Jerzy Katlewicz

Jerzy Józef Katlewicz

Data i miejsce urodzenia	2 kwietnia 1927 Bochnia
Data i miejsce śmierci	16 listopada 2015 Kraków
Instrumenty	fortepian
Gatunki	muzyka poważna
Zawód	dyrygent
Aktywność	1955–2015
Zespoły
Orkiestra Filharmonii im. Karola Szymanowskiego w Krakowie
Odznaczenia

Jerzy Józef Katlewicz (ur. 2 kwietnia 1927 w Bochni, zm. 16 listopada 2015 w Krakowie) – polski dyrygent i pedagog, profesor Akademii Muzycznej w Krakowie^[1].

Życiorys

Pierwszych lekcji muzyki udzielał mu ojciec, Stanisław Katlewicz, wieloletni (1919–1962) organista^[2] kościoła parafialnego pw. św. Mikołaja, który przed przeprowadzką do Bochni był organistą w katedrze lwowskiej. Stanisław prowadził również przez wiele lat Chór Koronacyjny w Bochni^[3].

Następnie Jerzy pobierał naukę w prywatnej szkole muzycznej pani Gnoińskiej, później był uczniem prof. Jerzego Żurawlewa – inicjatora konkursów chopinowskich, który, wysiedlony z Warszawy po upadku Powstania Warszawskiego, do 1946 mieszkał w Bochni.

W 1952 ukończył z odznaczeniem dyrygenturę w Państwowej Wyższej Szkole Muzycznej w Krakowie (obecnie Akademia Muzyczna) w klasie Artura Malawskiego, także studiował w jego klasie kompozycję oraz fortepian. W latach 1957–1958 wyjeżdżał jako stypendysta do Włoch i Austrii, gdzie doskonalił swoje umiejętności.

Przełomowym punktem jego kariery było zdobycie I nagrody w Konkursie Młodych Dyrygentów we francuskim Besançon w 1955.

Od 1947 do 1949 pracował jako organista w kościele św. Mikołaja w Bochni (zastępował chorego ojca), w latach 1949–1952 był kierownikiem muzycznym teatru „Groteska” w Krakowie. W latach 1952–1957 kierownik muzyczny i I dyrygent opery oraz dyrygent Państwowej Filharmonii Krakowskiej; 1958–1961 dyrektor artystyczny Filharmonii w Poznaniu; 1961–1968 dyrektor Państwowej Opery i Filharmonii Bałtyckiej w Gdańsku. Od 1968 do 1981 dyrektor Filharmonii w Krakowie, następnie kierował Orkiestrą Symfoniczną i Chórem PRiTV w Krakowie. W latach 1979–1982 kierownik artystyczny Noordhollands Philharmonisch Orkest w Haarlemie w Holandii^[4].

Uznawany za doskonałego interpretatora utworów oratoryjnych i oratoryjno-kantatowych dawniejszych epok i XX wieku, a zwłaszcza Krzysztofa Pendereckiego – prowadził pierwsze polskie wykonania Jutrzni, Kosmogonii czy Magnificatu tegoż kompozytora. Kontynuując pionierską inicjatywę Henryka Czyża, przyczynił się do popularyzacji w świecie dzieł Krzysztofa Pendereckiego. W emploi sztuki dyrygenckiej Jerzego Katlewicza szczególne miejsce zajmowały zawsze wielkie formy wokalno-instrumentalne, które z determinacją prezentował w krakowskich świątyniach w latach, gdy tego rodzaju inicjatywy napotykały na trudności ze strony władz politycznych^[5].

Był pierwszym kreatorem wielu dzieł kompozytorów polskich, m.in. Zbigniewa Bujarskiego, Henryka Mikołaja Góreckiego, Stefana Kisielewskiego, Krystyny Moszumańskiej-Nazar, Kazimierza Serockiego, Marka Stachowskiego, Tadeusza Szeligowskiego, Adama Walacińskiego.

Towarzyszył wielu wybitnym solistom, m.in. Marcie Argerich, Witoldowi Małcużyńskiemu, Maurizio Polliniemu, Arturowi Rubinsteinowi, Krystianowi Zimermanowi, Ewie Bandrowskiej-Turskiej, Kai Danczowskiej, Gidonowi Kremerowi, Fu Congowi oraz Swiatosławowi Richterowi^[6].

Występował we wszystkich krajach Europy, jak również w Japonii, Mongolii, Chinach, Australii, Nowej Zelandii oraz w Ameryce Środkowej (Kuba, Meksyk) i na Bliskim Wschodzie (Liban i Iran). Brał udział w wielu festiwalach muzycznych zarówno w kraju, jak i za granicą: Maggio Musicale Fiorentino, Edinburgh Festival, Sagra Musicale Umbra, Holland Festival, Warszawskiej Jesieni, Wratislavia Cantans, festiwal im. Gulbenkiana (Portugalia), Beethovena, Festiwalu Flandryjskim, w Hamburgu, w Perugii, w Bergen, w Rimini, w Bonn, czy w Lyonie^[6][7].

