Jerzy Szczygieł

Jerzy Szczygieł (ur. 14 marca 1932 w Puławach, zm. 21 sierpnia 1983 w Warszawie) – polski pisarz, także dla młodzieży, prozaik.

Życiorys

Grób Jerzego Szczygła na Cmentarzu Komunalnym Północnym w Warszawie

Jako nastolatek, w 1945 r., na polach minowych nad Wisłą stracił wzrok. W 1957 ukończył filologię polską na Uniwersytecie Warszawskim. Debiutował w 1954 na łamach „Sztandaru Młodych”. Od 1957 redaktor naczelny czasopisma „Nasz Świat”, a od 1964 także „Niewidomy Spółdzielca”. Członek i działacz Polskiego Związku Niewidomych. W 1976 otrzymał Nagrodę Prezesa Rady Ministrów za całokształt twórczości.

Twórczość

W jego dorobku literackim na szczególną uwagę zasługuje cykl czterech powieści, których akcja rozgrywa się pod koniec wojny i tuż po wyzwoleniu. Były to wydane w latach 1960–1976: Tarnina, Ziemia bez słońca, Nigdy cię nie opuszczę i Po kocich łbach. Ich bohaterem jest chłopiec Tadeusz Różański, który wyrwany ze świata dziecinnych zabaw, znajduje się nagle w brutalnym świecie dorosłych. Przedwcześnie osierocony, opiekujący się młodszym bratem, pozbawiony wzroku na skutek wypadku z niewypałem, musi stawić czoło problemom dnia codziennego, które niejednokrotnie przygniotłyby dojrzałego człowieka. Cykl ten wyróżnia się na tle licznie wydawanych ówcześnie pozycji ukazujących wojnę i powojenną rzeczywistość w aureoli bohaterskich czynów lub w kategoriach wielkiej przygody. Ukazuje surową prawdę o wojnie i zmaganiach jednostki w społeczeństwie, wzrusza i pobudza do refleksji.

Utwory

Dla młodzieży

• Tarnina (1960; pierwsza książka z cyklu historii Tadka Różańskiego – grupa chłopców postawiona przed dojrzałymi wyborami moralnymi, kiedy w miejscu ich zabaw – ziemiance w tzw. Tarninie, trzeba ukryć przed Niemcami człowieka)
• Ziemia bez słońca (1968; dalszy ciąg Tarniny, najbardziej przejmujący tom cyklu, w którym Tadek Różański toczy przejmującą walkę o poprawę ciężkiego losu rodziny, zakończona śmiercią matki).
• Powódź (1970; powieść kryminalno-psychologiczna – historia młodego i odpowiedzialnego chłopca postawionego w obliczu niebezpieczeństwa)
• Nigdy cię nie opuszczę (1972; dwójka dzieci, braci próbuje żyć samodzielnie po zakończeniu II wojny światowej, ukrywając fakt, że zostali sierotami; główny bohater traci wzrok, a trudne chwile pomaga mu przetrwać przyjaźń rówieśniczki, jego wiek pokrywa się z wiekiem pisarza w tym okresie; fragmenty były czytanką w wypisach do IV albo V klasy podstawówki w okresie PRL-u)
• Ścieżka (1975; opowiadanie)
• Po kocich łbach (1976; czwarta powieść z cyklu, którego bohaterem jest Tadeusz Różański; jako niewidomy chłopiec próbuje odnaleźć się w nowej rzeczywistości, jako pełnoprawny uczestnik życia społecznego)
• Nie jesteś inny (1976)

Dla dorosłych

• Drogi rezygnacji (1962)
• Milczenie (1962)
• Dopalające się drzewa (1965)
• Sen o brzozowych bucikach (1966)
• Szare rękawiczki (1969)
• Poczekaj błyśnie, poczekaj otworzy się (1983)

Scenariusze

Był autorem scenariuszy do filmów:

• Milczenie (1963)
• Obszar zamknięty (1972)

Bibliografia

• Nowy słownik literatury dla dzieci i młodzieży, KrystynaK. Kuliczkowska (red.), BarbaraB. Tylicka (red.), IzabellaI. Jastrzębska-Okoń, Warszawa: Wiedza Powszechna, 1979, ISBN 83-214-0018-3, OCLC 69343511 .
• Jerzy Szczygieł (pol.). W: Film Polski [on-line]. [dostęp 2010-03-21].

Literatura uzupełniająca

• Wioletta Bojda, w: Polski Słownik Biograficzny. T. 47. Warszawa–Kraków: Polska Akademia Nauk i Polska Akademia Umiejętności – Instytut Historii PAN im. Tadeusza Manteuffla, 2011, s. 524–526. ISBN 978-83-88909-93-1.