Jessica Lange

Jessica Lange
Ilustracja
Jessica Lange (2008)
Imię i nazwisko

Jessica Phyllis Lange

Data i miejsce urodzenia

20 kwietnia 1949
Cloquet

Zawód

aktorka, producentka filmowa, fotografka

Współmałżonek

Paco Grande
(1971–1981; rozwód)

Lata aktywności

od 1976

podpis

Jessica Phyllis Lange[1][2] (ur. 20 kwietnia 1949 w Cloquet) – amerykańska aktorka filmowa i teatralna, producentka filmowa, fotografka i filantropka. Laureatka potrójnej korony aktorstwa: dwóch filmowych Oscarów, trzech telewizyjnych Emmy i teatralnej Tony[3]. Ponadto pięciokrotna laureatka Złotego Globu i ambasadorka dobrej woli UNICEF[4].

Życiorys

Wczesne lata

Urodziła się w Cloquet w stanie Minnesota jako córka Dorothy Florence (z domu Sahlman; 1913–1998) i Alberta Johna Langego (1913–1989)[5]. Ze strony matki ma korzenie fińskie[6], ze strony ojca – niemiecko-holenderskie[6]. Ukończyła Cloquet High School w Cloquet[7]. W 1967 rozpoczęła studia ze sztuki i fotografii na University of Minnesota[8]. W 1971 poślubiła fotografa Paco Grande[9], z którym żyła w środowisku bohemy. Małżeństwo podróżowało po Stanach Zjednoczonych i Meksyku, po czym przeprowadziło się do Paryża. Tam Lange uczyła się pantomimy i pracowała jako tancerka w Opéra-Comique[9]. Po powrocie do Stanów w 1973 roku pracowała w Nowym Jorku jako kelnerka i modelka.

Kariera

Została odkryta przez producenta Dino De Laurentiisa, który w 1976 roku powierzył jej rolę w filmie King Kong[10].

Jessica Lange (2012)

Choć debiut filmowy Lange został zmiażdżony przez krytykę, film okazał się hitem kasowym i przyniósł jej Złotego Globa dla najlepszej ekranowej debiutantki. Kolejną rolę zagrała dopiero w 1979 roku w Całym tym zgiełku Boba Fosse’a. W latach 80. zagrała w serii kinowych przebojów. W 1983 roku jako pierwsza osoba od czterdziestu lat zdobyła dwie nominacje do Nagrody Akademii Filmowej w tym samym roku. Podczas 55. ceremonii wręczenia Oscarów odebrała nagrodę dla najlepszej aktorki drugoplanowej za komedię Tootsie, ponadto była nominowana w kategorii najlepszej aktorki pierwszoplanowej za rolę Frances Farmer w dramacie Frances[10].

Kolejne nominacje do Oscara zgarnęła za filmy Pułapka (1984), Słodkie marzenia (1985) i Pozytywka (1989)[10].

W latach 90. zagrała między innymi w Mężczyźni nie odchodzą (1990), Przylądku strachu (1991), Błękicie nieba (1994) i Tytusie Andronikusie (1999). Za rolę w Błękicie nieba zdobyła Oscara dla najlepszej aktorki pierwszoplanowej. Późniejsze znaczące pozycje filmowe w karierze Lange to Duża ryba (2003), Broken Flowers (2005) oraz filmy telewizyjne Normalny (2003) i Szare ogrody (2009), które przyniosły jej pierwszą w karierze nagrodę Emmy, przyznaną w kategorii najlepszej aktorki w filmie telewizyjnym lub miniserialu[10].

Lange jest także aktorką teatralną. W latach 90. wcielała się na Broadwayu i West Endzie w rolę Blanche DuBois w Tramwaju zwanym pożądaniem (tę samą rolę zagrała w telewizyjnej adaptacji sztuki). Później występowała także w Zmierzchu długiego dnia i Szklanej menażerii. W 2016 zdobyła Nagrodę Tony za rolę pierwszoplanową w Zmierzchu długiego dnia. Tym samym stała się 22. w historii laureatem potrójnej korony aktorstwa, gromadząc na swoim koncie najważniejsze nagrody: filmową (Oscara), teatralną (Tony) i telewizyjną (Emmy).

W ostatnich latach kariera Lange skupia się głównie na działalności telewizyjnej. W 2011 aktorka po raz pierwszy wystąpiła w serialu, dołączając do głównej obsady American Horror Story stacji FX. Serial okazał się telewizyjnym przebojem, przywrócił Lange dużą popularność i przyniósł dwie kolejne nagrody Emmy oraz Złoty Glob[11]. Do 2014 aktorka zagrała w nim cztery różne postacie w czterech pierwszych seriach, po czym zrezygnowała z dalszego udziału w serialu. W 2017 wcieliła się w Joan Crawford w serialu Konflikt, który również wyprodukowała. W 2018 powróciła do American Horror Story, by wystąpić gościnnie w jednym odcinku ósmej serii.

