Jerzy Konstanty Czartoryski

Jerzy Konstanty Czartoryski

(c) Bastian, CC BY 3.0 Czartoryski
Rodzina	Czartoryscy herbu Pogoń Litewska
Data i miejsce urodzenia	24 kwietnia 1828 Drezno
Data i miejsce śmierci	23 grudnia 1912 Wiedeń
Ojciec	Konstanty Adam Czartoryski
Matka	Maria Dzierżanowska
Żona	Maria Joanna Czermak
Dzieci	Wanda Czartoryska Witold Czartoryski

Jerzy Konstanty Czartoryski, książę, herbu Pogoń Litewska (ur. 24 kwietnia 1828 w Dreźnie, zm. 23 grudnia 1912 w Wiedniu) – ziemianin, polityk konserwatywny, poseł do Rady Państwa i Sejmu Krajowego Galicji,

Krypta grobowa książąt Czartoryskich w Sieniawie

Życiorys

Wychowywał się w pałacu wiedeńskim Weinhaus^[1]. Pozostawał w ścisłych relacjach ze swoim stryjem ks. Adamem Czartoryskim i kierowanym przezeń Hotelem Lambert. Nie pełnił w tym okresie jednak żadnych ważnych funkcji politycznych^[1] Przejawiam za to zainteresowanie muzyką – wydawał fachowe pisma z tej dziedziny w Wiedniu, najpierw „Monatsschrift für Theater und Musik”, a następnie „Recensionen und Mittheilungen über Theater und Kunst”^[2].

W 1866 roku osiadł na stałe w Galicji, w odziedziczonych dobrach pełkińskich, koło Jarosławia^[1]. Jego siedzibą był odnowiony pałac w Pełkiniach. Od tej pory zaangażował się w szerszą działalność polityczną. Członek Rady Powiatu (1874-1911) oraz członek (1877-1909) i prezes (1893-1897, 1900-1909) Wydziału Powiatowego w Jarosławiu^[1]. Był posłem Sejmu Krajowego Galicji II kadencji (18 lutego 1867 – 13 listopada 1869), III kadencji (20 sierpnia 1870 – 26 kwietnia 1876), IV kadencji (8 sierpnia 1877 – 21 października 1882), V kadencji (15 września 1883 – 26 stycznia 1889), VI kadencji (10 października 1889 – 17 lutego 1894), VII kadencji (28 grudnia 1895 – 9 lipca 1901), VIII kadencji (28 grudnia 1901 – 12 października 1907)^[3]. W kadencji II wybrany z III kurii (gmin miejskich) obwodu Przemyśl, z okręgu wyborczego nr 7 Jarosław^[3][4], w kadencji III z kurii I (wielkiej własności) z obwodu nr 1 (krakowskiego), w kadencji IV, V, VI z tej samej kurii z obwodu nr 3 (przemyskiego), w kadencji VII i VIII z kurii IV (gmin wiejskich) z okręgu wyborczego nr 16 (Jarosław)^[3].

Był także posłem do austriackiej Rady Państwa V kadencji (4 listopada 1873 – 19 października 1876), VI kadencji (7 października 1879 – 23 kwietnia 1885), VII kadencji (22 września 1885 – 23 stycznia 1891), VIII kadencji (13 kwietnia 1891)^[5]. Wybierany był w kurii I (wielkiej własności), w kadencji V z okręgu nr 3 (Bochnia-Wieliczka-Brzesko), w kadencji VI z okręgu nr 8 (Sanok-Bircza-Lesko-Brzozów-Krosno), w kadencji VII i VIII w kurii IV (gmin wiejskich) z okręgu wyborczego nr 13 (Jarosław-Radymno-Sieniawa-Cieszanów-Lubaczów)^[5]. W tej ostatniej już po wyborze został mianowany dziedzicznym członkiem Izby Panów (13 kwietnia 1891 – 23 grudnia 1912). Jego mandat objął po wyborach uzupełniających 9 czerwca 1891 Władysław Koziebrodzki^[5]. W parlamencie austriackim należał do grupy posłów konserwatywnych (podolaków) Koła Polskiego w Wiedniu^[2]. Miał wyraziste poglądy polityczne. Opowiadał się za przebudową państwa w duchu federalistycznym^[1]. Postulował zachowanie liberalnych swobód. Był za ścisłą współpracą Koła Polskiego z opozycją czeską^[1]. W 1887 roku mianowany został austriackim radcą tajnym^[1]. Kazimierz Chłędowski zostawił taką jego charakterystykę:

