Jerzy Wyrozumski

Jerzy Lesław Wyrozumski
Data i miejsce urodzenia	7 marca 1930 Trembowla
Data i miejsce śmierci	2 listopada 2018 Kraków
profesor nauk historycznych
Doktorat	1963 Uniwersytet Jagielloński
Profesura	1981
Uczelnia	Uniwersytet Jagielloński
Odznaczenia

Jerzy Lesław Wyrozumski (ur. 7 marca 1930 w Trembowli, zm. 2 listopada 2018 w Krakowie^[1]) – polski historyk mediewista, profesor nauk humanistycznych.

Pracownik naukowy Uniwersytetu Jagiellońskiego. W latach 1981–1986 dziekan Wydziału Filozoficzno-Historycznego Uniwersytetu Jagiellońskiego, w latach 1987–1990 prorektor UJ.

Organizator, członek i w latach 1994–2015 sekretarz generalny odrodzonej Polskiej Akademii Umiejętności. W latach 1980–2015 prezes Towarzystwa Miłośników Historii i Zabytków Krakowa.

Życiorys

Ukończył I Liceum Ogólnokształcącego im. Henryka Sienkiewicza w Koźlu^[2].

Studia historyczne ukończył w 1955 roku na Uniwersytecie Jagiellońskim^[3]. Był uczniem Ludwika Piotrowicza, Jana Dąbrowskiego i Romana Grodeckiego^[4].

Doktorat uzyskał w 1963 na podstawie pracy Tkactwo małopolskie w wiekach średnich^[5] przygotowanej pod kierunkiem Romana Grodeckiego, specjalisty w zakresie historii gospodarczej średniowiecza^[4]. Jerzy Wyrozumski wspominał: „Czułem jego dobry warsztat badawczy, odpowiadały mi jego bardzo dobrze udokumentowane poglądy uogólniające, jego odwoływanie się wprost do źródeł, a nie do tego, co napisali inni”^[6].

W 1981 został profesorem nadzwyczajnym, a w 1993 profesorem zwyczajnym nauk humanistycznych^[3]. Kierował Zakładem Historii Polski Średniowiecznej UJ^[6].

Jego specjalność naukową stanowiły dzieje polskiego średniowiecza, zwłaszcza problematyka gospodarczo-społeczna i ustrojowa oraz ruchy społeczno-religijne w Europie. Opublikował ponad sześćset naukowych pozycji bibliograficznych^[4]. Napisał m.in. Historię Polski do roku 1505, Dzieje Polski średniowiecznej, biografię Kazimierz Wielki oraz tom serii Dzieje Krakowa poświęcony wiekom średnim^[6]. Kierował wieloma projektami badawczymi, m.in. krytycznym wydaniem wraz z przekładem z języka łacińskiego na język polski Annales seu cronicae incliti Regni Poloniae Jana Długosza oraz serią wydawniczą Acta Nuntiaturae Polonae^[7].

W 1981 roku został wybrany na dziekana Wydziału Filozoficzno-Historycznego Uniwersytetu Jagiellońskiego i pełnił tę funkcję przez dwie kadencje aż do roku 1987. W latach 1987–1990 był prorektorem Uniwersytetu Jagiellońskiego^[4]. W tym okresie „bronił wywalczonej przez Solidarność autonomii uczelni”^[8].

Współpracował blisko z Polskim Instytutem Historycznym w Rzymie i Karoliną Lanckorońską^[7].

Był jednym z organizatorów odradzającej się po 1989 roku Polskiej Akademii Umiejętności. W latach 1994–2015 był sekretarzem generalnym PAU, zaś w latach 2015–2018 delegatem Walnego Zgromadzenia PAU. Był członkiem Rady Naukowej Biblioteki Naukowej PAU i PAN w Krakowie, członkiem Rady Naukowej Archiwum Nauki PAN i PAU w Krakowie, członkiem Rady Naukowej i Komitetu Redakcyjnego Polskiego Słownika Biograficznego^[9].