Prowadził takie orkiestry jak: RAI Roma, Orkiestra Narodowa Meksyku, Conservatoire Paris, RTB Bruxelle, Maggio Musicale Fiorentino, Gulbenkian Lizbona, Orkiestra Radia i Telewizji w Moskwie, National Orchestra TV Paris, FOK Praha, Orkiestra Radia Hilversum, Teatro dell Opera Roma, Accademia di Santa Cecilia Roma, jak również orkiestrami filharmonicznymi w Atenach, Barcelonie, Bratysławie, Budapeszcie, Bukareszcie, Lubljanie czy Rotterdamie^[8].

Od 1972 prowadził klasę dyrygentury w Państwowej Wyższej Szkole Muzycznej w Krakowie, w 1983 otrzymał tytuł profesora nadzwyczajnego, a w 1990 profesora zwyczajnego. W latach 1979–1999 był jurorem Międzynarodowego Konkursu Dyrygenckiego im. Grzegorza Fitelberga w Katowicach. Od 1948 roku był członkiem Stowarzyszenia Polskich Artystów Muzyków SPAM i Stowarzyszenia Autorów ZAIKS^[9].

Pod jego batutą wykonywane było najbardziej znane dzieło Henryka Mikołaja Góreckiego, czyli III Symfonia zwana też Symfonią pieśni żałosnych. Wykonana została po raz pierwszy w 1976 na Festiwalu Muzyki Współczesnej Warszawska Jesień, potem również za granicą, ale nie wzbudziła wtedy większego zainteresowania. W 1992 roku akcja promocyjna sprawiła, że kompozycja ta trafiła na światowe listy przebojów, nie tylko muzyki poważnej, po nagraniu jej przez amerykańską śpiewaczkę Dawn Upshaw. Nagrań III Symfonii dokonały m.in. polskie śpiewaczki: Stefania Woytowicz oraz Zofia Kilanowicz.

Pod dyrekcją Jerzego Katlewicza wykonano po raz pierwszy 14 września 1979 r. w Bydgoszczy nawiązujący do tragicznej śmierci Mieczysława Karłowicza utwór Wojciecha Kilara Siwa mgła na baryton i orkiestrę^[10], wraz z orkiestrą Filharmonii Krakowskiej ilustrował muzycznie telewizyjną wersję słynnego spektaklu Starego Teatru w Krakowie Noc Listopadowa^[11] w reż. Andrzeja Wajdy.

Dyrygowana przez Jerzego Katlewicza Wielka Orkiestra Symfoniczna Polskiego Radia i Telewizji w Katowicach z udziałem Stefanii Woytowicz w latach 90. XX wieku dokonała zapisu na płycie CD III Symfonii Góreckiego. Utwory pod dyrekcją Katlewicza wykorzystane zostały w filmach: Sztuka kochania^[12] (1989) i w adaptacji powieści Żeromskiego Dzieje grzechu^[13] (1975).

W 2000 Jerzy Katlewicz został Honorowym Obywatelem Miasta Bochni^[8].

Jerzy Katlewicz był fundatorem rokrocznego stypendium dla wyróżniających się studentów Akademii Muzycznej w Krakowie^[14].

Jego uczniami byli m.in.: Rafał Delekta, Paweł Przytocki, Tomasz Tokarczyk, Krzysztof Dziewięcki, Tomasz Chmiel i Piotr Sułkowski.

Zmarł 16 listopada 2015^[15].

Odznaczenia i nagrody

• Nagroda I stopnia Ministra Kultury i Sztuki (1967)
• Nagroda miasta Gdańska (1967, 2000)
• Medal św. Wojciecha (2000)^[16]
• Nagroda Miasta Krakowa (1971)
• Dyplom Ministra Spraw Zagranicznych „za wybitne zasługi w propagowaniu kultury polskiej za granicą” (1974, 1989)
• Nagroda Związku Kompozytorów Polskich „za wybitne zasługi w propagowaniu polskiej muzyki współczesnej” (1986)
• Krzyż Komandorski z Gwiazdą „Polonia Restituta” (1993)^[17]
• Nagroda Ministra Kultury i Sztuki I stopnia „za wybitne osiągnięcia artystyczne i pedagogiczne” (1995)
• Nagroda Krakowskiej Fundacji Kultury Polskiej (1995)
• Order Świętego Grzegorza Wielkiego w 50-lecie działalności artystycznej (1999)
• Medal Księcia Mściwoja II (2000).
• Złoty Medal „Zasłużony Kulturze Gloria Artis” (2006)
• Odznaka „Honoris Gratia” za zasługi dla Krakowa (2009)

W 1993 roku otrzymał od Jana Pawła II krzyż Pro Ecclesia et Pontifice „za popularyzację arcydzieł muzyki sakralnej”^[4].

Przypisy

Bibliografia

• Honorowi obywatele / Jerzy Katlewicz, UM w Bochni [zarchiwizowane z adresu 2014-05-28] .
• Nowa Encyklopedia Powszechna PWN, 1996

Linki zewnętrzne

• Biogram w Encyklopedii Krakowa
• Jerzy Katlewicz na zdjęciach w bibliotece Polona