Jerzy Tuszowski

Dawny Hotel Polonia

Osiedle socjalne na Zagórzu

Szkoła na Boninie

Ośrodek zdrowia na pl. Kolegiackim w Poznaniu

Osiedle galeriowców na Zawadach

Jerzy Bogdan Tuszowski (ur. 27 lipca 1885 w Łomży, zm. 13 marca 1964 w Poznaniu) – architekt i urbanista okresu międzywojennego w Poznaniu.

Życiorys

Urodził się w rodzinie Franciszka i Zofii z Tuszewskich. W 1904 ukończył gimnazjum klasyczne w Łomży, następnie studia na Politechnice Lwowskiej. Podczas studiów był członkiem zarządu Bratniej Pomocy i stowarzyszenia „Życie” we Lwowie. W czasie I wojny światowej pracował przy odbudowie dróg i mostów, następnie w Centrali Krajowej dla Gospodarczej Odbudowy Galicji, oddział Lubaczów i Jarosław^[1]. W latach 1920–1924 pełnił funkcję architekta miejskiego w Gorlicach. W 1924 przeniósł się do Poznania i do 1939 pracował w Wydziale Budownictwa Naziemnego Zarządu Miejskiego w Poznaniu. W latach 1922–1929 członek Koła Architektów w Poznaniu, a od 1934 członek SARP. Od 1936 był wiceprezesem YMCA w Poznaniu. W październiku 1936 prezentował prace na wystawie Sztuka, kwiaty, wnętrze. Podczas okupacji hitlerowskiej zamieszkał w Łodzi. Po II wojnie światowej wrócił do Poznania i podjął ponownie pracę w Zarządzie Miejskim (1945–1952). Był członkiem Towarzystwa Miłośników Miasta Poznania.

Od 1952 pracował jako projektant Biura Studiów i Projektowania Komunalnego, a od 1955 do 1959 w Pracowni Urbanistycznej Wojewódzkiej Rady Narodowej w Poznaniu. Potem przeszedł na emeryturę.

Od 20 maja 1920 był mężem Elżbiety Krystyny Hendel^[1].

Charakterystyka postaci i twórczości

Architekt w początkowej fazie działalności stosował formy tradycyjne, klasyczne z użyciem skromnych dekoracji i łamanych dachów. Dopiero w 2. połowie lat 30. XX w. nawiązywać zaczął do idei modernistycznych. Tworzył głównie budynki i osiedla komunalne oraz miejskie, rzadziej wille. Większość spuścizny zachowała się do dzisiaj i znajduje się w dobrym stanie.

Prywatnie Jerzy Tuszowski był osobą bardzo kontaktową i wesołą, o czym często wspomina Władysław Czarnecki (architekt). Szybko zjednywał sobie sympatię współpracowników i rozmówców, co wpływało na atmosferę w pracy.

Realizacje

Prawie pełna lista realizacji architektonicznych Jerzego Tuszowskiego:

