Jerzy Wojciech Borejsza

Jerzy Wojciech Borejsza
Data i miejsce urodzenia

22 sierpnia 1935
Warszawa

Data i miejsce śmierci

28 lipca 2019
Warszawa

Miejsce spoczynku

Cmentarz Wojskowy na Powązkach

Zawód, zajęcie

historyk

Tytuł naukowy

profesor nauk humanistycznych

Alma Mater

Moskiewski Uniwersytet Państwowy

Rodzice

Jerzy Borejsza

Odznaczenia
Oficer Orderu Narodowego Legii Honorowej (Francja) Kawaler Orderu Gwiazdy Włoch

Jerzy Wojciech Borejsza (ur. 22 sierpnia 1935 w Warszawie[1], zm. 28 lipca 2019[2] tamże[3]) – polski publicysta i historyk żydowskiego pochodzenia[1] specjalizujący się w historii Polski i Europy XIX i XX wieku. Profesor nauk humanistycznych.

Życiorys

Był wnukiem działacza syjonistycznego Abrahama Goldberga[1]. Jego rodzice należeli przed wojną do Komunistycznej Partii Polski; ojciec, Jerzy, ucierpiał w 1949 w wypadku samochodowym i zmarł trzy lata później[4]. W latach 1952–1953 studiował na Uniwersytecie Kazańskim[5], a następnie w latach 1953–1957 na Uniwersytecie Moskiewskim[2][5]. W 1957 wstąpił do PZPR (z której wystąpił w okresie stanu wojennego)[6]. Do grona jego mentorów naukowych należeli m.in.: Ananiasz Zajączkowski, Witold Kula, Henryk Jabłoński, Stefan Kieniewicz i Henryk Wereszycki[6]. W latach 1957-1958 był stażystą na Wydziale Historycznym UW[2]. Od 1958 do 1964 pracował w Polskiej Akademii Nauk[2].

W 1962 uzyskał doktorat, a w 1968 habilitację na Uniwersytecie Warszawskim[2]. Na uczelni tej był zatrudniony od 1964 do 1975 jako wykładowca[2]. W 1966 wydał drukiem swoją pracę doktorską nt. polskiej emigracji po powstaniu styczniowym; za tę pracę przyznano mu nagrodę im. Emila Kipy.

W ramach represji pomarcowych zatrzymano wnioski o jego docenturę, pomimo obronienia habilitacji[7]. W 1970 wydał biografię generała Komuny Paryskiej Walerego Wróblewskiego[7]. W 1975 został usunięty z Uniwersytetu Warszawskiego za wygłoszenie wykładu na temat agresji ZSRR na Finlandię[7] (Orzeczenie Komisji Prof. Klemensa Szaniawskiego z 1981) i przeniesiony do Instytutu Historii PAN, gdzie pracował do śmierci, uzyskując tytuł docenta, a w 1983 profesora nadzwyczajnego[2]. W 1990 uzyskał tytuł profesora zwyczajnego[2]. W latach 2001–2011 piastował tam stanowisko kierownika Zakładu Systemów Totalitarnych i Dziejów Drugiej Wojny Światowej[7]. Od 2004 był także profesorem Wydziału Nauk Historycznych UMK[2], a od 2009 Wydziału Nauk Politycznych i Stosunków Międzynarodowych tego uniwersytetu. Wśród wypromowanych przez niego doktorów znaleźli się: Edmund Dmitrów (1982), Joanna Nalewajko-Kulikov (2007), Marek Radziwon (2010).

W latach 1990–1991 wykładał (jako Gastprofessor) na Ruprecht-Karl-Universität Heidelberg[8]. W okresie 1991–1996 pełnił funkcję dyrektora Centre Scientifique Polonais w Paryżu, a od 1996 do 1998 profesora EHESS i Uniwersytetu w Dijon[8]. Był stypendystą EHESS (1959/60, 1963), Fondazione Einaudi (Włochy 1970–1971), Alexander von Humboldt-Stiftung (RFN 1976–1978) oraz Historische Kommission zu Berlin (Berlin Zachodni 1984–1985)[8]. W latach 1989–1992 przewodniczył Radzie Nadzorczej Spółdzielni Wydawniczej „Czytelnik”. Członek TNW, PEN-Clubu, SPP oraz towarzystw naukowych polskich i zagranicznych, członek towarzystw i redakcji. Był sekretarzem komisji obchodów setnej oraz sto pięćdziesiątej rocznicy powstania styczniowego. Od 1991 do 1996 był dyrektorem Stacji Naukowej PAN w Paryżu[8].

