie z Ludmiłą Popiel)
• 1971 – „NIĆ” – Sympozjum Opolno 1971, projekt przeciągnięcia przędzy bawełnianej nad kopalnią odkrywkową Turów 1 w Turoszowie (wspólnie z Ludmiłą Popiel)
• 1971 – psychourządzenia: „Płaszczyzna dyskusji”, „Videofon popularny”, „Antyvideofon”
• 1971–1972 World of Colour. Telephone box. Ken Friedman Archive, USA
• 1972 – „Przekształcenie” (Akcja), Osieki 1972. Próba zapisu prostych działań w przestrzeni w postaci wzoru i dalsza nim manipulacja.(wspólnie z Ludmiłą Popiel)
• 1972 – „Koszalin Super-star Bałtyku” – propozycje urbanistyczne Koszalin-Osieki (wspólnie z Ludmiłą Popiel)
• 1973 – „Pejzaż obiektywny” (Akcja) Osieki 1973 (wspólnie z Ludmiłą Popiel)
• 1973 – Teoria niskiej aktywności
• 1975 – „Montaż tekstów gotowych jako nośnik informacji własnej” (ilustracja teorii niskiej aktywności), Pawłowice 1975
• 1976 – „Akcja w trzech planach”, Dłusko 76
• 1977 – „Synchron” (Akcja) Dłusko 77, Trzy niezależne grupowe decyzje wyboru kierunku w przestrzeni przecięte w wybranym punkcie (model synchroniczny). (wspólnie z Ludmiłą Popiel)
• 1978 – „Bielszy niż śnieg” (Akcja) Jankowice 1978 – Próba zderzenia mitu z rzeczywistością (wspólnie z wspólnie z Ludmiłą Popiel)
• 1979 – „IN” (Instalacja) – Galeria „Akumulatory” Poznań, Wrocław (wspólnie z Ludmiłą Popiel)
• 1980 – „IN” – Sytuacja topograficzna Osieki (wspólnie z Ludmiłą Popiel)

• 1983 – „Zdarzenie” Galeria PIWNA 20/26, Warszawa
• 1983 – „I rzekł im...” Galeria PIWNA, Warszawa (wspólnie z Ludmiłą Popiel)
• 1984 – „Semeion” (wspólnie z Ludmiłą Popiel)
• 1985 – „I odtąd nigdy już nie był sam”
• 1986 – „Dystans”

Uczestnictwo w sympozjach i wystawach

Spotkania artystów, naukowców i teoretyków sztuki w Osiekach

W 1962 Jerzy Fedorowicz poznał Mariana Bogusza. W wyniku wielu spotkań Jerzego Fedorowicza i Ludmiły Popiel z Marianem Boguszem w Koszalinie i Warszawie narodził się pomysł zorganizowania „I Międzynarodowego studium pleneru koszalińskiego” w Osiekach^[4], druga edycja, zgodnie z koncepcją Jerzego Fedorowicza miała mieć charakter interdyscyplinarny i w 1964 roku nosiła nazwę „II Plener Koszaliński, spotkanie artystów i naukowców - Osieki 1964”, a w 1965 roku „Międzynarodowe spotkanie artystów i teoretyków sztuki - Osieki 1965”.

W spotkaniach tych uczestniczyli najwybitniejsi artyści i intelektualiści tamtych czasów, m.in. Henryk Stażewski, Edward Krasiński, Maria Ewa Łunkiewicz, Marian Bogusz, Henryk Berlewi, Julian Przyboś, Artur Sandauer, Jerzy Ludwiński, Stefan Morawski. W 1967 w Osiekach miały miejsce dwa pierwsze w Polsce happeningi – Włodzimierza Borowskiego („Zdjęcie kapelusza”) i Tadeusza Kantora („Panoramiczny happening morski”), w 1970 Spotkanie w Osiekach było miejscem drugiej po Wrocławiu manifestacji sztuki konceptualnej w Polsce, a w latach 1972 i 1973 podczas spotkań zwrócono uwagę na zagrożenia środowiska naturalnego. Głównymi autorami koncepcji tych właśnie plenerów byli Jerzy Fedorowicz i Ludmiła Popiel.

Pierwsze spotkania okazały się niezwykle udanym wydarzeniem artystycznym, zapoczątkowały „epokę plenerów”, co podkreślił m.in. Jerzy Ludwiński nazywając Fedorowicza i Popiel „twórcami epoki plenerów”^[5], a Julian Przyboś nazywał spotkania „letnią stolicą sztuki polskiej”. Weszły one do kanonu polskiej sztuki nowoczesnej.

