Jerzy Kreczmar

Jerzy Kreczmar
Data i miejsce urodzenia

9 października 1902
Warszawa

Data i miejsce śmierci

24 lutego 1985
Warszawa

Zawód

reżyser, eseista

Współmałżonek

Felicja Kasman

Lata aktywności

1937–1983

Zespół artystyczny
Teatr Współczesny w Warszawie
Odznaczenia
Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski Medal 10-lecia Polski Ludowej Odznaka tytułu honorowego „Zasłużony Nauczyciel PRL”

Jerzy Kreczmar (ur. 9 października 1902 w Warszawie, zm. 24 lutego 1985 tamże) – polski reżyser, eseista, teatrolog i pedagog; wieloletni kierownik literacki Teatru Współczesnego w Warszawie, współpracownik Erwina Axera; dyrektor Teatru Polskiego Radia (1948–1949), dyrektor Teatru Polskiego w Warszawie (1966–1968); wykładowca Uniwersytetu Warszawskiego oraz PWST w Warszawie.

Jest uważany za jednego z najważniejszych inscenizatorów światowej klasyki w historii polskiego teatru[1].

Życiorys

Ukończył studia na Wydziale Polonistyki i Filozofii na Uniwersytecie Warszawskim. W 1930 roku uzyskał doktorat z filozofii, promotorem jego pracy O przenośnym znaczeniu wyrazów był profesor Tadeusz Kotarbiński. Zanim poświęcił się reżyserii uczył w szkołach średnich propedeutyki filozofii i języka polskiego. W 1936 r. objął dyrekcję Gimnazjum im. Bolesława Limanowskiego na Żoliborzu prowadzonego przez Robotnicze Towarzystwo Przyjaciół Dzieci. W 1937 r. został absolwentem Wydziału Sztuki Reżyserskiej Państwowego Instytutu Sztuki Teatralnej, gdzie ukończył studia pod kierunkiem Leona Schillera.

Kreczmar walczył w wojnie polsko-bolszewickiej. Po kampanii wrześniowej, podczas której walczył jako dowódca kolumny taborowej w Wileńskiej Brygadzie Kawalerii, znalazł się we Lwowie, gdzie został archiwistą biblioteki Ossolineum, na­stępnie wrócił do Warszawy i jako asystent Kotarbińskiego wykładał na tajnym Uniwersytecie Warszawskim, ponadto był współtwórcą progra­mów literacko-muzycznych przygotowywa­nych pod kierownictwem Marii Wiercińskiej w teatrze pod­ziemnym. Podczas okupacji nauczał na tajnych kompletach. Po wojnie wykładał logikę i filozofię na Uniwersytecie Łódzkim, a po powrocie do stolicy – ponownie na Uniwersytecie Warszawskim. Wykładał także w Państwowej Wyższej Szkole Teatralnej w Warszawie z siedzibą w Łodzi.

Reżyserował na deskach Teatru Narodowego, warszawskich scen: Współczesnego (w którym przez wiele lat sprawował funkcję kierownika literackiego), Powszechnego i Ateneum, w krakowskim Starym Teatrze, Teatrze Śląskim im. Stanisława Wyspiańskiego w Katowicach, Teatrze Polskim w Poznaniu i gdańskim Teatrze Wybrzeże. Przygotował niemal 70 przedstawień. W latach 1948–49 pełnił obowiązki dyrektora Teatru Polskiego Radia, zaś w latach 1966–68 Teatru Polskiego w Warszawie. W 1969 był członkiem Komisji Nagród Ministerstwa Kultury i Sztuki[2].

Po wydarzeniach marca 1968 oraz demonstracji przeciw zdjęciu "Dziadów" w reżyserii Kazimierza Dejmka cenzura w teatrach PRL uległa zaostrzeniu. Cenzura nie dopuściła do premiery Kniazia Patiomkina Tadeusza Micińskiego obrazującego bunt marynarzy w trakcie rewolucji w Rosji w 1905 roku w reżyserii Jerzego Kreczmara w Teatrze Polskim w Warszawie[3].

