Jerzy Szymankiewicz

Jerzy Szymankiewicz

pułkownik pilot
Data i miejsce urodzenia	1 lutego 1918 Warszawa
Data i miejsce śmierci	10 czerwca 2003 Warszawa
Przebieg służby
Lata służby	1938–1946
Siły zbrojne	Wojsko Polskie Polskie Siły Zbrojne
Formacja	Lotnictwo Wojska Polskiego RAF
Jednostki	82 pułk piechoty dywizjon 302 316 dywizjon 317 dywizjon 131 Polskie Skrzydło Myśliwskie
Stanowiska	dowódca dywizjonu
Główne wojny i bitwy	II wojna światowa
Odznaczenia

Grób Jerzego Szymankiewicza, Kwatera Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie na Cmentarzu Wojskowym w Warszawie

Jerzy Szymankiewicz (ur. 1 lutego 1918 w Warszawie, zm. 10 czerwca 2003 w Warszawie) – pułkownik pilot Wojska Polskiego.

Życiorys

Syn Mieczysława i Władysławy z domu Pietkiewicz. Do szkoły powszechnej uczęszczał w Milanówku. W Warszawie ukończył Gimnazjum Państwowe im. Władysława IV, zdając tam w 1938 maturę^[1]. W 1938 roku odbył szkolenie szybowcowe na Sokolej Górze koło Krzemieńca, uzyskując kolejno kategorię A,B i C pilota szybowcowego. W 1938 roku w Świdniku koło Lublina ukończył szkolenie samolotowe w ramach Lotniczego Przysposobienia Wojskowego, a następnie swoje umiejętności pilotażowe doskonalił na samolocie RWD-8 w Aeroklubie Warszawskim^[2].

W tym samym roku został powołany na Dywizyjny Kurs Podchorążych Rezerwy 30 DP przy 82 pułku piechoty w Brześciu nad Bugiem, a następnie 2 stycznia 1939 roku został przeniesiony do Szkoły Podchorążych Lotnictwa – Grupa Liniowa w Dęblinie, gdzie od kwietnia 1939 roku przechodził szkolenie na lotnisku Ułęż koło Dęblina na samolotach PWS-26 i PZL P.7a. W 1939 roku wraz z innymi pilotami pod dowództwem Witolda Urbanowicza przedostał się do Rumunii. Następnie przez Bejrut dotarł do Marsylii we Francji. Tam został przydzielony do szkoły obserwatorów w St. Malo, a następnie do szkoły nawigatorów w Dinard, gdzie przebywał do połowy 1940 roku^[3].

Po zawieszeniu broni 29 czerwca 1940 roku ewakuował się do Wielkiej Brytanii. Wstąpił do Polskich Sił Powietrznych i otrzymał wtedy numer służbowy RAF P-1626. W styczniu 1941 roku został wysłany do szkoły lotniczej w Carlisle kierowanej przez F/Lt Bolesława Orlińskiego, a następnie przeniesiony do Szkoły Myśliwskiej 55 OTU (Operation Training Unit) w Aston Down, gdzie ukończył szkolenia na samolotach Hawker Hurricane^[4].

26 marca 1941 roku został przydzielony w stopniu plutonowego pilota do 316 dywizjonu myśliwskiego „Warszawskiego”, w którym latał do 26 sierpnia 1943 roku. Pierwszy lot bojowy wykonał 2 kwietnia 1941 roku, a pierwszą walkę powietrzną stoczył 17 kwietnia 1941 roku. 5 września 1941 roku otrzymał Polową Odznakę Pilota. 1 października 1941 roku został awansowany do stopnia podporucznika pilota. Będąc w 316 Dywizjonie, przeszedł w Sutton Bridge kurs strzelania i bombardowania z lotu nurkowego, jak również kurs latania bez widoczności. 1 marca 1943 roku awansował na stopień porucznika^[5][6]. 10 kwietnia 1942 roku uzyskał pewne zwycięstwo powietrzne^[7][a].

Od sierpnia 1943 roku był instruktorem w 58 OTU, następnie 61 OTU i w końcu w 53 OTU. 7 listopada 1943 roku został odznaczony Krzyżem Orderu Wojennego Virtuti Militari V kl. W lutym 1944 roku objął dowództwo eskadry A 302 dywizjonu myśliwskiego „Poznańskiego”, a od sierpnia tego samego roku pełnił obowiązki oficera taktycznego 131 Polskiego Skrzydła Myśliwskiego (pozostał na tym stanowisku do 1 lutego 1945 r.). 1 lutego 1945 roku ponownie objął dowództwo eskadry A 302 dywizjonu myśliwskiego. 14 lutego, kiedy Linia Zygfryda została przełamana, podczas atakowania obiektów naziemnych w okolicach Venlo nad Mozelą oraz na niemieckie jednostki transportowe samolot Jerzego Szymankiewicza został trafiony przez artylerię przeciwlotniczą. Pilot został ciężko ranny w nogi, zdołał jednak szczęśliwie wylądować na macierzystym lotnisku. Spędził dwa miesiące w szpitalu. 15 kwietnia 1945 roku powrócił ponownie do 131 Polskiego Skrzydła Myśliwskiego jako oficer operacyjny. 17 lipca 1945 roku objął dowództwo eskadry w 317 dywizjonie myśliwskim „Wileńskim”, a od 2 sierpnia 1945 roku był dowódcą (Squadron Leader) 302 dywizjonu myśliwskiego stacjonującego na terytorium Niemiec w Nordhom i pozostał na tym stanowisku do momentu jego rozwiązania z końcem września 1946 roku. Tam też awansował do polskiego stopnia kapitana pilota^[2].

