Jestem mordercą

Jestem mordercą – polski film kryminalny z 2016 w reżyserii Macieja Pieprzycy, zrealizowany na podstawie autorskiego scenariusza. Film Pieprzycy przedstawia fikcyjną wersję autentycznego śledztwa w sprawie „wampira z Zagłębia”, seryjnego mordercy poszukiwanego na początku lat 70. XX wieku. Film koncentruje się na postaci porucznika Milicji Obywatelskiej (Mirosław Haniszewski), który prowadzi poszlakowe śledztwo prowadzące do zatrzymania domniemanego sprawcy (Arkadiusz Jakubik) mimo braku dowodów.

Jestem mordercą został pozytywnie przyjęty przez krytyków. Chwalono reżyserię Pieprzycy oraz aktorstwo Haniszewskiego i Jakubika. Film był wielokrotnie nagradzany, między innymi nagrodą za reżyserię na Międzynarodowym Festiwalu Filmowym w Szanghaju oraz Srebrnymi Lwami na Festiwalu Polskich Filmów Fabularnych. Na rozdaniu Polskich Nagród Filmowych Jestem mordercą był nominowany w dziewięciu kategoriach, ale tylko odtwórcy ról drugoplanowych – Jakubik oraz Agata Kulesza – otrzymali statuetki.

Fabuła

Główny bohater filmu, Janusz Jasiński, jest młodym porucznikiem Milicji Obywatelskiej. Ponieważ dotychczasowe śledztwo w sprawie seryjnego mordercy kobiet tkwi w martwym punkcie, Jasiński zostaje mianowany nowym szefem grupy dochodzeniowej. Stara się zrobić wszystko, by wykorzystać życiową szansę i złapać seryjnego mordercę. Po poszlakowym śledztwie, pod presją swoich przełożonych, wskazuje podejrzanego w osobie Wiesława Kalickiego, który mimo to nie przyznaje się do winy. W miarę postępu procesu sądowego Jasiński pławi się w blasku sławy, ignorując zeznania mogące dostarczyć dowodów wskazujących możliwego prawdziwego mordercę. Oportunizm Jasińskiego zwycięża nad jego wątpliwościami, a Kalicki zostaje skazany na śmierć^[1]. Niebawem kariera zawodowa i życie osobiste Jasińskiego załamują się. W ostatniej scenie Jasiński uczęszcza na wystawę przedstawiającą odlaną twarz Kalickiego; odbicie milicjanta w witrynie zlewa się z wizerunkiem domniemanego mordercy^[2].

Mirosław Haniszewski, odtwórca głównej roli męskiej

Agata Kulesza, odtwórczyni roli Lidii Kalickiej

Arkadiusz Jakubik, odtwórca roli Wiesława Kalickiego

Obsada

Źródło: Filmpolski.pl^[3].

Maciej Pieprzyca, reżyser i scenarzysta filmu

Produkcja

Jestem mordercą jest luźno oparty na sprawie „wampira z Zagłębia”, seryjnego mordercy kobiet, który grasował na obszarze 600 km² i budził postrach na Śląsku. Gdy kolejną jego ofiarą była bratanica I sekretarza KC PZPR Edwarda Gierka, do odnalezienia zabójcy powołano specjalną grupę operacyjną o kryptonimie „Anna” pod przewodnictwem kapitana Jerzego Gruby. Na podstawie poszlakowego śledztwa aresztowano w 1972 roku Zdzisława Marchwickiego, który nie przyznał się do winy; ostatecznie Marchwicki został skazany na karę śmierci. Sprawa budziła wątpliwości nie tylko z powodu braku żelaznych dowodów winy Marchwickiego, ale również ze względu na presję polityczną^[1].

Reżyser filmu, Maciej Pieprzyca, jeszcze w 1998 roku nakręcił film dokumentalny pod tytułem Jestem mordercą, w którym próbował ustalić, kto był rzeczywistym „wampirem z Zagłębia”. Po latach reżyser postanowił stworzyć fabularną wersję filmu, luźno opartą na wspomnianej sprawie. Unikając odniesień do prawdziwych nazwisk, Pieprzyca zamierzał tym razem uwzględnić „czynnik ludzki, w moim filmie niewątpliwie ważniejszy niż ten stricte historyczny czy polityczny”^[4]. Od samego początku scenariusz pisał z myślą o Arkadiuszu Jakubiku jako odtwórcy roli oskarżonego^[4], tym bardziej że odtwórca roli Kalickiego pamiętał już w dzieciństwie panikę panującą wokół działalności seryjnego mordercy. Jak sam Jakubik mówił: „każdy mężczyzna – ojciec, brat czy syn, mieli obowiązek chronić bliskie kobiety, chociażby odprowadzając je wieczorem z pracy do domu”^[5]. Prace nad scenariuszem reżyser rozpoczął w 2014 roku, a zakończył je tuż przed wyborami parlamentarnymi i prezydenckimi w Polsce, w efekcie czego „ten element jednostki w systemie totalitarnym, który miałem za anachroniczny, stał się bardzo aktualny”^[4].