Teksty

• Fedorowicz, J. (1978). Czas aktualny sztuki i cywilizacji pośpiechu, czy istnieje więź bezkolizyjna? Niemożność definicji. W A. Matuszewski red. SytuARTacje. Jankowice 2-11luty 1978 [Katalog]. Oficyna w.w
• Fedorowicz, J. (1978). Kicz niekonwencjonalny. Referat wygłoszony na Festiwalu kiczu 1978
• Fedorowicz, J. (1981). Formy nikłe. Scenariusz wystawy.
• Fedorowicz, J. (1993). Krzywe Koło – Koszalin – Osieki 1960-1963. Katalog wystawy: Osieki 1963-1981. Wystawa Dokumenta. Muzeum Okręgowe w Koszalinie, Dział sztuki współczesnej, Koszalin.
• Fedorowicz, J. (1995). Czas przeszły dokonany. 40 lat Związku Polskich Artystów Plastyków na Pomorzu Środkowym. Koszalin
• Fedorowicz, J. (2000). Jak doszło do Osiek. Tekst niepublikowany dla Muzeum w Koszalinie, 2000.
• Fedorowicz, J. (2001). Światło z głębi ziemi. Projekt upamiętnienia ofiar WTC w Nowym Yorku
• Fedorowicz, J. (2006). Park ekumeniczny
• Fedorowicz, J. (2008). Słowo wstępne. W : J Chrobak, M. Rogalski i M. Wilk: Panoramiczny happening morski i Tadeusz Kantor w latach 1964–1968. Cricoteka: Kraków, 2008, str 7-13
• Fedorowicz, J. (2013). Drapieżcy Europy
• Fedorowicz, J (2015). Pomerania Today
• Ludmiła Popiel, Jerzy Fedorowicz (1972), „Definicja Sztuki”

Prace projektowe

Głównie w latach 60 i 70. wykonał wiele projektów w dziedzinie scenografii (w Bałtyckim Teatrze Dramatycznym w Koszalinie) oraz sztuki użytkowej. Były to głównie projekty wnętrz nadmorskich ośrodków sanatoryjnych i wczasowych (Wystawa^[6] – Słupsk), urzędów stanu cywilnego, mebli.

Życiorys

Dzieciństwo i młodość

Dzieciństwo i lata okupacji spędził w Pruszkowie, Warszawie i Sanoku, gdzie jego wychowawca był m.in. Leon Getz. Przebywał w Sanoku także w czasie przesuwania się linii frontu podczas kilkukrotnego wyzwalania miasta. W 1945 roku ojciec Władysław Fedorowicz został pierwszym powojennym burmistrzem Słupska - rodzina przeniosła się do Słupska. Młodzieńcze pasje: narciarstwo, żeglarstwo (odbył rejsy szkoleniowe na jachcie pełnomorskim General Zaruski) motoryzacja (motocykle – starty w zawodach motocyklowych Pomorza, konstrukcja własnego samochodu, studia na wydziałach: mechanicznym i architektury Politechniki Gdańskiej). Fascynacja Bauhausem i konstruktywizmem zadecydowała o ostatecznie o wyborze studiów artystycznych.

Wiek dojrzały

Studiował w Państwowej Wyższej Szkole Sztuk Plastycznych w Gdańsku (1949–1951), a następnie w krakowskiej ASP (1951–1954). Od 1954 roku zamieszkał w Koszalinie. Wraz z żoną, Ludmiłą Popiel, współpracował i działał na polu organizacji życia artystycznego. Był inicjatorem, organizatorem i uczestnikiem plenerów osieckich (1963–1981). Wiele prac wykonał wspólnie z małżonką. Razem brali udział w spotkaniach i wystawach polskiego ruchu awangardowego, jak: I Biennale Form Przestrzennych w Elblągu (1965), gdzie zrealizował formę przestrzenną o wysokości 3 metrów (współpracownik J. Iwański), znajdującą się u stóp Góry Anny w Parku Traugutta w Elblągu, Sympozjum Plastyczne Wrocław '70, Sympozjum Złotego Grona, Zielona Góra 1971, Interwencje, Pawłowice 1975, Artycypacje, Dłusko 1976 i 1977, Sympozjum Jankowice 1978, Język geometrii, Warszawa 1984.

Po 1988 roku wycofał się za aktywnego życia artystycznego. Wyjątek stanowił projekt: „Światło z głębi ziemi. Projekt upamiętnienia ofiar WTC w Nowym Yorku”. W następnych trzydziestu latach wypowiadał się na tematy spuścizny artystycznej i historycznej spotkań w Osiekach w niektórych publikacjach im poświęconych (Jerzy Fedorowicz, Krzywe Koło – Koszalin – Osieki 1960–1963. Katalog wystawy: Osieki 1963–1981. Wystawa Dokumenta. Muzeum Okręgowe w Koszalinie, Dział sztuki współczesnej, Koszalin, 1993; Jerzy Fedorowicz, Czas przeszły dokonany. 40 lat Związku Polskich Artystów Plastyków na Pomorzu Środkowym. Koszalin, ZPAP, 1995, Jerzy Fedorowicz, „Słowo wstępne” w Józef Chrobak, Michał Rogalski, Marek Wilk, Panoramiczny happening morski i Tadeusz Kantor w latach 1964–1968. Kraków: Cricoteka, 2008, s. 7–13), a także w formie niepublikowanych projektów („Park ekumeniczny”, 2006, „Drapieżcy Europy”, „Pomerania today. Zarys koncepcji zorganizowania polskiej ekspozycji – prezentacji osiągnięć w dziedzinie kultury materialnej i sztuki w nawiązaniu do ciągłości historycznej”, 2013). W 2010 roku powstało 15 egzemplarzy satyrycznego almanachu „Życie jak komiks”^[7].

