Jerzy Jedlicki

Jerzy Jedlicki

Imię i nazwisko urodzenia	Jerzy Grossman
Data i miejsce urodzenia	14 czerwca 1930 Warszawa
Data i miejsce śmierci	31 stycznia 2018 Warszawa
Miejsce spoczynku	Cmentarz Wojskowy na Powązkach
Zawód, zajęcie	historyk idei
Tytuł naukowy	profesor nauk humanistycznych
Alma Mater	Uniwersytet Warszawski
Partia	PZPR (1952–1968)
Odznaczenia

Jerzy Andrzej Jedlicki (ur. 14 czerwca 1930 w Warszawie^[1] jako Jerzy Grossman^[2], zm. 31 stycznia 2018^[3] w Warszawie^[4]) – polski historyk idei, profesor nauk humanistycznych, działacz opozycji w okresie PRL.

Życiorys

Grób Jerzego Jedlickiego na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie

Urodził się w zasymilowanej rodzinie żydowskiej, był synem Wiktora i Wandy^[4]. W 1935 wraz z bratem został ochrzczony w obrządku ewangelicko-reformowanym. W 1940 jego rodzina nie podporządkowała się rozkazom niemieckim i nie przeprowadziła się na teren warszawskiego getta. Od tego czasu żył na tzw. aryjskich dokumentach jako Jerzy Jedlicki; nie powrócił do swojego poprzedniego nazwiska^[2].

W 1948 ukończył szkołę średnią w Łodzi, a w 1952 ukończył studia socjologiczne na Uniwersytecie Warszawskim. Uzyskiwał następnie stopnie doktora (1960) i doktora habilitowanego (1967). W 1980 otrzymał tytuł profesora nadzwyczajnego, a w 1989 został profesorem zwyczajnym. Zawodowo od 1954 związany z Instytutem Historii Polskiej Akademii Nauk, kierował w nim Pracownią Dziejów Inteligencji. W pierwszej połowie lat 80. był także wykładowcą UW^[5]. W pracy naukowej specjalizował się w historii kultury wieków od XVIII do XX i w historii społecznej^[6].

Od 1948 należał do Związku Walki Młodych, a następnie do Związku Młodzieży Polskiej. W latach 1952–1968 był członkiem PZPR^[7], którą opuścił w ramach protestu wobec wydarzeń marcowych. Był jedynym pracownikiem Instytutu Historii PAN, który wówczas zrezygnował z członkostwa w partii^[8]. Brał udział w dyskusjach w ramach Klubu Krzywego Koła. Był sygnatariuszem Memoriału 101, będącego wystąpieniem polskich intelektualistów przeciwko zmianom Konstytucji PRL. Od 1977 zajmował się organizacją Uniwersytetu Latającego, był członkiem założycielem, wykładowcą i członkiem rady programowej Towarzystwa Kursów Naukowych. Jako wykładowca klubu dyskusyjnego współpracował ze Studenckim Komitetem Solidarności, uczestniczył w Konwersatorium „Doświadczenie i Przyszłość”.

W okresie wydarzeń sierpniowych w 1980 był sygnatariuszem skierowanego do władz komunistycznych apelu 64 naukowców, literatów i publicystów o podjęcie dialogu ze strajkującymi robotnikami^[9]. Wstąpił następnie do „Solidarności”. Po wprowadzeniu stanu wojennego internowano go na okres od grudnia 1981 do lipca 1982^[1]. Po zwolnieniu publikował w pismach drugiego obiegu, m.in. w „Tygodniku Mazowsze”^[10].

W III RP zaangażował się w działalność m.in. Pen Clubu^[1]. Był członkiem rady nadzorczej Polskiej Agencji Informacyjnej^[11], przewodniczącym rady programowej Stowarzyszenia Przeciwko Antysemityzmowi i Ksenofobii Otwarta Rzeczpospolita oraz członkiem Collegium Invisibile^[12].

Pochowany został w grobowcu rodzinnym na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach (kwatera A38–1–28)^[13].

Odznaczenia i wyróżnienia

W 2011 prezydent Bronisław Komorowski odznaczył go Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski^[14].

W 2009 otrzymał Nagrodę im. Jerzego Giedroycia (za książkę Dzieje inteligencji polskiej do roku 1918 napisaną wspólnie z Maciejem Janowskim i Magdaleną Micińską). W 2012 został laureatem Nagrody Polskiego PEN Clubu im. Jana Parandowskiego^[15]. W 2015 wyróżniony Nagrodą Fundacji na rzecz Nauki Polskiej (w kategorii nauki humanistyczne i społeczne)^[16].

Publikacje

• Klejnot i bariery społeczne: przeobrażenia szlachectwa polskiego w schyłkowym okresie feudalizmu, Warszawa 1968.
• Jakiej cywilizacji Polacy potrzebują: studia z dziejów idei i wyobraźni XIX wieku, PWN, Warszawa 1988.
• Źle urodzeni, czyli o doświadczeniu historycznym, Aneks, Londyn 1993.
• Świat zwyrodniały. Lęki i wyroki krytyków nowoczesności, Sic!, Warszawa 2000.
• Błędne koło 1832–1864, [w:] Dzieje inteligencji polskiej do roku 1918, Instytut Historii PAN, Warszawa 2008.

Przypisy

Linki zewnętrzne

• Jedlicki, Jerzy. Instytut Herdera w Marburgu. [dostęp 2021-01-28]. (niem.).
• Kolekcja prof. Jerzego Jedlickiego. Ośrodek Karta. [dostęp 2019-12-09].