Poznań

• osiedle socjalne na Zagórzu (1924)
• dwa bloki przy ul. Wspólnej (1925)
• dom mieszkalny na Chwaliszewie, 7 mieszkań (1925–1926, rozebrany po II wojnie)
• dom dla Miejskiego Zakładu Światła i Wody, ul. Grobla 14, 9 mieszkań (1925–1926)
• dom w kwadracie ulic Półwiejska – Krakowska – Rybaki, 51 mieszkań (1925–1926)
• domy przy ul. Tokarskiej (1926–1927, wspólnie ze Stanisławem Kirkinem)
• osiedle robotnicze na Górczynie, 16 domów (1925–1926 i 1928–1929)
• dom na Forcie Radziwiłła (Zagórze), 16 mieszkań, nie zachowany (1926)
• dom dla osób samotnych na 130 miejsc przy ul. Rybaki (1927)
• dom w Dziecińcu pod Słońcem przy Drodze Dębińskiej (1927–1928)
• dom dla Rzeźni Miejskiej przy ul. Garbary – Grochowe Łąki, 23 mieszkania (1927–1928)
• szkoła na Boninie, podczas PeWuKi – schronisko turystyczne (1928–1929)
• dwa domy urzędnicze, 150 mieszkań, w kwadracie ulic Głogowska – Stablewskiego – Żeromskiego (Łazarz, 1928–1930)
• muszla koncertowa w Parku Wilsona (skrzydła z garderobami rozebrane po II wojnie, 1928)
• Hotel Polonia przy ul. Grunwaldzkiej (obecnie Specjalistyczny Szpital Kliniczny UM, 1929)
• projekt biurowca ZUS przy ul. Dąbrowskiego (wygrał Marian Andrzejewski, 1930)
• osiedle galeriowców na Zawadach (1934)
• osiedle galeriowców na Komandorii – autorstwo prawdopodobne (2. poł. lat 30. XX w.)
• szkoła 7-klasowa na Naramowicach (1935–1938)
• szkoła na Osiedlu Warszawskim (1936)
• Miejski Ośrodek Zdrowia przy Placu Kolegiackim (1937)
• szkoła na Dębcu (1939)
• łazienki rzeczne nad Wartą
• projekt osiedla szeregowego przy ul. Szamotulskiej (wygrał Wł. Czarnecki)
• szkoły na Jeżycach, Świerczewie i Głównej
• domy czteropiętrowe przy ul. Chełmońskiego (tzw. Johow-Gelände)
• domy mieszkalne przy ulicach: Poznańska, Kochanowskiego, Sienkiewicza, Głogowska/Potworowskiego, Różana, Botaniczna, Sienkiewicza/Asnyka, Gwarna 3 i 13, Głogowska/Strusia, Wielka 3, Matejki 7, Woźna, Prusa
• wille przy ulicach Marcelińskiej i Podkomorskiej (Marcelin)
• dom na Starym Rynku róg Zamkowej (nie zachowany)
• rozbudowa Szpitala Elżbietanek na ul. Łąkowej (Piaski)
• dom starców przy ul. Mostowej
• ochronki na Dębcu, Górczynie, przy ul. Rolnej i Łanowej
• gmach administracyjny Miejskich Zakładów Światła i Wody przy ul. Grobla 15 (wspólnie ze St. Kirkinem)
• biurowce dla Krajowej Ubezpieczalni od Ognia przy ul. Młyńskiej i 23 Lutego
• dom administracyjny i socjalny dla Poznańskich Zakładów Elektrycznych na Starołęce
• stacja awaryjna wodociągów miejskich pod Cytadelą (nieistniejąca)
• domy biurowo-mieszkalne i zajezdnia tramwajowa przy ul. Madalińskiego (Wilda)
• pawilony Powszechnej Wystawy Krajowej w 1929, następujących firm: Fuchs, Mazovia, Dzików & Zakrawiec, Fabryka Mystkowskiego, Goplana.

Poza Poznaniem

• dom przy ul. Górnośląskiej 17 w Kaliszu
• magazyn nasienny w Kaliszu
• dom handlowy w Lipnie
• biurowiec Fabryki Papieru w Trzciance
• dom mieszkalny w Chodzieży
• willa dr Klebeckiego w Juracie
• willa w Krynicy
• trzy domy mieszklane w Bydgoszczy
• muszla koncertowa w Lublinie
• trzy domy mieszkalne w Toruniu – wspólnie ze St.Kirkinem
• trzy domy mieszkalne na Oksywiu

Przypisy

Bibliografia

• Jerzy Tuszowski na stronie In memoriam Pamięci Architektów Polskich.
• Atlas architektury Poznania, JanuszJ. Pazder (red.), AleksandraA. Dolczewska, Poznań: Wydawnictwo Miejskie, 2008, ISBN 978-83-7503-058-7, OCLC 316600366 .
• Praca zbiorowa, Poznań – spis zabytków architektury, Wydawnictwo Miejskie, Poznań, 2004, ISBN 83-89525-07-0
• MarcinM. Libicki MarcinM., Poznań – przewodnik, PiotrP. Libicki (ilust.), Poznań: Wydawnictwo Gazeta Handlowa, 1997, ISBN 83-902028-4-0, OCLC 69302402 .
• Kazimierz Sobkowicz, Architekci wielkopolscy – biogramy – dzieła – stowarzyszenia, cz.I, lata 1886–1939, wyd. Oddziału Poznańskiego Stowarzyszenia Architektów Polskich, Poznań, 1988, ISBN 83-00-02480-8
• WładysławW. Czarnecki WładysławW., To był też mój Poznań, JanuszJ. Dembski, JózefJ. Skoracki (ilust.), Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 1987, ISBN 83-210-0665-5, OCLC 830205227 .
• Poznań – atlas aglomeracji 1:15.000, wyd. CartoMedia/Pietruska & Mierkiewicz, Poznań, 2008, ISBN 978-83-7445-018-8.