Jerzy Fonkowicz

Jerzy Fonkowicz

generał brygady
Data i miejsce urodzenia	19 stycznia 1922 Warszawa
Data i miejsce śmierci	7 października 1997 Konstancin-Jeziorna
Przebieg służby
Lata służby	1941–1968
Siły zbrojne	Armia Ludowa Ludowe Wojsko Polskie
Jednostki	Departament Kadr MON
Stanowiska	szef departamentu attaché wojskowy
Główne wojny i bitwy	II wojna światowa
Późniejsza praca	sekretarz Towarzystwa Przyjaźni Polsko-Fińskiej
Odznaczenia

Grób Jerzego Fonkowicza na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach

Jerzy Henryk Fonkowicz (ur. 19 stycznia 1922 w Warszawie, zm. 7 października 1997 w Konstancinie-Jeziornie) – generał brygady Ludowego Wojska Polskiego.

Życiorys

Urodzony w rodzinie żydowskiej^[1], Władysława i Wandy. Przed wojną uczęszczał do Gimnazjum im. Joachima Lelewela w Warszawie; w latach 1936–1938 działał w Komunistycznym Związku Młodzieży Polski. Następnie był instruktorem koła organizacji młodzieżowej „Spartakus”. Przewodniczący komitetu redakcyjnego pisma „Strzały”. Od 1941 działacz ZWW. W konspiracji ukończył szkołę podchorążych piechoty; studiował chemię na Politechnice Warszawskiej, w 1961 ukończył Akademię Sztabu Generalnego.

Jako ppłk Oddziału II (wywiad Armii Ludowej) mianowany szefem specjalnej grupy bojowej przy Sztabie Głównym Oddziału II.

17 lutego 1944 na rozkaz Mariana Spychalskiego przeprowadził akcję na archiwum Delegatury Rządu na Kraj przy ul. Poznańskiej 12 w Warszawie^[2]. W jej wyniku kontakt konspiracyjny Armii Krajowej ujawniony został Gestapo za pośrednictwem podwójnego agenta Artura Jastrzębskiego, a AL zdobyła materiały o przedwojennej policyjnej agenturze w szeregach komunistów. Spowodowało to falę aresztowań żołnierzy AK.^[3]. W 1944 aresztowany, uwięziony na Pawiaku i wywieziony do obozu pracy w Niemczech.

W 1945 mianowany szefem Oddziału III Głównego Zarządu Informacji WP (osłona kontrwywiadowcza jednostek wojskowych). Z jego ramienia w czerwcu 1945 wraz z Piotrem Jaroszewiczem i Tadeuszem Steciem brał udział w przejęciu niemieckiego archiwum w Radomierzycach^[4]. Od kwietnia 1946 szef Wydziału Informacji Okręgu Wojskowego nr. I^[5]. W latach 1949–50 pracował w kwatermistrzostwie, 1955–1956 zastępca dowódcy Wojskowego Korpusu Górniczego.

Od października 1956 do grudnia 1964 szef Departamentu Kadr MON^[2]. Od 10 grudnia 1964 do 19 grudnia 1967 był attaché wojskowym, morskim i lotniczym w Ambasadzie PRL w Helsinkach, a następnie pozostawał w dyspozycji ministra obrony narodowej.

19 kwietnia 1968 zwolniony z zawodowej służby wojskowej i przeniesiony do rezerwy z powodu niewyrażenia zgody na przeniesienie na niższe stanowisko służbowe^[5].

Zafascynowany Skandynawią, wieloletni sekretarz Towarzystwa Przyjaźni Polsko-Fińskiej, autor Helsińskiego ABC, Sztokholmskiego ABC i ABC Oslo, a także kilku innych przewodników po Skandynawii (Kwiaty w dolinach fiordów, O czym śpiewa kantele).

Zmarł tragicznie, w wyniku długotrwałych tortur, podczas napadu na jego dom w Konstancinie^[6]. Pochowany na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie (kwatera C18-8-15)^[7].

Jest jednym z bohaterów książki Generałowie giną w czasie pokoju (2000) Krzysztofa Kąkolewskiego.

Awanse

W trakcie wieloletniej służby w Armii Ludowej oraz ludowym Wojsku Polskim otrzymywał awanse na kolejne stopnie wojskowe^[8]:

• podporucznik AL - 1943
• porucznik AL - 1944
• kapitan AL - 1944
• major - 1945
• podpułkownik - 1946
• pułkownik - 1948
• generał brygady - 1958

Ordery i odznaczenia

• Order Krzyża Grunwaldu III klasy^[9]
• Krzyż Walecznych (1946)^[10]
• Medal za Warszawę 1939–1945 (1946)^[11]
• Krzyż Komandorski Orderu Białej Róży Finlandii

Przypisy

Bibliografia

• Janusz Królikowski, Generałowie i admirałowie Wojska Polskiego 1943–1990, tom I: A–H, Toruń 2010, s. 398–400 (z fotografią)