Jewel Tower

Jewel Tower
Wieża w 2001 roku
Państwo	Wielka Brytania
Miejscowość	Londyn
Architekt	Henry Yevele Hugh Herland
Inwestor	Edward III
Kondygnacje	3
Rozpoczęcie budowy	1365
Ukończenie budowy	1366
Ważniejsze przebudowy	1717–1718 1948
Właściciel	English Heritage
Plan budynku
Położenie na mapie Wielkiego Londynu Contains Ordnance Survey data © Crown copyright and database right, CC BY-SA 3.0 Jewel Tower
Położenie na mapie Wielkiej Brytanii (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Jewel Tower
Położenie na mapie Anglii Jewel Tower
51°29′54″N 0°07′35″W/51,498333 -0,126389
Strona internetowa

Jewel Tower – XIV-wieczna wieża stanowiąca fragment kompleksu Pałacu Westminsterskiego, położona w centrum Londynu, na lewym brzegu Tamizy. Została wzniesiona w latach 1365–1366. Początkowo służyła jako magazyn dla królewskich kosztowności oraz okazjonalnie jako więzienie. Od XVI wieku była siedzibą urzędów związanych z funkcjonowaniem Izby Lordów oraz Izby Gmin. Jako jeden z niewielu elementów przetrwała pożar Pałacu Westminsterskiego w 1834 roku. Została częściowo zniszczona podczas II wojny światowej. Od 1948 roku mieści się w niej muzeum. Obecnie jest zarządzana przez organizację English Heritage. Jest wpisana na listę zabytków I klasy^[1].

Historia

Wieża jest jedną z pozostałości po średniowiecznym Pałacu Westminsterskim, od XI do XVI wieku służącym jako siedziba angielskich władców, zniszczonym podczas pożaru z 1834 roku^[2]. Została zbudowana w latach 1365–1366, w najdalej na południe wysuniętej części pałacu. Od wschodu przylegały do niej królewskie ogrody, zaś od południa i zachodu chroniła ją fosa^[2]. Głównymi architektami wieży byli Henry Yevele oraz Hugh Herland^[2]. Teren pod jej budowę pozyskano poprzez zagrabienie części ziem należących do Opactwa Westminsterskiego, co wywołało zaniepokojenie mnichów^[2]. Ponadto, zbudowanie tego obiektu uniemożliwiło im korzystanie z drogi, którą dotychczas przedostawali się do młynu wodnego (własności opactwa), oraz którą przechodziły świąteczne procesje. O konflikcie, jaki narodził się w ten sposób między opactwem a Williamem Usshbornem, zarządcą pałacu królewskiego, wzmiankuje powstała w XV wieku Czarna Księga^[3].

Podstawowym celem budowy i utrzymywania wieży było przechowywanie cennych przedmiotów należących do rodziny królewskiej^[2]. Parter był wykorzystywany w celach administracyjnych, zaś na piętrze pierwszym i drugim umieszczono kosztowności. Najcenniejsze przedmioty były prawdopodobnie magazynowane na drugim piętrze, chronionym podwójnymi^[2], żelaznymi drzwiami^[4]. W 1450 roku jedno z pomieszczeń znajdujących się w wieży stało się więzieniem dla oskarżonego o zdradę Williama de la Pole, hrabiego Suffolk, przewiezionego w to miejsce z londyńskiej Tower^[5].

W 1512 roku część Pałacu Westminsterskiego spłonęła w pożarze, zaś siedemnaście lat później Henryk VIII Tudor przeniósł swoją siedzibę do pałacu Whitehall^[2]. Jewel Tower zaczęła z tego powodu tracić na znaczeniu. Według spisu z 1547 roku przechowywano w niej ubrania, meble, pościel, stoły do gry, czy wreszcie lalki używane przez córki Henryka VIII, Marię i Elżbietę^[2].

