Jerzy Staniewicz

Jerzy Staniewicz
Ilustracja
kmdr Jerzy Staniewicz
komandor komandor
Data i miejsce urodzenia

6 sierpnia 1903
Kuźnieck na Syberii

Data i miejsce śmierci

12 grudnia 1952
Warszawa

Przebieg służby
Lata służby

1919–1952

Siły zbrojne

 Marynarka Wojenna (II RP)
 Marynarka Wojenna (PRL)

Jednostki

ORP „Ślązak”
ORP Podhalanin
Dowództwo Floty
Sztab Generalny Wojska Polskiego

Stanowiska

zastępca dowódcy okrętu
dowódca okrętu
szef Wydziału Mobilizacyjnego
szef Wydziału Marynarki Wojennej

Główne wojny i bitwy

kampania wrześniowa

Odznaczenia
Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski Medal Niepodległości

Jerzy Zbigniew Staniewicz (ur. 6 sierpnia 1903 w Kuźniecku, zm. 12 grudnia 1952 w Warszawie) – komandor Polskiej Marynarki Wojennej.

Okres przedwojenny

Syn prawnika Justyna Staniewicza. W 1914 rozpoczął naukę w rosyjskim gimnazjum państwowym, maturę złożył jako ekstern w Wilnie w 1923.

W 1919, mając ledwie 16 lat, wstąpił ochotniczo do 5 Dywizji Strzelców Polskich na Syberii. Był kanonierem w 5 pułku artylerii polowej. Wrócił do Polski wraz z rodziną w 1921.

Niespełna rok później powołany do wojska najpierw w baonie szkolnym 30 pap w Wilnie, a następnie w Szkole Podchorążych Piechoty w Warszawie. Po jej ukończeniu w 1924 przyjęty do Oficerskiej Szkoły Marynarki Wojennej w Toruniu, ukończył ją 3 lata później ze stopniem ppor. marynarki. Roczny kurs broni torpedowej ukończył w Tulonie. W sierpniu 1933 roku został zastępcą dowódcy torpedowca ORP „Ślązak”, natomiast od kwietnia do lipca 1935 roku oraz od czerwca 1936 roku do 5 marca 1937 roku dowodził tym okrętem. Do lipca 1937 roku dowodził torpedowcem ORP „Podhalanin”. Był również oficerem torpedowym w Sztabie Dowództwa Floty. Od 1937 jako kapitan marynarki kierował Wydziałem Mobilizacyjnym Dowództwa Floty. W kampanii wrześniowej był obrońcą Helu[1]. 2 października 1939 dostał się do niewoli, trafił do oflagu X B Nienburg, a następnie XVIII C Spittal i II C Woldenberg (Dobiegniew).

Okres powojenny, skazanie, śmierć

Po zakończeniu wojny został powołany do służby w Marynarce Wojennej, gdzie awansował, pełniąc odpowiedzialne funkcje w Sztabie Głównym Marynarki Wojennej i w Sztabie Generalnym WP. Jako przewodniczący komisji opracował również nową strukturę Marynarki Wojennej. W październiku 1950 szef Sztabu Generalnego WP gen. Władysław Korczyc pisał o nim m.in.: „Komandor Staniewicz jest oficerem bardzo pracowitym, wytrwałym i systematycznym, energicznym, z inicjatywą. Posiada doświadczenie i rutynę w pracy organizacyjno-mobilizacyjnej. Samodzielny i obowiązkowy. Wymagający w stosunku do siebie, jak i podwładnych”. Aresztowany przez funkcjonariuszy GZI w grudniu 1951, był wówczas kierownikiem Wydziału Marynarki Wojennej Sztabu Generalnego WP.

Śledztwo przeciwko niemu prowadził Główny Zarząd Informacji WP, jednak część zadań śledczych i operacyjnych wykonywał również Zarząd Informacji Marynarki Wojennej, którym kierował kmdr Jerzy Szerszeń, a jego doradcą sowieckim był kmdr por. Nikołaj Prystupa. Szczególnie brutalny w śledztwie miał być szef sekcji śledczej mjr Eugeniusz Niedzielin oraz kpt. Mikołaj Kulik.