W latach 1980–2015 był prezesem Towarzystwa Miłośników Historii i Zabytków Krakowa. Był członkiem zarządu Kasy im. Józefa Mianowskiego – Fundacji Popierania Nauki. Był członkiem Centralnej Komisji do Spraw Stopni i Tytułów, a także członkiem rady Muzeum Historycznego Miasta Krakowa^[10].

Zmarł 2 listopada 2018. Został pochowany 9 listopada 2018 w nowej Alei Zasłużonych Cmentarza Rakowickiego w Krakowie^[11][12].

Publikacje

• Dzieje Polski piastowskiej (VIII wiek – 1370 r.) – tom II serii Wielka Historia Polski
• Historia Polski do 1505
• Kazimierz Wielki
• Dzieje Krakowa, t. 1
• Dzieje Polski późnośredniowiecznej (1370–1506)
• Dzieje Polski średniowiecznej
• Kronika Krakowa
• Państwowa gospodarka solna w Polsce do schyłku XIV w.
• Tkactwo małopolskie w późnym średniowieczu
• Beginki i begardzi w Polsce
• Związki czeladnicze w Polsce średniowiecznej
• Horyzont polityczny Jana z Czarnkowa
• Legenda pruska o świętym Wojciechu

Wypromowane prace doktorskie

• Szkoły katedralne metropolii gnieźnieńskiej w średniowieczu na tle europejskim, 1992, Krzysztof Stopka
• Dzieje miasta Wieliczki (do połowy XVII wieku), 1993, Józef Piotrowicz
• Kształtowanie się litewskiej rady wielkoksiążęcej w Wielkim Księstwie Litewskim w XV wieku, 1995, Lidia Korczak
• Wojciech Jastrzębiec (ok. 1362–1436). Duchowny i mąż stanu, 1995, Grażyna Lichończak-Nurek
• Kariery Piastów Śląskich na Węgrzech w XIV wieku, 1995, Stanisław A. Sroka
• Osadnictwo Wizny i ziemi wiskiej do 1529 roku, 1997, Czesław Brodzicki
• Księstwa oświęcimskie i zatorskie wobec Korony Polskiej w latach 1438–1513. Dzieje polityczne, 1998, Krzysztof Prokop
• Uposażenie krakowskiej kapituły katedralnej w średniowieczu, 1999, Marek Daniel Kowalski
• Annalistyka małopolska XIII–XV wieku. Kierunki rozwoju i treści ideowe, 2001, Wojciech Drelicharz
• Elita urzędnicza Małopolski w otoczeniu ostatnich koronowanych Piastów, 2003, Andrzej Marzec

Odznaczenia, nagrody i wyróżnienia

W 1998 został odznaczony Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski^[13], 2011 wyróżniony węgierskim Krzyżem Oficerskim Orderu Zasługi^[14], a w 2014 otrzymał estoński Order Krzyża Ziemi Maryjnej 4 klasy^[15]. Posiadacz watykańskiego Krzyża Komandorskiego Orderu św. Sylwestra i srebrnego medalu Cracoviae Merenti.

26 kwietnia 2005 uzyskał tytuł doctor honoris causa Akademii Bydgoskiej im. Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy^[16].

9 listopada 2010 otrzymał Nagrodę Miasta Krakowa za szczególne osiągnięcia w zakresie badań mediewistycznych, zwłaszcza nad dziejami średniowiecznego Krakowa w dziedzinie nauki i techniki^[17].

Przypisy

Linki zewnętrzne

• Prof. dr hab. Jerzy Wyrozumski, [w:] baza „Ludzie nauki” portalu Nauka Polska (OPI) [online] [dostęp 2009-05-22] .
• Pamięć Uniwersytetu: Droga przez las, film dokumentalny ze wspomnieniami prof. Jerzego Wyrozumskiego, prod. Archiwum Uniwersytetu Jagiellońskiego
• Jerzy Lesław Wyrozumski – wykaz publikacji w LitDok Bibliografia Historii Europy Środkowowschodniej, Herder-Institut (Marburg)
• Publikacje Jerzego Wyrozumskiego w katalogu Biblioteki Narodowej