Jessica Lange jest także fotografką. Wydała cztery książki ze swoimi fotografiami, a jej prace pokazywano podczas wystaw w galeriach sztuki. W 2016 osobiście otworzyła swoją wystawę w Galerii Miejskiej BWA w Bydgoszczy. Jej wizyta w Polsce związana była z festiwalem filmowym Camerimage, gdzie odebrała honorową Nagrodę im. Krzysztofa Kieślowskiego.

Filmografia

Filmy

RokTytułRolaDodatkowe informacje
1976King KongDwan
1979Cały ten zgiełkAngelique
1980Jak zmniejszyć wysokie koszty życiaLouise Travis
1981Listonosz zawsze dzwoni dwa razyCora Papadakis
1982TootsieJulie Nichols
FrancesFrances Farmer
1984Cat on a Hot Tin RoofMaggiefilm telewizyjny
PułapkaJewell Ivydodatkowo producentka
1985Słodkie marzeniaPatsy Cline
1986Zbrodnie sercaMargaret Magrath
1988Far NorthKate
Bożyszcze tłumówBabs Rogers Grey
1989PozytywkaAnn Talbot
1990Mężczyźni nie odchodząBeth Macauley
1991Przylądek strachuLeigh Bowden
1992O Pioneers!Alexandra Bergsonfilm telewizyjny
Mroki miastaHelen Nasseros
1994Błękit niebaCarly Marshall
1995Dwie matkiMargaret Lewin
Rob RoyMary MacGregor
Tramwaj zwany pożądaniemBlanche DuBoisfilm telewizyjny
1997Tysiąc akrów krzywdGinny Cook Smith
1998Zaborcza miłośćMartha Baring
Kuzynka BetteBette Fisher
1999Tytus AndronikusTamora
2001Pokolenie Ppani Wurtzel
2003NormalnyIrma Applewoodfilm telewizjny
Jeźdźcy ApokalipsyNina Veronica
Duża rybaSandra K. Bloom
2005Broken FlowersCarmen Markowski
Nie wracaj w te stronyDoreen
NigdylandiaKatherine Pierson
2006BonnevilleArvilla Holden
2007SybilCornelia Wilburfilm telewizyjny
2009Szare ogrodyEdith Bouvier Bealefilm telewizyjny
2012I że cię nie opuszczęRita Thornton
2013Teresa RaquinPani Raquin
2014GraczRoberta
2016Wild OatsMaddie

Seriale

RokTytułRolaOdcinkiDodatkowe informacje
1998Michaił Barysznikow – bajki z mojego dzieciństwaKsiężniczka Łabędź„Książę i łabędź”dubbing
2011American Horror Story: Murder HouseConstance Langdon11 odcinkówpierwszy sezon American Horror Story
2012–2013American Horror Story: AsylumJude Martin13 odcinkówdrugi sezon American Horror Story
2013–2014American Horror Story: SabatFiona Goode13 odcinkówtrzeci sezon American Horror Story
2014–2015American Horror Story: Freak ShowElsa Mars13 odcinkówczwarty sezon American Horror Story
2016Horace and PeteMarsha3 odcinki
2017Konflikt: Bette i JoanJoan Crawford8 odcinkówdodatkowo producentka
2018American Horror Story: ApokalipsaConstance Langdon2 odcinkiósmy sezon American Horror Story
2019Wybory Paytona HobartaDusty Jackson6 odcinków

Sztuki teatralne

RokTytułRolaTeatr
1964Love Rides the RailsCarlotta Corteznieznany
1980Angel on My Shouldernamiot w Karolinie Północnej
1992Tramwaj zwany pożądaniemBlanche DuBoisEthel Barrymore Theatre, Nowy Jork
1996Theatre Royal Haymarket, Londyn
2000Zmierzch długiego dniaMary Cavan TyroneLyric Theatre, Londyn
2005Szklana menażeriaAmanda WingfieldEthel Barrymore Theatre, Nowy Jork
2007Apollo Theatre, Londyn
2016Zmierzch długiego dniaMary Cavan TyroneAmerican Airlines Theatre, Nowy Jork