Po utracie jedynego syna rozerwanego przez niewypał komandor Staniewicz załamał się przyznając się do niepopełnionych win i do „spisku w wojsku”. Najwyższy Sąd Wojskowy pod przewodnictwem pułkownika Piotra Parzenieckiego skazał go 21 lipca 1952 w sprawie nr. Sn.14-52 tzw. procesie komandorów wraz ze Stanisławem Mieszkowskim i Zbigniewem Przybyszewskim na podstawie 86 § 1,2 KKWP „za zorganizowanie spisku w wojsku” na karę śmierci[2]. Komandor Staniewicz bezskutecznie zwracał się z prośbą o rewizję wyroku do Zgromadzenia Sędziów Najwyższego Sądu Wojskowego oraz do Prezydenta Bieruta. 12 grudnia 1952 został stracony jako pierwszy z siedmiu skazanych komandorów. Jeszcze w przeddzień wykonania wyroku usiłowano wydobyć od niego zeznania obciążające innych[3].

24 kwietnia 1956 roku Najwyższy Sąd Wojskowy uchylił wyrok z 31 lipca 1952 roku, a 26 kwietnia sprawa została umorzona z braku dowodów winy. Raport upublicznionej w 1999 roku tzw. Komisji Mazura wymienia go (pod imieniem Józefa Staniewicza) jako bezzasadnie skazanego na śmierć.

Upamiętnienie

Ze względu na utajnienie jego stracenia i miejsca pochówku po ucieczce na Zachód Józefa Światły rodzina Jerzego Staniewicza snuła przypuszczenia, że został wraz z innymi komandorami wywieziony do Rosji, a po upadku tej nadziei szukała bez rezultatu miejsca jego pochówku na Służewiu oraz na obu cmentarzach powązkowskich[4]. Szczątki Jerzego Staniewicza odnaleziono w Kwaterze „na Łączce” i zidentyfikowano dzięki badaniom genetycznym[5].

Żona dopisała jego nazwisko na grobowcu syna. Grób symboliczny znajduje się na Cmentarzu Wojskowym w Kwaterze „na Łączce” oraz na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie (kwatera 140-2-10)[6]. 1984 wmurowana została przez rodzinę tablica upamiętniająca w kościele św. Michała Archanioła na Oksywiu.

W grudniu 2017 Prezydent RP Andrzej Duda na wniosek Ministra Obrony Narodowej Antoniego Macierewicza mianował go pośmiertnie na stopień kontradmirała[7] .

Miejsce pochówku

16 grudnia 2017 odbył się uroczysty, państwowy pogrzeb kontradmirała Jerzego Staniewicza oraz kontradmirała Stanisława Mieszkowskiego i komandora Zbigniewa Przybyszewskiego. Pochowani zostali na Cmentarzu Marynarki Wojennej w Gdyni-Oksywiu w Kwaterze Pamięci.

Ordery i odznaczenia

Przypisy

  1. Kępa Oksywska 1939, lista osób od N do Ż. [dostęp 2009-03-09]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-04)].
  2. „Księga najwyższego wymiaru kary” w Krzysztof Szwagrzyk: Zbrodnie w majestacie prawa 1944-1955. Wyd. ABC Future, Warszawa, 2000.
  3. M.Szejnert, str.164
  4. M.Szejnert, str.72
  5. Uroczystość wręczenia not identyfikacyjnych 22 rodzinom ofiar totalitaryzmu sowieckiego i niemieckiego – Warszawa, 9 czerwca 2016 - Aktualności - Instytut Pamięci Narodowej, ipn.gov.pl [dostęp 2017-11-24] (pol.).
  6. Cmentarz Stare Powązki: JERZY KRZYSZTOF STANIEWICZ, [w:] Warszawskie Zabytkowe Pomniki Nagrobne [online] [dostęp 2020-01-16].
  7. Rządowe Centrum Legislacji, Postanowienie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 6 - Monitor Polski, monitorpolski.gov.pl [dostęp 2018-04-23] (pol.).
  8. M.P. z 2011 r. nr 98, poz. 990.
  9. M.P. z 1937 r. nr 178, poz. 294.

Bibliografia

Media użyte na tej stronie

Naval Ensign of Poland (1980-1993).svg
Bandera wojenna Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej. Oparta na File:Naval Ensign of Poland.svg i File:Herb PRL.svg. Używana oficjalnie do 1990 roku - a więc także przez Marynarkę Wojenną III RP.
Naval Ensign of Poland (1919-1928).svg
Bandera wojenna Rzeczypospolitej Polskiej. Oparta na Image:Naval_Ensign_of_Poland.svg oraz Image:Coat_of_arms_of_Poland2_1919-1927.svg. Była używana w latach 1919-1927 (praktycznie do 1936). Prawidłowe proporcje: 5:8 (w załączniku graficznym do ustawy są proporcje 5:10,5 lecz później zostało to sprostowane).
POL PMW pagon1 komandor infobox.png
Naramiennik stopnia wojskowego komandora.
Jerzy staniewicz.jpg
kmdr. Jerzy Staniewicz