Asystentami Kreczmara byli między innymi: Marta Lipińska, Helena Kaut-Howson(ang.), Jan Skotnicki, Aleksander Fabisiak, Stanisław Brudny, Helmut Kajzar i Andrzej Szczytko. Jako reżyser przyczynił się do wystawienia na deskach polskich teatrów wielu prapremier, między innymi Czekając na Godota Samuela Becketta (Teatr Współczesny w Warszawie, 1957), Zegarów Tomasza Łubieńskiego (Stary Teatr, 1970), Na czworakach Tadeusza Różewicza (Stary Teatr, 1972), Emigrantów Sławomira Mrożka (Teatr Współczesny w Warszawie, 1975) oraz Mistrza Olofa Augusta Strindberga (Teatr Polski w Poznaniu, 1983)[1][4].

Życie prywatne

Grób Jerzego Kreczmara na Powązkach

Wnuk Augusta Kreczmara (1841–1901; żonatego z Bronisławą), nauczyciela języków klasycznych, do wychowanków którego należeli Tadeusz Kotarbiński oraz Ignacy Chrzanowski[1]. Syn Jana (1878–1909) i Marii Kreczmarów[1]. Był bratem Tadeusza (1904–1966), wieloletniego kierownika literackiego warszawskiego Teatru Komedia[5], aktora Jana (1908–1972)[6], Wandy (1905–1969) oraz Marii (1906–1985), która była matką aktora Zbigniewa Zapasiewicza (1934–2009)[7].

Jerzy Kreczmar był żonaty z Felicją Kasman (1901–1986)[8][9], z którą miał córkę Agnieszkę (1939–2010) oraz synów Tomasza (1937–1958) i Antoniego (1945–1996)[10]. Jego wnukiem jest dziennikarz z branży gier komputerowych, Tomasz (ur. 1973).

Zmarł w wieku 82 lat w Warszawie, został pochowany na Starych Powązkach (kwatera 190, rząd 5,6, miejsce 24,25)[8].

Nagrody i odznaczenia

Przypisy

  1. ↑ a b c d Jerzy Kreczmar, [w:] Encyklopedia teatru polskiego (osoby). [online] [dostęp 2017-03-26].
  2. ↑ Dziennik Polski, r. XXV, nr 169 (7905), s. 3.
  3. ↑ Teatr polski w cieniu Marca 1968 – Hi-Story Lessons [dostęp 2020-05-29] (pol.).
  4. ↑ a b Jerzy Kreczmar | Twórca | Culture.pl, „Culture.pl” [dostęp 2017-11-25] (pol.).
  5. ↑ Tadeusz Kreczmar, [w:] Encyklopedia teatru polskiego (osoby). [online] [dostęp 2017-11-25].
  6. ↑ Jan Kreczmar, [w:] Encyklopedia teatru polskiego (osoby). [online] [dostęp 2017-11-25].
  7. ↑ Jerzy Kreczmar w bazie filmpolski.pl
  8. ↑ a b Marek Jerzy Minakowski, Jerzy Kreczmar, Sejm-Wielki.pl [dostęp 2017-11-25].
  9. ↑ INTERIA.PL, Barbara Ludwiżanka i Jerzy Kreczmar. Romans ze śmiercią w tle [dostęp 2017-11-25] [zarchiwizowane z adresu 2017-12-01].
  10. ↑ Marek Jerzy Minakowski, Antoni Kreczmar, Sejm-Wielki.pl [dostęp 2017-11-25].
  11. ↑ 15 stycznia 1955 M.P. z 1955 r. nr 101, poz. 1400, str. 1631
  12. ↑ a b Jerzy Kreczmar, [w:] Encyklopedia teatru polskiego (osoby). [online] [dostęp 2017-11-25].

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie