Jerzy Stuhr

Jerzy Stuhr
Ilustracja
Jerzy Stuhr (2018)
Imię i nazwisko

Jerzy Oskar Stuhr

Data i miejsce urodzenia

18 kwietnia 1947
Kraków

Zawód

aktor, reżyser, polonista

Współmałżonek

Barbara Stuhr
(od 1971)

Lata aktywności

od 1971

Zespół artystyczny
Narodowy Stary Teatr im. Heleny Modrzejewskiej w Krakowie (1971–2001)
Odznaczenia
Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski Złoty Krzyż Zasługi Złoty Medal „Zasłużony Kulturze Gloria Artis” Odznaka „Honoris Gratia” Order Zasługi Republiki Włoskiej V Klasy (1951-2001) Order Uśmiechu

Jerzy Oskar Stuhr (ur. 18 kwietnia 1947 w Krakowie) – polski aktor teatralny i filmowy, reżyser, filolog i pisarz, profesor sztuk teatralnych. W latach 1990–1996 oraz 2002–2008 był rektorem PWST w Krakowie.

Uznawany za jednego z najwybitniejszych i najpopularniejszych polskich aktorów[1]. Laureat Polskiej Nagrody Filmowej za rolę drugoplanową w filmie Persona non grata (2005) i nagrody specjalnej za osiągnięcia życia (2018).

Życiorys

Rodzina i edukacja

Urodził się 18 kwietnia 1947 w Krakowie jako jedyne dziecko[2] Tadeusza Stuhra i jego żony Marii z domu Chorąży, którzy pobrali się 6 czerwca 1946[3]. Jego matka była księgową w Miejskim Handlu Detalicznym oraz w teatrze Banialuka w Bielsku-Białej[4][5], a ojciec był prokuratorem[6]. Pochodzi z rodziny od pokoleń związanej z Krakowem. Pierwsi jej przedstawiciele – Anna z Thillów oraz Leopold Stuhrowie – przybyli do miasta z powiatu Mistelbach w Dolnej Austrii w 1879[7][8]. Pradziadek aktora, Leopold Stuhr, należał do zamożnego mieszczaństwa; osiadłszy w Krakowie, kupił kamienicę przy Rynku Podgórskim i założył restaurację[9]. Bratem dziadka aktora był Oskar Stuhr, adwokat i działacz Stronnictwa Narodowego[10][11][12].

Pierwsze kilka miesięcy życia spędził z rodzinami w Cieszynie, po czym aż do ukończenia szkoły średniej (III Liceum Ogólnokształcące im. Stefana Żeromskiego) mieszkał w Bielsku-Białej[13][14]. Jako nastolatek był prześladowany w szkole przez rówieśników ze względu na swoje na niemieckobrzmiące nazwisko[15]. Gdy był licealistą, dorabiał, pracując jako bileter i organizator widowni w teatrze Banialuka[16].

Powróciwszy do Krakowa, ukończył polonistykę na Uniwersytecie Jagiellońskim[2][17], a następnie Wydział Aktorski Państwowej Wyższej Szkoły Teatralnej. W 1994 uzyskał tytuł profesora sztuk teatralnych. Był członkiem Centralnej Komisji do Spraw Stopni i Tytułów[18]. W 2007 odebrał tytuł doktora honoris causa Uniwersytetu Śląskiego[17].

Kariera zawodowa

Rozpoczął pracę jako aktor w Starym Teatrze w Krakowie, w którym zagrał m.in. Belzebuba w Dziadach, Wysockiego w Nocy listopadowej, Piotra Wierchowieńskiego w Biesach i Jaszę w Wiśniowym sadzie[19].

