Jerzy Gawenda

Jerzy Gawenda
Ilustracja
Pełne imię i nazwisko

Jerzy August Gawenda

Data i miejsce urodzenia

11 maja 1917
Lwów

Data i miejsce śmierci

2 grudnia 2000
Londyn

Minister Spraw Zagranicznych na Uchodźstwie
Okres

od 20 lipca 1970
do 14 lipca 1972

Poprzednik

Aleksander Zawisza

Następca

Jan Starzewski

Minister Spraw Zagranicznych na Uchodźstwie
Okres

od styczeń 1973
do grudzień 1973

Poprzednik

Jan Starzewski

Następca

Bronisław Hełczyński

Odznaczenia
Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski
Nagrobek Jerzego i jego żony

Jerzy August Bolesław Gawenda (ur. 11 maja 1917 we Lwowie, zm. 2 grudnia 2000 w Londynie) – polski działacz polityczny, prawnik, wicepremier (1972–1976) i minister spraw zagranicznych (1970–1974) Rządu Rzeczypospolitej Polskiej na Obczyźnie, rektor Polskiego Uniwersytetu Na Obczyźnie (1978–1987).

Życiorys

Wczesne dzieciństwo spędził w dworku Herburtów w Dobromilu na Podkarpaciu. Przez pierwsze 3 lata szkoły podstawowej pobierał naukę prywatnie, czwartą klasę ukończył w szkole w Złoczewie. Uczęszczał do gimnazjum im. Jana Sobieskiego w Złoczewie. Jako gimnazjalista był członkiem hufca przydzielonego do 5 Pułku Strzelców Podhalańskich[1].

Rozpoczął studia w 1935 i trafił na seminarium profesora Ludwika Ehrlicha. Ukończył studia prawnicze na Uniwersytecie Jana Kazimierza we Lwowie (1939). Po wybuchu II wojny światowej walczył we Francji w szeregach II Dywizji Strzelców Pieszych, następnie był internowany w Szwajcarii. W okresie internowania studiował w filii Uniwersytetu we Fryburgu zorganizowanej w obozie internowania i w 1945 obronił na Uniwersytecie pracę doktorską z prawa. W sierpniu 1945 został mianowany szefem Polskiej Likwidacyjnej Misji Wojskowej w Paryżu. Od 1946 służył w 1 Dywizji Pancernej na terenie Niemiec. W 1947 został zdemobilizowany, objął wówczas funkcję szefa delegatury Społecznego Komitetu Pomocy Obywatelom Polskim (SKPOP) w Niemczech, z siedzibą w Quackenbruck. W 1949 powrócił do Wielkiej Brytanii. W listopadzie tegoż roku został wykładowcą prawa w prowadzonej przez środowisko emigracyjne Szkole Nauk Politycznych i Społecznych w Londynie.

Od 1951 był związany z Polskim Uniwersytetem Na Obczyźnie, m.in. w 1951 został sekretarzem, następnie profesorem PUNO. W 1959 habilitował się na podstawie pracy Legalizm Polski w świetle prawa publicznego. W kolejnych latach był dziekanem wydziału prawa, a w latach 1978–1987 rektorem. Od 1960 członek Polskiego Towarzystwa Naukowego na Obczyźnie, od 1963 członek zarządu PTNnO, od 1964 przewodniczący Wydziału Humanistycznego PTNnO. Z funkcji tych ustąpił w 1979.

Na emigracji należał do Związku Socjalistów Polskich na Obczyźnie. W 1954 poparł w czasie kryzysu we władzach emigracyjnych prezydenta Augusta Zaleskiego. Był członkiem I (1954–1957), II (1958–1963), III (1963–1968) i IV (1968–1970) Rady Rzeczypospolitej Polskiej.

Od września 1959 do września 1963 był ministrem bez teki w rządzie Antoniego Pająka, od marca 1968 do czerwca 1970 ministrem wyznań religijnych, oświaty i kultury w rządzie Aleksandra Zawiszy (1968–1970), ministrem spraw zagranicznych w rządzie Zygmunta Muchniewskiego (1970–1972). W pierwszym rządzie Alfreda Urbańskiego (1972–1973) został ministrem bez teki i wicepremierem, a w styczniu 1973 został po śmierci Jana Starzewskiego kierownikiem ministerstwa spraw zagranicznych (mianowany 1 maja 1973[2]). W drugim rządzie Alfreda Urbańskiego (1974–1976) ponownie został ministrem bez teki i wicepremierem.

Przez Prezydenta RP na obczyźnie został odznaczony Krzyżem Komandorskim[3] i Krzyżem Komandorskim z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski[4]. W 1979 otrzymał złotą odznakę honorową Koła Lwowian w Londynie (17 grudnia 1979)[5].

Zmarł 2 grudnia 2000 w Londynie i został pochowany na cmentarzu w Salisbury (kw. T gr. 122).

Przypisy

  1. Przegląd Polsko-Polonijny. The Poland Polonia Review – PDF Free Download, docplayer.pl [dostęp 2022-12-01].
  2. Mianowanie kierownika ministerstwa. „Dziennik Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej”, s. 25, nr 3 z 20 czerwca 1973. 
  3. Dz. Ust. nr 3 z 1967.
  4. Dz. Ust. nr 8 z 1972.
  5. Odznaki honorowe Koła Lwowian. „Biuletyn”. Nr 37, s. 98, grudzień 1979. Koło Lwowian w Londynie. 

Bibliografia

  • Rafał Habielski, Druga Wielka Emigracja 1945–1990. T. 3. Życie społeczne i kulturalne emigracji, Warszawa 1999, s. 328 (nota biograficzna autorstwa Andrzeja Friszke)
  • Zbigniew Andrzej Judycki Polski Uniwersytet na Obczyźnie w Londynie. Słownik biograficzny pracowników naukowych, Londyn 2008, s. 36
  • Wiesław Hładkiewicz, Daniel Koteluk Zapomniany legalista. Jerzy August Gawenda (1917-2000), w: Zeszyty historyczne, nr 168, wyd. Instytut Literacki, Paryż 2009

Media użyte na tej stronie

Jerzy Gawenda.png
Autor: Eugeniusz S. Kruszewski, Licencja: CC BY-SA 4.0
Eugeniusz S. Kruszewski
Alfred Urbański 1979-12-14.jpg
Autor: Daphne Urbanska, Licencja: CC0
Alfred Urbański Premier Polski na uchodztwie w Wielkiej Brytanii w latach 1972-1976.
Nagrobek Jerzego Gawendy.png
Autor: AleksanderDąbrowicz1526, Licencja: CC BY-SA 4.0
Nagrobek Jerzego Gawendy w Salisbury