W 1600 roku wieża została przekazana w ręce urzędnika zajmującego się rejestrowaniem posiedzeń Izby Lordów (Clerk of the Parliaments). Przy jej wschodniej ścianie wzniesiono wówczas drewniany budynek służący jako mieszkanie dla klerka. Parter wieży przekształcono w kuchnię, zaś na pierwszym piętrze zorganizowano archiwum, w którym przechowywano akta Izby Lordów oraz księgi protokołów z jej posiedzeń^[2]. W 1621 roku do jednego z pomieszczeń na pierwszym piętrze wbudowano ceglany strop, będący środkiem zapobiegawczym przed rozprzestrzenianiem się pożaru. W 1649 roku, z nieznanych powodów, wieża przeszła na krótko w posiadanie protokolanta Izby Gmin, by w 1660 roku powrócić znów pod zarząd Izby Lordów^[2].

Stan techniczny obiektu wraz z upływem kolejnych dziesięcioleci stawał się coraz gorszy, przez co na początku XVIII wieku niemożliwe stało się swobodne korzystanie z archiwum na pierwszym piętrze. Z tego względu w latach 1717–1718 przeprowadzono gruntowny remont budowli^[2]. W murze wybito nowe okna. Wszystkie wnęki okienne zyskały ceglane parapety i obramowania wykonane z wapienia sprowadzonego z wyspy Portland. Wnętrze wyposażono natomiast w nowe regały służące przechowywaniu dokumentów^[2]. Remont umożliwił też przekształcenie w archiwum drugiego piętra. Jednym z architektów pracujących przy remoncie był Nicholas Hawksmoor^[2].

Przedstawiający wieżę rysunek z 1807 roku

Kolejne naprawy z powodu braku środków były stopniowo przeprowadzane na przestrzeni całego XVIII wieku. W 1726 roku wzniesiono ceglany mur odgradzający od siebie dwa pomieszczenia drugiego piętra, co było kolejnym środkiem przeciwpożarowym^[2]. W 1753 roku pierwsze piętro otrzymało z kolei kamienny strop. W 1834 roku, gdy wybuchł pożar Pałacu Westminsterskiego, wieża ocalała dzięki położeniu w nieznacznej izolacji względem reszty budowli. Przetrwały również wszystkie zgromadzone w niej akta Izby Lordów, podczas gdy dokumenty Izby Gmin, przechowywane w głównej części pałacu, uległy całkowitemu zniszczeniu^[2]. W 1864 roku, po odbudowaniu pałacu, wszystkie akta przechowywane w Jewel Tower zostały przeniesione do nowo powstałej Victoria Tower^[2].

W 1869 roku wieża przeszła w posiadanie Komisji Handlu. Podczas gdy parter i pierwsze piętro służyły do przeprowadzania badań i testów, na drugim piętrze zorganizowano archiwum^[2]. Wraz z pogarszaniem się stanu budowli oraz wzrostem natężenia ruchu ulicznego w jej okolicy, dokonywanie pomiarów istotnych przy prowadzonych badaniach stało się niemożliwe^[2]. W latach 20. XX wieku większość aparatury została przeniesiona do Teddington pod Londynem, a w 1938 roku komisja zaprzestała użytkowania wieży^[2].

W maju 1941 roku dach wieży został doszczętnie zniszczony przez bomby zapalające. W 1948 roku wieżę odremontowano, zaś w jej wnętrzu zorganizowano wystawę przedstawiającą przedmioty odnalezione podczas badań archeologicznych na obszarze Londynu^[2]. W latach 90. XX wieku dotychczasowe ekspozycje zostały zastąpione przez wystawę poświęconą instytucji Parlamentu. W 1987 roku wieża, wraz z całym Pałacem Westminsterskim, została wpisana na listę światowego dziedzictwa UNESCO^[6]. W 2013 roku ponownie przekształcono jej wnętrze^[2]. Od tego czasu funkcjonuje w niej muzeum poświęcone bezpośrednio jej historii i urzędom, które na przestrzeni kilku stuleci miały w niej swoje siedziby^[2].

Wygląd

Wieża została wzniesiona na planie litery „L”, ze skał wapiennych sprowadzonych z Kentu^[7]. Parapety i fragmenty stropów wykonano z cegieł. Każde piętro składa się z jednego dużego, prostokątnego pomieszczenia oraz małego pokoju umieszczonego w bocznej wieżyczce wychodzącej ku wschodowi^[7]. Parter ma sklepienie żebrowe, ozdobione ornamentami roślinnymi i zwierzęcymi^[7].

Przypisy