Jerzy Masełko

Jerzy Masełko
Ilustracja
Jerzy Masełko zimą na Alasce, 11 marca 2021
Państwo działania

 Polska
 Stany Zjednoczone (od 1982)

Data i miejsce urodzenia

21 sierpnia 1944
Gaj pod Krakowem

Profesor
Specjalność: chemia nieorganiczna
Alma Mater

Politechnika Wrocławska
1967

Doktorat

1974
Politechnika Wrocławska

Profesura

2001
University of Alaska Anchorage

Odznaczenia
Medal za Wybitne Osiągnięcia Sportowe

Jerzy Masełko (ur. 21 sierpnia 1944 w Gaju pod Krakowem) – polski i amerykański chemik, profesor University of Alaska Anchorage, grotołaz.

Życiorys

Jest synem nauczycieli Stanisława (1916–1992) i Anny (1913–2005) z domu Sadowskiej, która była przedwojenną harcerką w stopniu Harcerza Rzeczypospolitej. Egzamin maturalny złożył w Liceum Ogólnokształcącym w Ząbkowicach Śląskich.

W latach 1961–1967 studiował na Wydziale Chemicznym Politechniki Wrocławskiej. Doktorat uzyskał w 1974 w Instytucie Chemii Nieorganicznej Politechniki Wrocławskiej[1][2]. Promotorem doktoratu był prof. Adam Bartecki, z którym uzyskał patent na sposób odzysku miedzi z odpadów poflotacyjnych[3].

Od 1982 pracował w USA i zajmował stanowiska naukowe w Brandeis University Boston, Texas University Austin, West Virginia University Morgantown, a od 1995 jako Full Professor w University of Alaska Anchorage(ang.) (UAA)[1]. Na emeryturę przeszedł w 2018[2].

Działalność naukowa

Panorama Anchorage nad Zatoką Cooka (Ocean Spokojny) 61°13′00″N 149°53′00″W/61,216667 -149,883333

Zajmuje się chemią nieorganiczną, a w szczególności złożonymi systemami chemicznymi, początkami zjawiska życia[4][5][6], tworzeniem się systemów chemicznych i nieliniową dynamiką chemiczną[2][7]. Jest współautorem artykułów w „Nature”[8][9]. W 2002 był organizatorem w Anchorage międzynarodowej konferencji „Emergence in Chemical Systems”[10].

Współpracuje z Politechniką Wrocławską[11][1]. Analizował sposób zdobywania funduszów na badania naukowe[12]. Zorganizował współpracę i praktyki dla amerykańskich studentów w Politechnice Wrocławskiej[13][14]. Wyrażał opinię o perspektywach polskiej nauki[15].

Został wybrany do kolegium wybitnych naukowców Fundacji Kościuszkowskiej[16].

Działalność górska

Jerzy Masełko (z lewej) i Norbert Pospieszny na dnie Wielkiej Studni w Jaskini Śnieżnej[17], 1968

Jest członkiem Sekcji Grotołazów Wrocław od 1962. Prezesem Sekcji był w kadencji 1973–1974[18]. W 1974 został wybrany na członka Komisji Taternictwa Jaskiniowego Polskiego Związku Alpinizmu[19].

Na przełomie grudnia 1968 i stycznia 1969 wziął udział w wyprawie kierowanej przez Bernarda Uchmańskiego na dno (wówczas -640 m) Jaskini Śnieżnej. Członkami wyprawy byli także Roman Galar, Andrzej Ostromęcki, Kazimierz Piotrowski, Norbert Pospieszny i Marek Trzeciakowski[20]. Wyprawa wyszła z jaskini bez korzystania z lin i drabinek, co było rekordem świata w tej konkurencji[21][22].

W 1976 kierował wyprawą Sekcji na dno jaskini Racascmarca w Peru. W masywie Cordillera Vinococha odkryto wtedy siedem jaskiń powyżej wysokości 4500 m[23]. Jedną z nich (na wysokości 4530 m) nazwano Cueva de Wrocław[24]. Wcześniej kierował wyprawą Sekcji do jaskiń Krety[25].