Przypisy

Bibliografia

• M. Kuźmicz, Ł. Mojsak (red).(2019) Ludmiła Popiel i Jerzy Fedorowicz. Fundacja Arton, Warszawa
• Awangarda w plenerze: Osieki i Łazy 1963-1981. Polska awangarda II połowy XX wieku w kolekcji Muzeum w Koszalinie, RyszardR. Ziarkiewicz (oprac.), MariaM. Mikita (oprac.), Koszalin: Wyd. Muzeum w Koszalinie, 2008, ISBN 978-83-89463-07-4, OCLC 836132164 .
• Ciesielski, A (2009). Kultura Koszalińska Almanach 2008, ISSN 1896-5504.
• Fedorowicz, J. (1993). Krzywe Koło – Koszalin – Osieki 1960-1963. Katalog wystawy: Osieki 1963–1981. Wystawa Dokumenta. Muzeum Okręgowe w Koszalinie, Dział sztuki współczesnej, Koszalin.

• Fedorowicz, J. (1995). Czas przeszły dokonany. 40 lat Związku Polskich Artystów Plastyków na Pomorzu Środkowym. Koszalin, ZPAP
• Fedorowicz Jerzy. (2000). Jak doszło do Osiek. Tekst niepublikowany dla Muzeum w Koszalinie, 2000.
• Fedorowicz, J. (2008). Słowo wstępne. W: J. Chrobak, M. Rogalski i M. Wilk: Panoramiczny happening morski i Tadeusz Kantor w latach 1964–1968.Cricoteka: Kraków, 2008, str 7-13
• Gutkowski, B (2000). Najwybitniejsi twórcy i artyści Koszalina 1945-2000. Millenium, Koszalin
• Groh K „Aktuelle Kunst in Osteuropa” – ČSSR, Jugoslawien, Polen, Rumänien, UdSSR, Ungarn. DuMont Schauberg, Köln 1972, ISBN 3-7701-0617-2.

• Kołowska M. (2008). Jubileusze w kręgu sztuk pięknych. Jerzy Fedorowicz. W: Kultura Koszalińska. Almanach 2008. Koszalińska Biblioteka Publiczna. Koszalin
• Kowalska B. (1988). Polska awangarda malarska 1945-1980; Szanse i mity.” PWN Warszawa 1988
• Kowalska B. (red) (1984). Język geometrii: marzec 1984, Warszawa, Zachęta. [Katalog wystawy]. Warszawa, Wydawnictwo Centralnego Biura Wystaw Artystycznych
• Polich P. (2018). Magazyn SZUM nr 23. Formy Nikle. Warszawa, Fundacja Kultura Miejsca ISSN 2300-3391
• Popiel A. (2018). Czy sztuka jest nieustającą polemiką? O twórczości w świetle badań psychologicznych i poznawczo-behawioralnej koncepcji psychicznego funkcjonowania człowieka. W: A. Wincencjusz-Patyna (red.).Sztuka jest nieustającą polemiką.Wokół refleksji teoretycznej i praktyki artystycznej Wandy Gołkowskiej. ASP we Wrocławiu, Wrocław, 2018 ISBN 978-83-65638-63-2
• Popiel A. (2018). Jerzy Fedorowicz: Rytm życia, rytm czasu, rytm sztuki. Sztuka i dokumentacja, 2, 18, 155-167 e-ISSN 2545-0050
• Nader L. (2009). Konceptualizm w PRL, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego
• Szeląg M. (2005) Kolekcja Osiecka – Nie do przecenienia. W: Kultura Koszalińska. Almanach 2005. Koszalińska Biblioteka Publiczna. Koszalin (s. 71–80)

Linki zewnętrzne

• „Formy Nikłe” Ludmiły Popiel i Jerzego Fedorowicza w Fundacji Arton. magazynszum.pl
• IN | Ludmiła Popiel i Jerzy Fedorowicz. Galeria EL
• Wystawa w Fundacji Arton
• Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Warszawie, Archiwum Eustachego Kossakowskiego
• Anna Rawska. Radio Koszalin, 2018. Wspomnienie o Jerzym Fedorowiczu
• Sztuka i Dokumentacja nr 18 2018. zbrojowniasztuki.pl
• „Wspomnienie o Jerzym Fedorowiczu” – Anna Rawska. prk24.pl, 2018-05-30
• Otwarta Galeria. Formy przestrzenne w Elblągu. Przewodnik. Elbląg: Bernardinum, 2015, s. 124-125. ISBN 978-83-92721-7-3.