Jerzy Syrokomla-Syrokomski

Jerzy Syrokomla-Syrokomski

„Wicher”

podpułkownik pilot
Data i miejsce urodzenia	5 lipca 1878 Żytomierz
Data i miejsce śmierci	21 maja 1958 Wrocław
Przebieg służby
Lata służby	od 1916 do 1922
Siły zbrojne	Armia Imperium Rosyjskiego Armia Wielkopolska Wojsko Polskie
Formacja	Carskie Siły Powietrzne Lotnictwo Polska Armia Ludowa
Główne wojny i bitwy	I wojna światowa II wojna światowa
Odznaczenia

Jan Jerzy Syrokomla-Syrokomski (ur. 5 lipca 1878 w Żytomierzu, zm. 21 maja 1958 we Wrocławiu) – podpułkownik pilot inżynier Wojska Polskiego.

Życiorys

Urodził się w Żytomierzu, w rodzinie Macieja Mikołaja i Henryki z Emmotów^[1]. Po ukończeniu szkoły powszechnej i gimnazjum wyjechał do Kijowa, gdzie w Korpusie Kadetów zdał maturę. W 1987 roku rozpoczął studia wojskowe w Mikołajewskiej Szkole Inżynieryjnej w Petersburgu.

Po ukończeniu studiów otrzymał awans do stopnia podporucznika i skierowano go do 15 batalionu saperów w Warszawie na stanowisko kwatermistrza, a następnie dowódcy oddziału gospodarczego. Następnie obejmował stanowiska: instruktor inżynierii w sztabie 4 Brygady Saperów w Warszawie (1901), dowódca 3 kompanii 15 baonu saperów (1902), w 1903 roku we wschodniej Mandżurii formował 1 batalion kolejowy, naczelny inżynier armii mandżurskiej prowincji Liaoning (1904). W latach 1904–1905 w czasie wojny rosyjsko-japońskiej dowodził kompanią techniczną Kolei Wschodniochińskiej gdzie kierował budową umocnień fortecznych w Tieling. W kwietniu 1906 został przeniesiony do sztabu Zaamurskiej Brygady Kolejowej w Harbinie gdzie objął dowództwo 2 kompanii 1 pułku. Do Warszawy powrócił 3 lutego 1907 do macierzystego 15 batalionu saperów na stanowisko dowódcy 1 kompanii. W latach 1908–1910 dowodził 1. i 2. kompanią w 10 baonie saperów w Ostrołęce utworzył tam sekcją elektrotechniczną. W 1912 skierowany został do Oficerskiej Szkoły Aeronautycznej w Petersburgu po ukończeniu otrzymał przydział do 11 kompanii aeronautycznej na stanowisko obserwatora balonowego, później odbył kurs pilota samolotowego w Szkole Lotniczej w Gatczynie. 11 sierpnia 1913 awansował, został dowódcą oddziału lotniczego w twierdzy Modlin.

Po wybuchu I wojny światowej objął dowództwo pułku lotniczego (dawnego oddziału lotniczego). 22 września w rejonie Jabłonna Pomorskiego podczas jednego z lotów rozpoznawczych został zestrzelony i ranny. Wzięty do niewoli niemieckiej przebywał kolejno w obozach: Küstrin, Bad Colberg i Ingolstadt. Podczas pobytu w niewoli uczył Polaków literatury polskiej a oficerów francuskich zapoznawał z historią Polski. W maju 1915 podjął próbę ucieczki z obozu jenieckiego do Legionów Polskich, został schwytany i osadzony w obozie Hirschberg koło Norymbergi. 15 listopada 1917 przebywał w obozie w Neustadt (Süd Harz) (Süd Harz) skąd 22 lutego 1918 ze względu na zły stan zdrowia został zwolniony. W marcu powrócił do Warszawy i rozpoczął pracę na Wydziale Naukowym Komisji Wojskowej. W listopadzie został kierownikiem Wydziału Pośrednictwa Pracy^[2]. 5 listopada 1918 roku członkowie Polska Organizacja Wojskowa zajęli austro-węgierski hangar wojskowego parku lotniczego wraz z wyposażeniem, paliwem oraz 5 samolotów.