Na wielkim ekranie zadebiutował występem w filmie Hieronima Przybyła Milion za Laurę (1971), przy którym był statystą[20]. W kolejnych latach pojawił się epizodycznie m.in. w filmach Andrzeja Żuławskiego, Jerzego Gruzy i Antoniego Krauze. W 1976 zagrał swoją pierwszą, główną rolę filmową – Antoniego Gralaka, młodego mężczyzny, który po opuszczeniu zakładu karnego po trzech latach odsiadki próbuje ułożyć sobie nowe życie w realiach Polski lat 70. XX wieku w filmie Krzysztofa Kieślowskiego Spokój (1980)[21]. W tym okresie zagrał jeszcze w dwóch innych filmach reżysera: asystenta Stefana Bednarza w Bliźnie (1976) i Filip Mosz, główny bohater Amatora (1979)[21]. W 1978 premierę miały dwa filmy, w których zagrał główną rolę: Wodzirej Feliksa Falka[22] i Seans Sławomira Idziaka, a także film Andrzeja Wajdy Bez znieczulenia, w którym zagrał drugoplanową postać adwokata Jerzego Porębowicza[21].

Równocześnie z działalnością aktorską, w połowie lat 70. zaczął współprowadzić (z Bogusławem Sobczukiem) programy telewizyjne z cyklu Spotkanie z Balladą, co zapewniło mu ogólnopolską popularność[23].

W 1980 wyjechał do Włoch, gdzie w kolejnych latach wystawiał spektakle teatralne[24], a także nawiązał współpracę pedagogiczną ze Szkołą Teatralną w Bolonii, Teatro Stabile w Trieście i Università degli Studi di Palermo oraz prowadził kursy aktorskie na Festiwalu Aktorów we Florencji[21][24]. W 1982 za rolę w Mątwi Witkacego, wystawionym na Międzynarodowym Festiwalu Teatralnym w Spoleto, otrzymał Nagrodę Krytyki Włoskiej dla najlepszego aktora zagranicznego we Włoszech za „opanowanie języka włoskiego i jakość interpretacji”[25]. W tym okresie zaczął także występować z recitalem Patricka Süskinda Kontrabasista, który premierowo pokazał na festiwalu w Parmie[26].

Szeroką rozpoznawalność w Polsce zapewniła mu rola Maksa Paradysa w filmie Juliusza Machulskiego Seksmisja (1983). Umiejętności komediowe zaprezentował również w kolejnych filmach lat 80.: Kingsajz (1988), Dekalog X (1988) czy Obywatel Piszczyk (1989).

W latach 1990–1996 był rektorem PWST w Krakowie. W 1994 zadebiutował jako reżyser filmowy produkcją Spis cudzołożnic (1995), będącą adaptacją powieści Jerzego Pilcha Spis cudzołożnic. Proza podróżna z 1993, w której dodatkowo zagrał główną rolę Gustawa. W 1997 zagrał pięć ról w wyreżyserowanych przez siebie Historiach miłosnych. Ponadto wykreował komediową postać komisarza Ryby w filmie Juliusza Machulskiego Kiler (1997), a także w jego kontynuacji Kiler-ów 2-óch z 1999. W 1998 otrzymał nagrodę Narodowego Syndykatu Włoskich Dziennikarzy Filmowych[24].

W 2001 użyczył głosu Osłu w filmie animowanym Shrek (2001), jak również w jego czterech kontynuacjach. W 2002–2008 ponownie piastował stanowisko rektora krakowskiej PWST. W 2003 zagrał główną rolę w wyreżyserowanym przez siebie filmie Pogoda na jutro (2003). W 2005 otrzymał nagrodę im. Roberta Bressona od Papieskiej Rady Kultury[24]. W 2006 wszedł w skład rady programowej Fundacji Centrum Twórczości Narodowej.

Został przewodniczącym rady Fundacji Krakowskiego Hospicjum dla Dzieci im. księdza Józefa Tischnera[27], którą wspiera od 2004.

Życie prywatne

W 1971 poślubił Barbarę Kóskę, skrzypaczkę (późniejszą artystkę Capelli Cracoviensis i założycielkę zespołu Amar Corde[28][29]), z którą zna się od dzieciństwa[30][31]. Mają dwoje dzieci: Macieja (ur. 1975) i Mariannę (ur. 1982)[32].