Odtwórca głównej męskiej roli, specjalizujący się głównie w rolach serialowych Mirosław Haniszewski^[6], otrzymał angaż do filmu dzięki przypadkowi. Jak sam mówił:

Kolega poprosił mnie o zastępstwo, więc pojawiłem się na zdjęciach próbnych jako sparing partner w castingu do roli fryzjerki Anki i miałem podrzucać dziewczynom tekst. A że uczciwie podchodzę do swojej pracy, nauczyłem się kwestii na pamięć i w pewnym momencie pomyślałem, że przecież też mogę spróbować. Poprosiłem o dubla na mnie i tak się to wszystko zaczęło^[7].

Ekranową żonę Wiesława Kalickiego zagrała Agata Kulesza, która postanowiła uwiarygodnić swoją kreację kobiety dominującej nad swym mężem, przybierając na wadze. Kulesza mówiła o swojej bohaterce: „Razem z reżyserem konstruowaliśmy jej osobowość – nieokrzesaną, porywczą, zawziętą i niezwykle kłótliwą”^[8].

Zdjęcia do Jestem mordercą, zrealizowane przez operatora Pawła Dyllusa, zakończyły się w maju 2016 roku. Kręcono je w Katowicach, Mysłowicach oraz w Warszawie. Muzykę do filmu skomponował Bartosz Chajdecki^[4]. Łączny budżet filmu wyniósł około 6 800 000 złotych, z czego kwotę 3 150 000 złotych wyłożył Polski Instytut Sztuki Filmowej^[9].

Odbiór

Frekwencja kinowa

Polska premiera Jestem mordercą odbyła się 4 listopada 2016 roku^[3]. Wedle szacunków Polskiego Instytutu Sztuki Filmowej film obejrzało w kinach 190 500 widzów, co umiejscawiało go na 13. miejscu w rankingu najczęściej oglądanych filmów polskich za rok 2016^[10].

Recepcja krytyczna

Agnieszka Tambor pisała, iż „Maciej Pieprzyca buduje znakomicie tłumaczącą się dramaturgicznie opowieść, której niezaprzeczalnym walorem są aktorzy odtwarzający główne role”. Tambor opisywała rolę Mirosława Haniszewskiego jako „jedną z najlepszych postaci milicjanta/policjanta w historii polskiego kina”. chwaląc zarazem „bezbłędną” grę Jakubika^[11]. Ilona Copik dowodziła, że Pieprzyca na podstawie autentycznej sprawy „całą rzeczywistość PRL ukazał jako świat pozorów, koncentrując się na demoralizacji systemu, który produkuje oportunistów i karierowiczów zainteresowanych wyłącznie podniesieniem wskaźnika wykrywalności przestępstw”^[12]. Agnieszka Woch z portalu Histmag.org pisała, że „wzorując się na mistrzach, Maciej Pieprzyca zrobił jeden z najlepszych polskich filmów tego roku”^[13]. Marcin Stachowicz z portalu Filmweb przyznał wprawdzie, że „w niektórych miejscach czuć piętno nadmiernych ambicji: dosłowność zakończenia zamienia Jestem mordercą w moralitet o winie i karze”. Mimo to Stachowicz stwierdził, że „szczęśliwie to tylko moment, epilog, który nie rzutuje zbyt mocno na odbiór całości”^[14]. Łukasz Maciejewski w recenzji dla portalu Dziennik.pl podkreślał powinowactwa filmu Pieprzycy z kinem moralnego niepokoju: „Jak w kluczowych filmach Falka, Kijowskiego, Holland czy Kieślowskiego z tamtego okresu, Pieprzyca w Jestem mordercą na przykładzie jednego portretu pokazuje cały wadliwy mechanizm społeczny”^[15]. Miłosz Drewniak w tekście dla portalu Film.org.pl zauważał podobieństwa Jestem mordercą do filmu Bogowie (2014) Łukasza Palkowskiego, stwierdzając, iż reżyser „robi film dla ludzi – ku przestrodze, ale i »dla fanu«, do nauki i zabawy – czyli taki, który statystyczny Polak będzie mógł przygarnąć do serca, tak jak zrobił to przed dwoma laty z filmem Palkowskiego”^[16].

Nagrody

Zobacz też

• „Anna” i wampir
• Ach śpij kochanie

Przypisy

Linki zewnętrzne

• Jestem mordercą w bazie IMDb (ang.)
• Jestem mordercą w bazie filmpolski.pl
• Jestem mordercą w bazie Filmweb