Jewgienij Zamiatin

Jewgienij Zamiatin

ros. Евгений Иванович Замятин

Portret autorstwa Borisa Kustodijewa, 1923
Imię i nazwisko	Jewgienij Iwanowicz Zamiatin
Data i miejsce urodzenia	1 lutego 1884 Lebiedian
Data i miejsce śmierci	10 marca 1937 Paryż
Narodowość	rosyjska
Język	rosyjski
Alma Mater	Politechnika Petersburska
Dziedzina sztuki	fantastyka naukowa, publicystyka, satyra
Ważne dzieła
My

Jewgienij Iwanowicz Zamiatin (ros. Евгений Иванович Замятин; ur. 20 stycznia^?/ 1 lutego 1884 w Lebiedianie, zm. 10 marca 1937 w Paryżu) – rosyjski pisarz science fiction, polityczny satyryk, krytyk i publicysta. Autor antyutopijnej powieści My, pierwowzoru Nowego, wspaniałego świata Huxleya i Roku 1984 Orwella.

Życiorys

Urodził się w rodzinie prawosławnego księdza i nauczyciela, i pianistki. Prawdopodobnie urodził się z synestezją, ponieważ literom i dźwiękom przypisywał doznania innych zmysłów.

W latach 1893-1896 uczęszczał do gimnazjum w Lebiedianie, a potem do gimnazjum w Woroneżu, które ukończył w 1902 z najwyższymi ocenami. Przeniósł się do Petersburga, gdzie rozpoczął studia w nowo powstałym Instytucie Politechnicznym im. Piotra Wielkiego, na kierunku budowa okrętów. Studiował tam w latach 1902-1908. W tym czasie, w 1906 roku, stał się członkiem partii bolszewickiej oraz brał czynny udział w spotkaniach studentów na rzecz rewolucji, gdzie poznał swoją przyszłą żonę – Ludmiłę Nikołajewną Usową (1883-1965).

Latem 1905 roku był świadkiem powstania na pancerniku Potiomkin – jednym z symboli rewolucji 1905 roku w Rosji, podczas podróży powrotnej z Egiptu przez Odessę. W 1906 roku został po raz pierwszy aresztowany w Petersburgu i za nielegalne zameldowanie wydalony do Lebiedianu. Potajemnie powrócił w okolice miasta i zamieszkał niedaleko, na terenie administracyjnie należącym już do Wielkiego Księstwa Finlandii (które było wtedy częścią Imperium Rosyjskiego), by ukończyć studia.

W 1908 roku opuścił partię bolszewików. W tym samym roku zadebiutował opowiadaniem Odin (ros. Один). W 1910 roku rozpoczął swoją karierę jako wykładowca i inżynier budowy okrętów^[1]. Również w tym roku ukończył kolejne opowiadanie – Diewuszka (ros. Девушка).

W 1911 roku po raz drugi został wydalony z Petersburga za nielegalne zameldowanie – tym razem został zesłany do Lahti (wtedy sąsiadujący z ówczesną rosyjską stolicą, obecnie część miasta). W tym okresie powstają pierwsze nowele Zamiatina – Ujezdnoje (Уездное) i Na kuliczkach (На куличках), które przysporzyły mu sławę wśród znawców i krytyków literatury, a także innych pisarzy, m.in. Maksima Gorkiego.

W 1914 roku, już w trakcie I wojny światowej, występował z międzynarodowymi antywojennymi odczytami, za co był sądzony i zesłany do Kiemu. W marcu 1916 roku, po odbyciu kary, został oddelegowany do Anglii w celu uczestnictwa w budowie rosyjskich lodołamaczy w stoczniach w Newcastle upon Tyne, Glasgow i Sunderlandzie; dodatkowo przebywał też w Londynie. Był jednym z głównych konstruktorów lodołamacza Święty Aleksandr Newski, przemianowany po rewolucji październikowej na Lenin. Pobyt w tym kraju mocno wpłynął na kształt jego przyszłej powieści My i niektóre utwory o charakterze satyrycznym.