Obszary zainteresowań badawczych: powstanie styczniowe, emigracja polska w XIX w., wojna krymska, socjalizm europejski w XIX w., stosunki międzynarodowe w Europie 1848–1945, historia europejskich totalitaryzmów (zwłaszcza faszyzmu włoskiego), historia polityczna literatury. Ogłosił drukiem kilkanaście książek oraz ponad 350 artykułów naukowych w dwunastu językach[2].

Odznaczony Krzyżem Oficerskim francuskiej Legii Honorowej (1996) oraz orderem kawalerskim Stella d'Italia (2017)[9][2]. Pochowany na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie (kwatera 28A-tuje-1)[10].

Życie prywatne

Wnuk działacza syjonistycznego, redaktora naczelnego „Hajntu” Abrahama Goldberga (1880–1933), syn działacza komunistycznego Jerzego Borejszy (1905–1952)[4]. Miał dwóch synów[9].

Publikacje

  • Emigracja polska po powstaniu styczniowym (1966, nagroda im. Emila Kipy)
  • Sekretarz Adama Mickiewicza: (Armand Lévy i jego czasy 1827–1891) (1969, wyd. 3 2005, ISBN 83-7453-637-3, nagroda Fundacji Kościelskich, 1974)
  • Patriota bez paszportu (1970, wyd. 3 2008, ISBN 83-07-00682-1, wyd. litewskie 1974)
  • Rzym a wspólnota faszystowska, (1981)
  • Dalla propaganda all’agressione Fascismo e l’Europa orientale (1981)
  • Rzym a wspólnota faszystowska (1981, nagroda Sekretarza Naukowego PAN)
  • Mussolini był pierwszy. (1979, wyd. 2 1989, ISBN 83-07-01450-6)
  • Piękny wiek XIX (wyd. 1 1984, ISBN 83-07-01218-X Nagroda Funduszu Kultury, wyd. 2 1990, wyd. 3 2010 – znacznie rozszerzone)
  • Antyslawizm Adolfa Hitlera (1988, ISBN 83-07-01725-4)
  • Szkoły nienawiści: historia faszyzmów europejskich 1919–1945 (2000, ISBN 83-04-04482-X, wyd. niemieckie 1999, wyd. hiszpańskie 2003)
  • Śmieszne sto milionów Słowian... Wokół światopoglądu Adolfa Hitlera (2006, ISBN 83-89729-51-2)
  • Totalitarian and Authoritarian Regimes In Europe. Legacies and Lessons from the Twentieth Century, ed. by Jerzy W. Borejsza and Klaus Ziemer, 2006
  • Stulecie zagłady (2011)
  • Edytor: Polacy i ziemie polskie w dobie wojny krymskiej (wespół z G.P. Bąbiakiem) (2008) oraz międzynarodowej księgi The Crimean War 1853–1856. Colonial Skirmish or Rehearsal for World War? Empires, Nations, and Individuals (2011).
  • Ostaniec, czyli ostatni świadek (2018, ISBN 83-8032-273-8)

Przypisy

  1. ↑ a b c Eisler 2020 ↓, s. 457.
  2. ↑ a b c d e f g h i j k Wołos 2019 ↓.
  3. ↑ Nie żyje prof. Jerzy Wojciech Borejsza.
  4. ↑ a b Eisler 2020 ↓, s. 457-458.
  5. ↑ a b Eisler 2020 ↓, s. 458.
  6. ↑ a b Eisler 2020 ↓, s. 459.
  7. ↑ a b c d Eisler 2020 ↓, s. 460.
  8. ↑ a b c d Eisler 2020 ↓, s. 461.
  9. ↑ a b Eisler 2020 ↓, s. 463.
  10. ↑ Wyszukiwarka cmentarna - Warszawskie cmentarze

Bibliografia

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

ITA OSI 2011 Cav BAR.svg
Baretka: Order Gwiazdy Włoch – Kawaler (od 2011).