Został odznaczony Srebrnym Medalem za Wybitne Osiągnięcia Sportowe.

Inne informacje

Jest żonaty z Elżbietą (ur. 1948), prawniczką. Mają troje dzieci: Jacka, Joannę i Macieja, którzy pracują naukowo w różnych dyscyplinach biologii. Syn Jacek jest zdobywcą ośmiotysięcznych szczytów Everestu (w 1999), Makalu, Gasherbrum I i Gasherbrum II, a w czerwcu 2001 dokonał pierwszego, pięciodniowego przejścia północnej ściany Mendenhall Towers na Alasce (w okolicach Juneau)[26][27].

W 1989 uzyskał amerykański patent na konstrukcję składanej i niezatapialnej łódki[28].

Jest członkiem wspierającym Fundacji Kościuszkowskiej[29]. Razem z żoną wspierają Santa Fe Institute, ośrodek naukowy badający systemy złożone[30].

Przypisy

  1. ↑ a b c Kwiaty z Alaski, „Pryzmat” (248), Politechnika Wrocławska, 2011, s. 94–96, ISSN 1429-1673 [dostęp 2020-11-13].
  2. ↑ a b c Jerzy Maselko, Professor Emeritus, Chemistry Department, University of Alaska Ancorage [dostęp 2020-11-03] (ang.).
  3. ↑ Udzielone patenty, patenty tymczasowe i wydane świadectwa autorskie, nr 79872, „Wiadomości Urzędu Patentowego” (4), 1975, s. 368 [dostęp 2020-11-17].
  4. ↑ Award Abstract #0608631, RUI: Pattern Formation in Cellular and Multicellular Chemical Systems, National Science Foundation, 2006–2009 [dostęp 2020-11-03] (ang.).
  5. ↑ Kathleen McCoy, Hometown U: From the chemistry lab come structures that ‘build’ themselves, Achorage Daily News, 2016 [dostęp 2020-11-03] (ang.).
  6. ↑ Jerzy Maselko, M. Maselko, Nonlinear chemical dynamics and origin of life, [w:] Steen Rasmussen i inni red., Protocells – bridging nonliwing and living matter, The Massachusetts Institute of Technology Press, 2009, ISBN 978-0-262-18268-3 (ang.).
  7. ↑ Jerzy Maselko i inni, Self-construction of complex forms in a simple chemical system, „Chemical Physics Letters”, 371 (5–6), 2003, s. 563–567, DOI: 10.1016/S0009-2614(03)00648-1 (ang.).
  8. ↑ Jerzy Maselko, Kenneth Showalter, Chemical waves on spherical surfaces, „nature”, 339 (6226), 1989, s. 609–611, DOI: 10.1038/339609a0 (ang.).
  9. ↑ David Winston i inni, Cross-membrane coupling of chemical spatiotemporal patterns, „nature”, 351 (6322), 1991, s. 132–135, DOI: 10.1038/351132a0 (ang.).
  10. ↑ University of Alaska Anchorage engaged in the community, [w:] University of Alaska – Many Traditions One Alaska, 2002, s. 19 [dostęp 2020-11-17] (ang.).
  11. ↑ Powrót alchemika, „Pryzmat” (257), 2012, s. 53–55, ISSN 1429-1673 [dostęp 2020-11-03].
  12. ↑ Maria Kisza, O komercjalizacji badań w USA z wątkiem polonijnym, Pryzmat – Politechnika Wrocławska, 2011 [dostęp 2020-11-03].
  13. ↑ Micah Kiehl i inni, Spontaneous formation of complex structures made from elastic membranes in an aluminum-hydroxide-carbonate system, „Chaos”, 25 (064310), 2015, DOI: 10.1063/1.4922589 (ang.).
  14. ↑ Maria Kisza, Coraz szersze kontakty z University of Alaska, Pryzmat – Politechnika Wrocławska, 2013 [dostęp 2020-11-03].
  15. ↑ Jerzy Masełko, Widziane z Alaski, „Pryzmat” (258), 2012, s. 92–93, ISSN 1429-1673 [dostęp 2020-11-17].