Powrócił do Rosji we wrześniu 1917 roku. W trakcie wojny domowej, pozostając uprzedzonym socjalistą, Zamiatin zaczął krytykować politykę bolszewików, w szczególności narastającą cenzurę na literaturę, poprzez satyrę polityczną wymierzoną w nich. W marcu 1919 roku, wraz z innymi działaczami na rzecz sztuki, m.in. Aleksandrem Błokiem, Aleksiejem Remizowem, Razumnikiem Iwanowem-Razumnikiem i Kuźmą Pietrowem-Wodkinem, został aresztowany w czasie prowokacji robotników-członków partii socjalistyczno-rewolucyjnych w fabrykach w Piotrogrodzie.

W 1921 roku założył i kierował grupą młodych pisarzy – Bracia Serafiońscy. Członkami tej grupy byli m.in. Michaił Zoszczenko, Konstantin Fiedin, Wsiewołod Iwanow, Wieniamin Kawierin i Nikołaj Tichonow. Oprócz tego redagował gazety, wykładał sztukę pisania i edytował tłumaczenia na rosyjski utwory angielskich pisarzy, m.in. Jacka Londona, O. Henry’ego, Herberta George’a Wellsa.

Nagrobek Jewgenija Zamiatina i jego żony Ludmiły w Cimetière de Thiais w Paryżu

Nagonka na pisarza rozpoczęła się w latach dwudziestych wraz z powstaniem powieści My. W 1923 roku przeszmuglowano manuskrypt powieści do wydawnictwa E. P. Dutton w Nowym Jorku, przetłumaczono na język angielski i wydano nakładem wydawnictwa w 1924 roku. W 1927 roku przeszmuglowano oryginalną wersję tekstu w języku rosyjskim do Marka Slonima – edytora tamizdatu, który wydał utwór w Pradze. Kopie tej wersji były nielegalnie wwożone na teren ZSRR i rozpowszechniane przez samizdaty. Utwór nie przypadł do gustu władzom bolszewickim ze względu na sławę oraz satyryczny wydźwięk skierowany w politykę radziecką – z tego powodu Zamiatin dostał zakaz publikacji na terenie Rosji i wyrzucony ze Związku Pisarzy ZSRR (w 1934 roku został ponownie przyjęty do Związku Pisarzy ZSRR na rozkaz Józefa Stalina).

Dwukrotnie starał się o przymusową emigrację – w obu przypadkach politbiuro odrzuciło prośbę. Dopiero w 1931 roku za wstawiennictwem Maksyma Gorkiego do Stalina wyjechał wraz z żoną za granicę do Paryża.

W 1935 roku, już jako emigrant, brał udział w antyfaszystowskim kongresie pisarzy w obronie kultury jako członek sowieckiej delegacji. Kontynuował karierę pisarską, zaczął pisać scenariusze do filmów wraz z Jacques Companeez.

Zmarł na zawał serca 10 marca 1937 w Paryżu. Pochowany jest w Cimetière de Thiais (cmentarz w Thiais) w 21 dywizji, linia 5, mogiła 36.

Wybrana twórczość^[2]

Zobacz też

• Bracia Serafiońscy
• Rok 1984

Przypisy

Bibliografia

• Biografia Zamiatina na portalu LiveLib.ru (ros.). LiveLib.ru. [dostęp 2013-12-04].
• Biografia Zamiatina w języku rosyjskim i angielskim (ros.). [dostęp 2013-12-04].
• Yevgeny Ivanovich Zamyatin (1884-1937) (ang.). authorscalendar.info. [dostęp 2016-02-17].
• Biografia Zamiatina w Encyklopedii Radzieckich Pisarzy (ang.). [dostęp 2013-12-04].
• John Simkin: Yevgeni Zamyatin (ang.). spartacus-educational.com, wrzesień 1997. [dostęp 2016-02-17].

Linki zewnętrzne

• Ognie św. Dominika (pol.) w bibliotece Polona