Nagrody i nominacje

Nagrody Akademii Filmowej (Oscary)
RokFilmKategoriaRezultat
1983TootsieNajlepsza aktorka drugoplanowaWygrana
FrancesNajlepsza aktorka pierwszoplanowaNominacja
1985PułapkaNominacja
1986Słodkie marzeniaNominacja
1990PozytywkęNominacja
1995Błękit niebaWygrana
Nagrody Emmy
RokFilm lub serialKategoriaRezultat
1998Tramwaj zwany pożądaniemNajlepsza aktorka pierwszoplanowa w miniserialu lub programie specjalnymNominacja
2003NormalnyNajlepsza aktorka pierwszoplanowa w miniserialu lub filmie telewizyjnymNominacja
2009Szare ogrodyWygrana
2012American Horror Story: Murder HouseNajlepsza aktorka drugoplanowa w miniserialu lub filmie telewizyjnymWygrana
2013American Horror Story: AsylumNajlepsza aktorka pierwszoplanowa w miniserialu lub filmie telewizyjnymNominacja
2014American Horror Story: SabatWygrana
2015American Horror Story: Freak ShowNominacja
2017Konflikt: Bette i JoanNominacja
Najlepszy miniserial (jako producentka)Nominacja
2019American Horror Story: ApokalipsaNajlepsza aktorka gościnna w serialu dramatycznymNominacja
Nagroda Tony
RokSztukaKategoriaRezultat
2016Zmierzch długiego dniaNajlepsza aktorka w sztuce dramatycznejWygrana
Złote Globy
RokFilm lub serialKategoriaRezultat
1977King KongNajbardziej obiecująca nowa aktorkaWygrana
1983TootsieNajlepsza aktorka drugoplanowa w filmieWygrana
FrancesNajlepsza aktorka w filmie dramatycznymNominacja
1985PułapkaNominacja
1990PozytywkęNominacja
1993O Pioneers!Najlepsza aktorka w miniserialu lub filmie telewizyjnymNominacja
1995Błękit niebaNajlepsza aktorka w filmie dramatycznymWygrana
1996Tramwaj zwany pożądaniemNajlepsza aktorka w miniserialu lub filmie telewizyjnymWygrana
1998Tysiąc akrów krzywdNajlepsza aktorka w filmie dramatycznymNominacja
2004NormalnyNajlepsza aktorka w miniserialu lub filmie telewizyjnymNominacja
2010Szare ogrodyNominacja
2012American Horror Story: Murder HouseNajlepsza aktorka drugoplanowa w serialu, miniserialu lub filmie telewizyjnymWygrana
2013American Horror Story: AsylumNajlepsza aktorka w miniserialu lub filmie telewizyjnymNominacja
2014American Horror Story: SabatNominacja
2015American Horror Story: Freak ShowNominacja
2018Konflikt: Bette i JoanNominacja
Nagroda Laurence’a Oliviera
RokSztukaKategoriaRezultat
2001Zmierzch długiego dniaNajlepsza aktorkaNominacja
Nagrody Brytyjskiej Akademii Filmowej
RokSztukaKategoriaRezultat
1984TootsieNajlepsza aktorka pierwszoplanowaNominacja
Nagrody Gildii Aktorów Ekranowych
RokFilm lub serialKategoriaRezultat
1995Błękit niebaNajlepsza aktorka pierwszoplanowaNominacja
2010Szare ogrodyNajlepsza aktorka w miniserialu lub filmie telewizyjnymNominacja
2012American Horror Story: Murder HouseNajlepsza aktorka w serialu dramatycznymWygrana
2013American Horror Story: AsylumNominacja
2014American Horror Story: SabatNominacja
2018Konflikt: Bette i JoanNajlepsza aktorka w miniserialu lub filmie telewizyjnymNominacja

Przypisy

  1. Jessica Lange (ang.). Listal. [dostęp 2017-12-21].
  2. Personalidade: Jessica Lange (EUA) (ang.). InterFilmes.com. [dostęp 2017-12-21].
  3. Jessica Lange (20 de Abril de 1949) (port.). Filmow. [dostęp 2017-12-21].
  4. International Goodwill Ambassadors who served in 2005 (ang.). UNICEF. [dostęp 2012-11-13]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-10-16)].
  5. Jessica Lange (cz.). ČSFD.cz. [dostęp 2017-12-21].
  6. a b Jessica Lange – What Nationality Ancestry Race (ang.). Ethnicity of Celebs. [dostęp 2017-12-21]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-10-16)].
  7. Jessica Lange Pictures (ang.). FanPix.Net. [dostęp 2017-12-21].
  8. Jessica Lange – Actor (rum.). CineMagia.ro. [dostęp 2017-12-21].
  9. a b Jessica Lange Biography (1949-) (ang.). Film Reference. [dostęp 2017-12-21].
  10. a b c d Jessica Lange (wł.). MYmovies.it. [dostęp 2017-12-21].
  11. Jessica Lange – Životopis / Info (cz.). FDb.cz. [dostęp 2017-12-21].

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Golden Globe icon.svg
Autor: User:Bryan Derksen, Licencja: CC-BY-SA-3.0
Stylized silhouette of the Golden Globe award, for use as an icon.
Jessica Lange (Cropped).JPG
Autor: diChroma Photography, Licencja: CC-BY-SA-3.0
Actress Jessica Lange in April 2008.
Jessica Lange 2012.jpg
Autor: Mingle MediaTV, Licencja: CC BY-SA 2.0
Jessica Lange - 2012
Jessica Lange signature.svg
Signature of actress Jessica Lange