W dywizjonach myśliwskich 316, 302 i 317 latał na różnych wersjach samolotu Supermarine Spitfire. Był nazywany przez kolegów „Szymanem” lub „Maskotą” i na tych maszynach, na których latał, widniały te napisy. W sumie Jerzy Szymankiewicz wykonał 179 lotów bojowych i 119 lotów operacyjnych, zastrzelił 1 samolot wroga na pewno i 1 prawdopodobnie, przeprowadził około 100 bombardowań, niszcząc wyrzutnie bomb latających V-1 w północnej Francji, odbył ponad 100 lotów w osłonie bombowców, wielokrotnie atakował obiekty naziemne^[9].

W sierpniu 1945 roku zawarł związek małżeński. Do Polski powrócił 25 listopada 1946 roku. Początkowo pracował w Aeroklubie Warszawskim jako szef wyszkolenia. Od marca 1947 roku był zatrudniony w PLL Lot najpierw w dziale ruchu lotniczego, a od czerwca 1948 roku jako pilot. Wykonywał jednocześnie w Głównym Instytucie Lotnictwa i Centralnym Studium Samolotów loty doświadczalne na zlecenie. 16 października 1948 roku odbył pierwsze loty na prototypie samolotu CSS-11 (SP-BAH). 16 lipca 1949 roku jako drugi po inż. Bronisławie Żurakowskim oblatał motoszybowiec „Pegaz” (SP-590). W czerwcu 1950 roku w ramach tzw. weryfikacji został negatywnie zweryfikowany jako „element niepewny” i odsunięty od pracy w lotnictwie. Od lipca 1950 roku pracował w branży budowlanej. Po „odwilży” w 1956 roku powrócił do lotnictwa i został zatrudniony w lotnictwie sanitarnym, gdzie wykonał około 3000 lotów ratowniczych i sanitarnych na samolotach i śmigłowcach. Od czerwca 1972 roku pracował jako pilot doświadczalny w Instytucie Lotnictwa w Warszawie. Był tam zatrudniony do przejścia na emeryturę w październiku 1979 roku^[10]. Nie zaniechał jednak całkowicie latania i wykonywał jeszcze loty w Zakładzie Usług Agrolotniczych, realizując kontrakty w Afryce Północnej w latach 1971-1972 i 1973-1974^[11]. Na 50 typach samolotów wylatał około 13 000 godzin, a na śmigłowcach ponad 200 godzin^[10].

Jerzy Szymankiewicz zmarł 10 czerwca 2003 roku w Warszawie^[12]. Pochowany został na Cmentarzu Komunalnym na Powązkach w Warszawie w Kwaterze Lotników Polskich Sił Powietrznych na Zachodzie (kwatera 30A-X-18a)^[13]. Jerzy Szymankiewicz był czynnym członkiem Warszawskiego Stowarzyszenia Lotników Polskich. Awansował do stopnia pułkownika.

Ordery i odznaczenia

Za swą służbę został odznaczony^[5][1]:

• Krzyż Srebrny Orderu Wojennego Virtuti Militari nr 8439,
• Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski,
• Krzyż Walecznych czterokrotnie,
• Medal Lotniczy trzykrotnie,
• Polowa Odznaka Pilota,
• Odznaka za Rany i Kontuzje,
• brytyjski Zaszczytny Krzyż Lotniczy^[12]

Uwagi

Przypisy

Bibliografia

• Rafał Chyliński: Motoszybowiec Pegaz i jego Konstruktor Tadeusz Chyliński. Warszawa: Agencja Wydawnicza „Cinderella Books” Andrzej Zasieczny, 2016. ISBN 978-83-7339-150-5. OCLC 946341829.
• Jerzy Jędrzejewski: Polscy piloci doświadczalni. Warszawa: Wydawnictwa Naukowe Instytutu Lotnictwa, 2014. ISBN 978-83-63539-05-4. OCLC 883576680.
• Lesław Karst: Polskie skrzydła nad Sudanem. 40 lat usług agrolotniczych. Warszawa: ZP Wydawnictwo, 2008. ISBN 978-83-61529-11-8. OCLC 751275869.
• Wacław Król: Polskie dywizjony lotnicze w Wielkiej Brytanii 1940-1945. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1990. ISBN 83-11-07695-2. OCLC 834110269.
• Tadeusz Jerzy Krzystek, [Anna Krzystek]: Polskie Siły Powietrzne w Wielkiej Brytanii w latach 1940-1947 łącznie z Pomocniczą Lotniczą Służbą Kobiet (PLSK-WAAF). Sandomierz: Stratus, 2012. ISBN 978-83-61421-59-7. OCLC 276981965.
• Jerzy Pawlak: Absolwenci Szkoły Orląt: 1925-1939. Warszawa: Retro-Art, 2009. ISBN 83-87992-22-4. OCLC 69472829.
• Jerzy Szymankiewicz. Fundacja Historyczna Lotnictwa Polskiego. [dostęp 2020-04-28].