20 listopada 1918 został przyjęty do Wojska Polskiego z zatwierdzeniem posiadanego stopnia majora ze starszeństwem z 7 listopada 1918 i przydzielony do Krakowskiego Okręgu Generalnego z zadaniem sformowania 2. oddziału lotniczego^[3]. 6 lutego 1919 Naczelny Wódz Józef Piłsudski mianował go z dniem 1 grudnia 1918 pilotem^[4]. W kwietniu 1919, po utworzeniu 2 eskadry lotniczej w Lublinie, zdał jej dowództwo por. Wiktorowi Robotyckiemu i przystąpił do organizacji wysuniętego lotniska dla eskadry we Włodzimierzu Wołyńskim. 6 czerwca 1919 Komisariat Naczelnej Rady Ludowej mianował go podpułkownikiem w wojskach lotniczych^[5]. 24 czerwca 1920 został zatwierdzony z dniem 1 kwietnia 1920 w stopniu podpułkownika, w wojskach lotniczych, w grupie oficerów byłych Korpusów Wschodnich i byłej armii rosyjskiej^[6]. 10 lutego 1922 został przeniesiony do rezerwy^[1]. 8 stycznia 1924 został zatwierdzony w stopniu podpułkownika ze starszeństwem z 1 czerwca 1919 i 1. lokatą w korpusie oficerów rezerwy lotnictwa^[7]. Posiadał przydział w rezerwie do 3 Pułku Lotniczego w Poznaniu^[8]. 7 września 1925 został przeniesiony w stan spoczynku^[1].

Działalność wydawnicza i społeczna

Jerzy Syrokomla-Syrokomski angażował się także w działalność publicystyczną i społeczną; był redaktorem gazety „Orędownik spod Jasnej Góry i Ostrej Bramy” (wychodzącej w Warszawie w latach 1906–1907) i na jej łamach pod pseudonimem „Almokorys” zamieszczał wiersze. Z inicjatywy biskupa Kazimierza Ruszkiewicza zorganizował w 1908 kursy maturalne dla polskich uczniów. W 1913 będąc pilotem opublikował artykuł „Płatowiec jako wywiadowca i jednostka bojowa”, a w 1918 w czasopiśmie Bellona opublikował artykuł „Lotnictwo jako samodzielny rodzaj broni” (nr.11/1918), w tym artykule podkreślał ważność roli przyszłego polskiego lotnictwa wojskowego jako samodzielnej formacji. Jako ppłk. lotnictwa polskiego w 1919 był jednym z inicjatorów i założycieli czasopisma lotniczego Polska Flota Napowietrzna i został wybrany redaktorem naczelnym tego czasopisma. Było to pierwsze czasopismo lotnicze opublikowane w niepodległej Polsce. Z jego inicjatywy oraz redakcji „Polskiej Floty Napowietrznej” zorganizowano w 1919 roku w Poznaniu pierwsze w niepodległej Polsce pokazy i zawody lotniczo-sportowe które nazwano „I Konkurs Lotniczy”. W czasie tworzenia Aeroklubu Polskiego w Poznaniu był jednym z założycieli oraz został wybrany wiceprezesem tego Aeroklubu. Aeroklub Polski w Poznaniu to pierwsza w Polsce organizacja lotnictwa sportowego która w lutym 1920 została przyjęta do reprezentowania polskiego lotnictwa sportowego w Międzynarodowej Federacji Lotniczej (FAI). Od roku 1923 piastował następujące funkcje: przewodniczący komisji wydawniczej Ligi Obrony Powietrznej Państwa w Poznaniu, prezes Stowarzyszenia Polsko-Tureckiego (założyciel, prezes 5 kolejnych lat), prezes ogólnopolskiego Związku Wynalazców RP (1927r.), a w latach 1927–1930 prezes Ligi Popierania Twórczości Wynalazczej (przekształcona ze Związku Wynalazców RP). Interesował się nowościami technicznymi na świecie, założył polskie czasopismo techniczne, „Wiadomości Techniczne” (organ Stow. Inżynierów i Architektów), redagował ilustrowany miesięcznik „Wynalazki i Odkrycia”, organ Związku Wynalazców RP, późniejszy Ligi Popierania Twórczości Wynalazczej^[9].