W 1988 przeszedł zawał serca[33], o czym napisał książkę pt. Sercowa choroba, czyli moje życie w sztuce[27]. We wrześniu 2011 zdiagnozowano u niego nowotwór krtani[34]. W lutym 2016 przeszedł drugi zawał serca[35]. 13 lipca 2020 przeszedł udar mózgu[36][37].

17 października 2022 w Krakowie spowodował kolizję drogową, prowadząc pojazd w stanie nietrzeźwości[38].

Odznaczenia i nagrody

Jerzy Stuhr (2015)
Jerzy Stuhr podczas uroczystości pogrzebowych Sławomira Mrożka (2013)

Ordery i odznaczenia

Inne nagrody i wyróżnienia

Wybrane role teatralne

Jerzy Stuhr podczas 15. Festiwalu GoEast w Wiesbaden (2015)
Jerzy Stuhr

Filmografia

Filmreel-icon.svg Filmy fabularne
RokTytułRolaReżyseria
1971Trzecia część nocylaborantAndrzej Żuławski
1971Milion za Lauręsyn góralaHieronim Przybył
1972Na wylotbrat MaliszaGrzegorz Królikiewicz
1973Przyjęcie na dziesięć osób plus trzygość przed pośredniakiemJerzy Gruza
1974Die Schlüsselprowadzący juwenaliaEgon Günther
1975StrachrobotnikAntoni Krauze
1976SpokójAntoni GralakKrzysztof Kieślowski
1976Próba ciśnieniamężczyznaTadeusz Junak
1976BliznaasystentKrzysztof Kieślowski
1977WodzirejLutekFeliks Falk
1978SeansTomekSławomir Idziak
1978Bez znieczuleniaJerzy PorębowiczAndrzej Wajda
1978Aktorzy prowincjonalnirecenzentAgnieszka Holland
1979Szansahistoryk EjmontFeliks Falk
1979AmatorFilipKrzysztof Kieślowski
1979ÚtközbenaktorMárta Mészáros
1980Wizja lokalna 1901radca WagnerFilip Bajon
1980Ćma„elegancki”Tomasz Zygadło
1981Przypadekdziałacz ZSMPKrzysztof Kieślowski
1981Wojna światów – następne stulecieprawnikPiotr Szulkin
1981Z dalekiego krajuinżynierKrzysztof Zanussi
1982Matka KrólówubekJanusz Zaorski
1983SeksmisjaMaks ParadysJuliusz Machulski
1983WirfotografHenryk Jacek Schoen
1983PrzeznaczenienaczelnyJacek Koprowicz
1984Rok spokojnego słońcaAdzioKrzysztof Zanussi
1984O-bi, o-baSoftPiotr Szulkin
1984MediumNetzJacek Koprowicz
1985Ga, gaurzędnik ChudyPiotr Szulkin
1986UcieczkaCzesioTomasz Szadkowski
1986Bohater rokuLutekFeliks Falk
1987Śmierć Johna L.górnikTomasz Zygadło
1987Pociąg do HollywoodreżyserRadosław Piwowarski
1987Łuk Erosadocent CiąglewiczJerzy Domaradzki
1987Kingsajznadszyszkownik KilkujadekJuliusz Machulski
1988Obywatel PiszczykPiszczykAndrzej Kotkowski
1988Dekalog XJerzyKrzysztof Kieślowski
1989Deja vuPollackJuliusz Machulski
1990Życie za życie. Maksymilian Kolbewłoski prałatKrzysztof Zanussi
1993Uprowadzenie AgatyOjciecMarek Piwowski
1993Trzy kolory. BiałyJurekKrzysztof Kieślowski
1994Spis cudzołożnicGustawon sam
1996Matka swojej matkiRomanRobert Gliński
1997Kilerkomisarz RybaJuliusz Machulski
1997Historie miłosnepięć ról: adiunkt, ksiądz, pułkownik Jerzy Matałowski, więzień, petenton sam
1999Kiler-ów 2-óchkomisarz RybaJuliusz Machulski
1999Tydzień z życia mężczyznyAdamon sam
2000Duże zwierzęZygmunt Sawickion sam
2001Down Housegenerał IwolginRoman Kachanov
2003Showprezes stacjiMaciej Ślesicki
2003Pogoda na jutroJózef Koziołon sam
2005Persona non grataradca ambasady RPKrzysztof Zanussi
2005Doskonałe popołudnieAndrzejPrzemysław Wojcieszek
2006Il caimanoJerzyNanni Moretti
2007Korowódrektoron sam
2009Gwiazda KopernikaPaul van de Volder (głos)Zdzisław Kudła
2010MistyfikacjaWitkacyJacek Koprowicz
2010Io sono con temężczyznaGuido Chiesa
2010Mundo Invisível.
Tributo ao Público de Cinema
on samon sam
2011Habemus papamRajski, rzecznik prasowyNanni Moretti
2012L’ultimo papa reprzeor jezuitówLuca Manfredi
2014ObywatelJan Bratekon sam
2015SmokhejnalistaTomasz Bagiński
2018Rimetti a noi i nostri debitiprofesorAntonio Morabito
2021Sonataprofesor Henryk SkarżyńskiBartosz Blaschke
Filmreel-icon.svg Seriale telewizyjne
1972Odejścia, powrotydyżurny (odc.3)Wojciech Marczewski
1979Z biegiem lat, z biegiem dni…Alfons Fikalski (odc. 1, 5)Andrzej Wajda
2022Mój agenton sam (odc. 3)Julia Kolberger