Książe Jerzy Czartoryski (...) z rodowej dumy z nikim się nie łączył, spodziewając się zawsze, że nadejdzie chwila, w której wszystkich za łeb weźmie; ale chwila taka jakoś nie nadchodziła i dotąd nie nadeszła. Książe Jerzy, wychowany w Wiedniu, w swej młodości «ein Schöngeist», meloman, bywający w artystycznym świecie wiedeńskim, ożenił się z córką księgarza Czecha, panną Czermakówną i ona popchnęła właściwie męża na polityczne tory. Księżna była kobietą ambitną i słusznie dążyła aby nazwisko Czartoryskich nie zużyło się na wiedeńskim bruku. Książe więc poświęcił się polityce, dał się wybrać do sejmu i Rady Państwa, ale zbyt łaknący popularności, szukający jej bez systemu, na prawo i lewo, a nadto intrygant nie wzbudzający zaufania, nie umiał sobie wyrobić wpływu. W Sejmie galicyjskim kokietował z Rusinami, w Radzie Państwa z Czechami, prowadził politykę kaprysu na swoją rękę, niewiele się też na niego oglądano^[6].

Działał wiele na polu społecznym i dobroczynnym. W latach 1868–1870 był prezesem Galicyjskiego Towarzystwa Muzycznego^[2]. Był założycielem i prezesem w latach 1892–1896 Polskiego Towarzystwa Pedagogicznego^[1], a w 1878 otrzymał tytuł członka honorowego PTP^[7]. W 1868 roku pracował jako dyrektor Zakładu Ciemnych. W swych dobrach fundował liczne szkoły, ochronki lub czytelnie ludowe^[1]. Popierał na wsi kółka rolnicze, kasy pożyczkowe i przemysł domowy^[1].

Został pochowany 28 grudnia 1912 w Sieniawie w krypcie rodu Czartoryskich znajdującej się w Kościele Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Sieniawie^[8].

Rodzina

Urodził się w arystokratycznej rodzinie ziemiańskiej. Syn Konstantego Adama (1773-1860) i Marii z Dzierżanowskich (1790-1842). Jego rodzeństwem byli bracia: Aleksander Romuald (1811-1886), Konstanty Marian (1822-1891) i siostra Maria Zuzanna (1817-1847), żona Achillesa Ferdinanda de la Roche-Pouchin et Rochefort (1804-1883). Od 1864 był żonaty z Marią z Czermaków, córką praskiego lekarza oraz siostrą fizjologa Johanna Nepomuka Czermaka i czeskiego artysty, malarza Jaroslava Czermaka(cz.). Mieli dzieci: córkę Wandę (1862-1920) i syna Witolda (1864-1945)^[8][9].

Zobacz też

• lista sanockich posłów do Rady Państwa

Przypisy

Bibliografia

• Stefan Kieniewicz, Czartoryski Jerzy Konstanty ks. (1828–1912), [w:] Polski Słownik Biograficzny, t. 4, Kraków 1938, s. 278–279 iPSB – wersja elektroniczna
• Jerzy Michalski, Andrzej Ajnenkiel, Juliusz Bardach, Historia sejmu polskiego, PWN 1989.

Linki zewnętrzne

• Jerzy Konstanty Czartoryski – publikacje w bibliotece Polona