II wojna światowa

Podczas okupacji niemieckiej mieszkał w Warszawie. W czerwcu 1944 r. wstąpił do Polskiego Stronnictwa Demokratycznego, a 3 czerwca wstąpił do Polskiej Armii Ludowej, otrzymał stopień pułkownika i pod pseudonimem „Wicher” dowodził baonem partyzanckim Grupy „Miłosza”.

Okres powojenny

Po wojnie w 1945 zamieszkał we Wrocławiu, gdzie podjął pracę w dolnośląskim okręgowym biurze PCK jako inspektor, a następnie jako pełnomocnik Zarządu Głównego. W późniejszym czasie pracował w Miejskim Przedsiębiorstwie Budowlano-Remontowym we Wrocławiu na stanowisku zastępcy naczelnika administracyjno-handlowego. Pełnił funkcję przewodniczącego lokalnego koła Stronnictwa Demokratycznego oraz ławnikiem Sądu Okręgowego. Jerzy Syrokomla-Syrokomski był członkiem władz wojewódzkich Stronnictwa Demokratycznego oraz dyrektorem Miejskiej Elektrowni, pisał artykuły do Tygodnika Wrocławskiego^[10].

Zmarł 21 maja 1958 we Wrocławiu, pochowany został na cmentarzu św. Wawrzyńca, w 1986 przeniesiono prochy do rodzinnego grobowca w Grodzisku Mazowieckim.

Życie prywatne

W 1901 zawarł związek małżeński z Janiną Alberską (1885–1951), z którą miał czworo dzieci:

• Jerzego (1902 – zm. w niemowlęctwie),
• Irenę Wandę (1905–1987), psychologa,
• Zygmunta (1908–2010), harcmistrza ZHP i Szarych Szeregów,
• Jana Jerzego (1909–1982), porucznika piechoty Wojska Polskiego, uczestnika kampanii wrześniowej 1939 w 36 pułku piechoty^[1].

Po rozwodzie ożenił się z Heleną z Junosza Piaskowskich (1896–1978), z którą miał troje dzieci:

• Edmunda Jerzego (1912–1995), inspektora sanitarnego,
• Lecha Włodzimierza (1913–1953), podporucznika kawalerii Wojska Polskiego, oficera 1 pułku szwoleżerów i 1 pułku strzelców konnych oraz
• Olenę Barbarę Kasprowicz primo voto Chrzanowską (1914–2007), ps. „Dorota”, „Nowina”, „Olena”, sanitariuszkę Batalionu Golski, uczestniczkę powstania warszawskiego, podporucznik Wojska Polskiego^[1].

Pierwszym mężem Oleny był por. sap. Janusz Chrzanowski (ur. 23 stycznia 1911), w marcu 1939 pełniący służbę w batalionie szkolnym Szkoły Podchorążych Saperów na stanowisku dowódcy plutonu 1. kompanii^[11]. Porucznik Chrzanowski został zamordowany 28 września 1939 w Majdanie Sieniawskim przez żołnierzy Armii Czerwonej. Drugim mężem Oleny był kpt. dypl. Włodzimierz Kasprowicz (ur. 22 czerwca 1914), szef sztabu 1 Samodzielnej Brygady Spadochronowej. Kapitan Kasprowicz razem z por. Janem Jerzym Syrokomla-Syrokomskim w 1939 pełnił służbę w 36 pułku piechoty.

Odznaczenia

• Krzyż Walecznych
• Odznaka Pamiątkowa Więźniów Ideowych (1933)
• Order św. Stanisława II i III kl. z mieczami (rosyjski)
• Order św. Anny III kl. (rosyjski)

Przypisy

Bibliografia

• Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2020-03-31].
• Rocznik Oficerski 1923. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1923.
• Zygmunt Kozak: Jan Jerzy Syrokomla-Syrokomski (1878-1958). W: Polski Słownik Biograficzny. T. XLVI. Polska Akademia Nauk, 2009.
• Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Rocznik oficerski 1939. Stan na dzień 23 marca 1939. Kraków: Fundacja CDCN, 2006. ISBN 978-83-7188-899-1.