Polski dubbing

Reżyseria

Pozostała twórczość

Jerzy Stuhr podczas spotkania autorskiego w Krakowie (2019)

Publikacje książkowe

  • Sercowa choroba, czyli moje życie w sztuce. Czytelnik, Warszawa 1992
  • Ucieczka do przodu! Jerzy Stuhr od A do Z w wywiadach Marii Malatyńskiej. Znak, Kraków 2007
  • Stuhrowie. Historie rodzinne. Wydawnictwo Literackie, Kraków 2008
  • Tak sobie myślę… Wydawnictwo Literackie, Kraków 2012
  • Obywatel Stuhr. Z Jerzym i Maciejem rozmawia Ewa Winnicka. Znak, Kraków 2014
  • Kto tam zerka na Kacperka? (wspólnie z Marianną Bończą-Stuhr). Wydawnictwo Literackie, Kraków 2014
  • Ja kontra bas. Wydawnictwo Literackie, Kraków 2015

Współpraca radiowa

Współpracował z RMF FM przy kampanii „Prawda czy fałsz?” oraz czytał Przygody dobrego wojaka Szwejka. Został członkiem rady programowej radia RMF Classic.

Przypisy

  1. Jerzy Stuhr, Filmweb [dostęp 2021-05-08] (pol.).
  2. a b Nina Terentiew: Zwierzenia kontrolowane. Warszawa: Prószyński i S-ka, 2004, s. 124. ISBN 83-7337-452-3.
  3. Stuhr 2009 ↓, s. 155–156, 160.
  4. Stuhr 2009 ↓, s. 188–190.
  5. Stuhr Jerzy, Encyklopedia Krakowa [dostęp 2018-01-01].
  6. Maciej Stuhr, ks. Andrzej Luter: Myśmy się uodpornili. Rozmowy o dojrzałości. Kraków: WAM, 2019, s. 38. ISBN 978-83-277-1656-9.
  7. Stuhr 2009 ↓, s. 9.
  8. Teatr w Polsce – polski wortal teatralny, www.e-teatr.pl [dostęp 2020-07-09] (pol.).
  9. Stuhr 2009 ↓, s. 15–16, 54–56.
  10. Stuhr 2009 ↓, s. 79.
  11. Polona, polona.pl [dostęp 2020-02-15].
  12. Okiem Jerzego Stuhra: Chichot historii, czyli rzecz o moim dziadku, plus.gazetakrakowska.pl, 28 września 2019 [dostęp 2020-02-15] (pol.).
  13. Stuhr 2009 ↓, s. 180–181.
  14. Maciej Stuhr, ks. Andrzej Luter: Myśmy się uodpornili. Rozmowy o dojrzałości. Kraków: WAM, 2019, s. 55. ISBN 978-83-277-1656-9.
  15. Stuhr 2009 ↓, s. 182–184.
  16. Stuhr 2009 ↓, s. 190.
  17. a b Stuhr 2009 ↓, s. 193.
  18. Prof. przew. kwal. I Jerzy Stuhr, [w:] baza „Ludzie nauki” portalu Nauka Polska (OPI) [online] [dostęp 2011-09-08].
  19. Stuhr 2009 ↓, s. 194.
  20. Stuhr 2009 ↓, s. 201–203.
  21. a b c d Stuhr 2009 ↓, s. 208.
  22. Maciej Stuhr, ks. Andrzej Luter: Myśmy się uodpornili. Rozmowy o dojrzałości. Kraków: WAM, 2019, s. 62. ISBN 978-83-277-1656-9.
  23. Stuhr 2009 ↓, s. 227.
  24. a b c d gal: Jerzy Stuhr: polska gwiazda we Włoszech. [w:] Onet.pl [on-line]. wiadomosci.onet.pl, 2005-09-07. [dostęp 2020-07-11]. (pol.).
  25. Stuhr 2009 ↓, s. 208–209.
  26. Stuhr 2009 ↓, s. 235.
  27. a b Strasznie chcę żyć dla ludzi. Fragmenty rozmowy z Jerzym Stuhrem. „Angora”. Nr 7 (19 lutego 2012), 2012-01-29. 
  28. Beata Nowicka, Barbara Stuhr: Basia: Szczęśliwą się bywa. Warszawa: Wydawnictwo W.A.B., 2018, s. 133. ISBN 978-83-280-4554-5.
  29. Jerzy Stuhr: Ja kontra bas. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 2015, s. 90–91. ISBN 978-83-08-06051-3.
