Jerzy Iwanowski

Jerzy Iwanowski

Data i miejsce urodzenia	10 lutego 1878 Lebiodka, gubernia wileńska, Imperium Rosyjskie
Data i miejsce śmierci	28 marca 1965 Penley, Wielka Brytania
Minister przemysłu i handlu
Okres	od 17 listopada 1918 do 16 stycznia 1919
Poprzednik	funkcja utworzona
Następca	Kazimierz Hącia
Minister pracy i opieki społecznej
Okres	od 16 stycznia 1919 do 9 grudnia 1919
Poprzednik	Bronisław Ziemięcki
Następca	Edward Pepłowski
Odznaczenia

Jerzy Iwanowski (ur. 10 lutego 1878 w Lebiodce k. Lidy^[1], zm. 28 marca 1965 w Penley w Wielkiej Brytanii) – polski działacz społeczny i polityk, inżynier, minister spraw zagranicznych Litwy Środkowej (1920–1922) oraz senator III kadencji (1930–1935), założyciel Unii Narodowo-Państwowej w 1922 roku^[2].

Życiorys

Był synem Leonarda – szlachcica h. Rogala odm.^[3], inżyniera i prezesa Komitetu Technicznego przy Ministerstwie Skarbu w Petersburgu i Jadwigi baronówny von Reichel.

Ukończył V Gimnazjum w Warszawie. W latach 1895–1901 studiował na Wydziale Mechanicznym Petersburskiego Instytutu Technologicznego^[4], gdzie uzyskał dyplom inżyniera technologii. W czasie studiów dwukrotnie wydalany z uczelni za przynależność do PPS. Po 1901 działał w PPS w Częstochowie, Zagłębiu Dąbrowskim oraz na warszawskiej Woli. W latach 1901–1903 pracował jako inżynier technologii w rakowskiej Hucie Handtkego.

W latach 1903–1905 więziony w Warszawie i zesłany w głąb Rosji, w latach 1906–1907 w Wilnie. Po opuszczeniu więzienia pracował w petersburskim i moskiewskim oddziałach British Westinghouse Electric Co., angażował się tam w działalność PPS-Frakcji Rewolucyjnej.

W obawie przed represjami wyjechał do Chin, gdzie pracował dla towarzystwa „Siemens-Schuckert” w Mandżurii, później reprezentował tę firmę w Japonii, USA i Rosji. Po wybuchu I wojny światowej organizował m.in. w Szanghaju przerzut polskich jeńców do Legionów. W 1916 przebywał w USA i współpracował z tamtejszym Komitetem Obrony Narodowej, w 1917 działał w Polskiej Organizacji Wojskowej w Moskwie.

W 1918 wrócił do odradzającej się Polski – w rządzie Jędrzeja Moraczewskiego objął 17 listopada 1918 tekę ministra przemysłu i handlu, w rządzie Ignacego Paderewskiego sprawował od 16 stycznia 1919 urząd ministra ochrony pracy i opieki społecznej. W lipcu i sierpniu 1919 kierował polską misją handlową przy rządzie Denikina. W 1920 ochotnik w wojnie polsko-bolszewickiej.

Po zajęciu Litwy Środkowej przez wojska gen. Żeligowskiego (bunt Żeligowskiego), 9 października 1920 był jednym z sygnatariuszy odezwy „Do ludności Litwy Środkowej”, którzy jako członkowie Tymczasowej Komisji Rządzącej podpisali ją obok generała^[5][6][7]. W strukturze Tymczasowej Komisji Rządzącej 12 października 1920 Jerzy Iwanowski został mianowany przez Naczelnego dowódcę Wojsk Litwy Środkowej gen. Lucjana Żeligowskiego na stanowisko Dyrektora Departamentu Spraw Zagranicznych^[8]. Funkcję pełnił do 1922.

W 1922 przeniesiony do rezerwy w stopniu podpułkownika wojsk samochodowych ze starszeństwem z dniem 1 czerwca 1919^[9][10] i przydzielony do 7 dywizjonu samochodowego jako oddziału macierzystego^[11]. W 1923 był oficerem rezerwowym 3 dywizjonu samochodowego w garnizonie Grodno^[12][13].

Od 1926 działał w loży masońskiej „Machnicki”, był członkiem YMCA i Rotary Club w Warszawie.

W Senacie II kadencji (1928–1930) był zastępcą senatora BBWR. W latach 1930–1935 był senatorem z województwa łódzkiego. Był przewodniczącym Rady Wojewódzkiej BBWR w Łodzi.

W czasie II wojny światowej walczył w stopniu podpułkownika w Polskich Siłach Zbrojnych. Po wojnie na emigracji w Londynie. Od 1948 do 1956 i w latach 1957–1965 przewodniczący Rady Naczelnej Ligi Niepodległości Polski. Był członkiem Tymczasowej Rady Jedności Narodowej.

Spoczywa na Wrexham Cemetery (Sect. G, gr. 13 160-A).

Rodzina

Braćmi Jerzego Iwanowskiego byli Wacław Iwanowski – białoruski społecznik i polityk, Tadas Ivanauskas – profesor biologii Uniwersytetu Kowieńskiego, działacz społeczny na Litwie i założyciel lokalnego ogrodu zoologicznego oraz wileński adwokat Stanisław Iwanowski. Miał córki: Wandę, żonę Stanisława Leopolda, po wojnie związaną z malarzem Kajetanem Sosnowskim, Jadwigę za Włodzimierzem Lewandowskim oraz syna Macieja zmarłego w 1936 roku.

Ordery i odznaczenia

• Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski (10 listopada 1928)^[14][15]
• Krzyż Walecznych (1922)^[16]

Przypisy

Bibliografia

• Andrzej Krzysztof Kunert (red. naukowa): Posłowie i senatorowie Rzeczypospolitej Polskiej 1919–1939. Słownik biograficzny. Tom II, Wydawnictwo Sejmowe Warszawa 2000.
• Kto był kim w II Rzeczypospolitej, pod red. prof. Jacka. M. Majchrowskiego, Warszawa 1994, wyd. I.
• Jerzy Turonek, Wacław Iwanowski i odrodzenie Białorusi, Warszawa 1992.