Jeziaryszcza (jezioro)

Jeziaryszcza

Езярышча / Езерище

Jezieriszcze

(c) Иван Бай, CC BY-SA 3.0
Położenie
Państwo	Białoruś
Lokalizacja	rejon horodecki
Miejscowości nadbrzeżne	Jeziaryszcza
Region	Pojezierze Białoruskie, Wysoczyzna Horodecka
Wyspy	20
Morfometria
Powierzchnia	15,39 km²
Wymiary • max długość • max szerokość	8,87 km 2,6 km
Głębokość • średnia • maksymalna	4,4 m 11,5 m
Długość linii brzegowej	32,8 km
Objętość	66,95 mln m³[1]
Hydrologia
Rzeki zasilające	Ahniesz, Dubouka, Tryzubka
Rzeki wypływające	Obol
Rodzaj jeziora	morenowe[2]
Położenie na mapie obwodu witebskiego Jeziaryszcza
Położenie na mapie Białorusi Jeziaryszcza
55°51′00″N 30°01′12″E/55,850000 30,020000

Jeziaryszcza^[a] (biał. Езярышча, ros. Езерище, Jezieriszcze) – jezioro położone na Białorusi (rejon horodecki obwodu witebskiego) przy granicy z Rosją (rejon newelski obwodu pskowskiego). Jeden z największych zbiorników wodnych w kraju^[2]. Na zachodnim brzegu leży osiedle typu miejskiego o tej samej nazwie.

Geografia

Sporych rozmiarów zbiornik wodny pochodzenia polodowcowego o powierzchni 15,39 km² i podłużnym kształcie położony na osi północny zachód — południowy wschód. Linia brzegowa jest bardzo urozmaicona, z licznymi zatokami, półwyspami i wyspami, zwłaszcza we wschodniej części jeziora. Jej łączna długość to 32,8 km, natomiast powierzchnia 20 wysp wynosi 0,67 km²^[1][2].

Północno-wschodnim brzegiem jeziora Jeziaryszcza przebiega granica białorusko-rosyjska. Brzeg ten, zbudowany z iłów morenowych wznosi się ponad 25 metrów nad poziomem lustra wody; pozostałe brzegi zbiornika wyraźnie łagodniejsze i niższe (ok. 5 m)^[1][2][4]. Maksymalna długość jeziora to 8,87 km, szerokość – 2,6 km^[1][4][5]. Dno zbiornika o nieregularnej rzeźbie, z mieliznami i głębiami. Maksymalna głębokość to 11,5 m w niewielkiej części centralnej, średnia głębokość jeziora – 4,4 m. Strefa przybrzeżna jest niezwykle wąska, piaszczysto-żwirowa o szerokości 5–10 m. Około 60% powierzchni jeziora przypada na głębokość większą niż 5 m (poniżej 2 m – 12–19%)^[1][2][4].

Jezioro zasilane jest przez trzy niewielkie cieki: Ahniesz, Duboukę, Tryzubkę wpadające do zbiornika na jego południowo-wschodnim krańcu (a także mniejsze kilka mniejszych strumieni), odwadnia je rzeka Obol – dopływ Dźwiny – z wypływem po zachodniej stronie akwenu^[4][5].

Lustro zbiornika zostało w 1959 roku sztucznie podpiętrzone w wyniku wybudowania progu wodnego na rzece Obol (Kluczohorska Elektrownia Wodna)^[1][2]. W połączeniu z wylesieniem i dużym nachyleniem niektórych brzegów doprowadziło to do ich erozji oraz spływ nawozów z okolicznych pól. W efekcie doszło do pogorszenia się jakości wody^[4] (w 1983 r. przejrzystość oceniano na 1,5 m)^[1].

Flora

Jezioro ma charakter eutroficzny, latem woda nagrzewa się do dna. W latach 80. XX wieku około 10–12% powierzchni jeziora pozostawało pokryte roślinnością wodną^[1][2], której głównym siedliskiem jest piaszczysta strefa przybrzeżna. Wśród makrofitów dominują helofity: trzciny czy manna. Licznie występują także rośliny podwodne (ryzofity), np. z rodzaju rdestnica^[2].

Fauna

Ichtio- i awifauna

W jeziorze żyją liczne gatunki ryb (m.in. leszcz, sandacz, szczupak, okoń, płoć, jaź, krąp, wzdręga, lin, ukleja, karaś, węgorz^[1], miętus^[2]).

Ponadto z uwagi na niewielką głębokość stanowi ono ostoję ptactwa wodnego i brodzącego. W 1979 akwen ustanowiono rezerwatem ornitologicznym (Jeziaryszczanski) o powierzchni 21 km² (stan na 1982 r.). Obejmuje on całe jezioro wraz z wyspami, przyległymi bagnami u wlotu rzeki Dubouki i wypływu rzeki Obal a także 100-metrowy pas przybrzeżny. Na jego terenie odnotowano gniazdowanie 61 gatunków ptaków, kolejne 47 gatunków pojawia się w rezerwacie w czasie migracji^[6]. Do najczęściej spotykanych należą rycyki, czajki, krwawodzioby, bekasowate, mewy: mała i siwa czy dzikie kaczki^[4][6]. Ich liczbę w latach 80. szacowano na 250 par na ha^[6].

Makrobentos

Licznie występują ochotkowate i wodne mięczaki, których ilość pod koniec lat 80. XX wieku szacowano na 17,36 g/m²^[2].

Zooplankton

W przeciwieństwie do makrofitów, jezioro jest stosunkowo ubogie w zooplankton, który reprezentowany jest przez 10 gatunków skorupiaków niższych i 10 gatunków wrotków^[2]. W 1988 r. ich ilość oceniano na 5,18 g/m³ z tendencją wzrostową^[2].

Uwagi

Przypisy