  30. Stuhr 2009 ↓, s. 193, 200.
  31. Jerzy Stuhr: 39 lat po ślubie a kocham Basię bez pamięci [dostęp 2018-08-17].
  32. Stuhr 2009 ↓, s. 204, 213.
  33. Stuhr 2009 ↓, s. 252.
  34. Stuhr: wierzę, że pokonam chorobę. polskieradio.pl, 2011-12-05. [dostęp 2012-02-15].
  35. Jerzy Stuhr wraca do zdrowia. Aktor nagrał filmik z pozdrowieniami, www.spidersweb.pl [dostęp 2020-09-25].
  36. Jerzy Stuhr po udarze. Pojawiły się przełomowe informacje, www.se.pl [dostęp 2020-07-18].
  37. Jerzy Stuhr wyszedł ze szpitala. „Czuje się dużo lepiej”, TVN24 [dostęp 2020-08-03].
  38. Oświadczenie Jerzego Stuhra. „Przepraszam, że wczoraj podjąłem tę najgorszą w moim życiu decyzję”, TVN24 [dostęp 2022-10-18] (pol.).
  39. Przyznanie Orderów Uśmiechu. orderusmiechu.pl. [dostęp 2015-12-06].
  40. Komunikat Międzynarodowej Kapituły Orderu Uśmiechu z dn. 2.11.2016 roku. orderusmiechu.pl, 2016-11-02. [dostęp 2016-11-02].
  41. Zarządzenie Nr 989/2012 Prezydenta Miasta Krakowa z dnia 2012-04-13 w sprawie nadania odznaki Honoris Gratia panu Jerzemu Stuhrowi. bip.krakow.pl, 2012-04-13. [dostęp 2012-06-24].
  42. M.P. z 2011 r. nr 71, poz. 697.
  43. Medal Gloria Artis dla twórców i działaczy kultury. wiadomosci.wp.pl, 5 października 2005. [dostęp 2013-01-06].
  44. Stuhr Sig. Jerzy Cavaliere Ordine al Merito della Repubblica Italiana.
  45. M.P. z 1998 r. nr 6, poz. 110.
  46. Stuhr Jerzy, [w:] Encyklopedia Krakowa, s. 936, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa – Kraków 2000.
  47. Kto jest kim w Polsce, edycja 2, Warszawa: Interpress, 1989, s. 1269.
  48. Jerzy Stuhr, [w:] Encyklopedia teatru polskiego (osoby). [online] [dostęp 2019-01-31].
  49. Doktorzy honoris causa Uniwersytetu Śląskiego [dostęp 2011-02-21] [zarchiwizowane z adresu 2017-08-25].
  50. Agnieszka Sikora: Sylwetka Jerzego Stuhra: Od Belzebuba do Shreka. „Gazeta Uniwersytecka UŚ". Miesięcznik Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach, 2007. [dostęp 2022-12-25]. (pol.).
  51. Festiwal „Dwa Teatry” na antenach TVP. Telewizja Polska SA, 2012-05-14. [dostęp 2012-05-29].
  52. Złote Berło dla Jerzego Stuhra. radio-krakow.pl. [dostęp 2012-11-08].
  53. Laureaci z poprzednich edycji: Polish Market, polishmarket.com.pl [dostęp 2015-12-07] [zarchiwizowane z adresu 2019-04-19].
  54. Jerzy Stuhr – 9. Solanin Film Festiwal 2017 – Offowy Festiwal Filmowy, solanin-film.pl [dostęp 2017-11-07].
  55. Jerzy Stuhr laureatem za osiągnięcia życia. onet.pl. [dostęp 2018-03-09].
  56. Jerzy Stuhr i Danuta Stenka w polskiej wersji językowej filmu „Twój Vincent” [ZOBACZ] – Radio Wrocław, radiowroclaw.pl [dostęp 2017-11-24].
  57. Marcin Michałowski: Brodka, Krystyna Janda i Jerzy Stuhr w drugim sezonie animacji „Kajko i Kokosz”. Złote przeboje, 2022-02-05. [dostęp 2021-10-22]. (pol.).
  58. Mundo Invisível (2011) reżyseria, scenariusz, produkcja, Filmweb [dostęp 2021-05-18] (pol.).