  16. ↑ KF Collegium of eminent scientists, Kosciuszko Foundation [dostęp 2020-11-03] (ang.).
  17. ↑ Rafał M. Kardaś, Jaskinia Wielka Śnieżna, [w:] Jerzy Grodzicki (red.), Jaskinie Polski, Państwowy Instytut Gelologiczny – Państwowy Instytut Badawczy, 2014 [dostęp 2020-12-18].
  18. ↑ Elżbieta Pomorska i inni, Sekcja Grotołazów Wrocław – 50 lat Sekcji Matki Naszej 1955–2005, „Korkociąg”, wydanie specjalne, Sekcja Grotołazów Wrocław, październik 2005, s. 2 okładki (poczet prezesów Sekcji).
  19. ↑ J. Grodzicki, M. Sygoski, Wieści organizacyjne, „Taternik”, 53 (1 (234)), 1977, s. 38, ISSN 0137-3155 [dostęp 2020-11-17].
  20. ↑ Andrzej Macko, Siedmiu śmiałych, „Express Wieczorny”, XIII (11), 1969, s. 1 i 5, ISSN 0137-9119.
  21. ↑ Bernard Uchmański, Z głebin Tatr po rekord świata, „Taternik” (3), 1970, s. 97–101, ISSN 0137-8155 [dostęp 2020-10-26].
  22. ↑ Bernard Uchmański, 1969 – Rekord świata w podziemnej wspinaczce, [w:] Adam Pyka (red.), System „Jaskinia Wielka Śnieżna”: Historia eksploracji, wyd. III, monografia, 2014, s. 6, 28 [dostęp 2020-04-09].
  23. ↑ Wojciech W. Wiśniewski, Polacy w jaskiniach Peru, „Jaskinie” (3), 2004, s. 5, ISSN 1234-4345 [dostęp 2020-11-13].
  24. ↑ O historii taternictwa jaskiniowego w Geocentrum, Pryzmat – Wiadomości Politechniki Wrocławskiej, 2014 [dostęp 2020-11-13].
  25. ↑ Dzieje Sekcji, Sekcja Grotołazów Wrocław [dostęp 2020-11-15].
  26. ↑ 65. rocznica zdobycia Everestu – 45 Polaków było na szczycie, Polska Agencja Prasowa, 2018 [dostęp 2020-11-17].
  27. ↑ Ryszard „Napał” Pawłowski, Polski sukces na Alasce, wspinanie.pl, 2001 [dostęp 2020-11-03].
  28. ↑ Combined boat and cartop carrier, JUSTIA Patents, 1989, U.S. patent 4841900 [dostęp 2020-11-17] (ang.).
  29. ↑ Kosciuszko Foundation – Supporting membership, „Kosciuszko Foundation Newsletter”, LXIV (1), 2015, s. 24, ISSN 1081-2776 [dostęp 2020-11-17] (ang.).
  30. ↑ Santa Fe Institute, 2010 Annual Report, s. 20 [dostęp 2020-11-17] (ang.).

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Flag of the United States.svg
The flag of Navassa Island is simply the United States flag. It does not have a "local" flag or "unofficial" flag; it is an uninhabited island. The version with a profile view was based on Flags of the World and as a fictional design has no status warranting a place on any Wiki. It was made up by a random person with no connection to the island, it has never flown on the island, and it has never received any sort of recognition or validation by any authority. The person quoted on that page has no authority to bestow a flag, "unofficial" or otherwise, on the island.
Jerzy Masełko 2021.jpg
Autor: JerzyMasełko, Licencja: CC BY-SA 4.0
w zimie na Alasce
Jerzy Masełko (l) w Śnieżnej 1968.jpg
Jerzy Masełko (z lewej) i Norbert Pospieszny na dnie Wielkiej Studni w Jaskini Śnieżnej, 1968
Anchorage on an April evening.jpg
Autor: Frank K. from Anchorage, Alaska, USA, Licencja: CC BY 2.0
Taken at the end of April 2008 in Anchorage, Alaska.