Bibliografia

  • Jerzy Stuhr: Stuhrowie. Historie rodzinne. Aleksandra Pawlicka (oprac.). Wydawnictwo Literackie, 2009. ISBN 978-83-08-04273-1.

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

POL Odznaka Honoris Gratia BAR.svg
Baretka: Odznaka "Honoris Gratia" – Kraków, Polska.
POL Order Uśmiechu BAR.svg
Baretka: Order Uśmiechu.
Filmreel-icon.svg
Autor: , Licencja: LGPL
Combination of clapperboard and film reel icons for use in director film stub template.
GoEast 2015 Jerzy Stuhr.JPG
Autor: Oliver Abels, Licencja: CC BY-SA 3.0
15. GoEast Festival, Wiesbaden 2015: Der polnische Regisseur Jerzy Stuhr sowie eine Dolmetscherin (links). Bei der Deutschlandpremiere des Films "Bürger"
GoEast 2015 Jerzy Stuhr und Gaby Babic.JPG
Autor: Oliver Abels, Licencja: CC BY-SA 3.0
15. GoEast Festival, Wiesbaden 2015: Der polnische Regisseur Jerzy Stuhr und die Festivalleiterin Gaby Babic (Rechts) sowie eine Dolmetscherin (links). Bei der Deutschlandpremiere des Films "Bürger"
Jerzy Stuhr (9949803684).jpg
Autor: Piotr Drabik from Poland, Licencja: CC BY 2.0
Zdjęcie zrobione podczas pogrzebu Sławomira Mrożka w Krakowie.
Cavaliere OMRI BAR.svg
nastrino della medaglia di cavaliere dell'Ordine al merito della Repubblica italiana
02019 0192 (2) 23. Buchmesse in Krakau.jpg
Autor: Silar, Licencja: CC BY-SA 4.0
23. Buchmesse in Krakau