Jezik i nacionalizam

Jezik i nacionalizam
Tematyka

socjolingwistyka

Wydanie oryginalne
Język

serbsko-chorwacki

Data wydania

2010

Wydawca

Durieux

Jezik i nacionalizam – monografia autorstwa Snježany Kordić, chorwackiej językoznawczyni.

Problematyka

Książka została podzielona na trzy rozdziały. W pierwszym z nich, zatytułowanym Jezični purizam, badaczka podejmuje tematykę chorwackiego preskryptywizmu i puryzmu językowego. Lingwistka poddaje krytyce występujące na gruncie chorwackim dążności purystyczne, stanowiące element narodowej tradycji i polityki językowej[1]. Badaczka przedstawia w tym rozdziale strategie puryzmu w Chorwacji, a także motywy i skutki jego forsowania wśród społeczeństwa[1]. Najnowsze przejawy chorwackiego puryzmu (po 1990 r.) porównuje do sytuacji panującej w hitlerowskich Niemczech[2].

W swoich rozważaniach Kordić negatywnie ocenia działalność chorwackich normatywistów i sposób oddziaływania puryzmu na samych użytkowników języka chorwackiego, u których ma się rozwijać niesłuszne poczucie zagrożenia językowego[2]. Krytykuje próby rugowania elementów obcych i ochrony rzekomej czystości języka przy pomocy regulacji oraz zakorzenianie poglądu, jakoby Chorwaci nie władali dobrze własnym językiem standardowym[2]. Ponadto sprzeciwia się panującemu w Chorwacji przeświadczeniu, jakoby formułowanie sądów wartościujących, w tym ocenianie upowszechnionych form językowych w kategoriach poprawności, było zadaniem językoznawstwa jako dyscypliny naukowej, jednocześnie wskazując na rolę uzusu w kształtowaniu standardu językowego[3].

Druga część książki (Policentrični standardni jezik) została poświęcona kwestii nazewnictwa mowy chorwackiej oraz jej relacji względem języków Serbów, Czarnogórców i Boszniaków[2]. Na podstawie gruntownej analizy socjolingwistycznej badaczka dochodzi do wniosku, że nacje te posługują się jednym językiem standardowym – serbsko-chorwackim, istniejącym w czterech wariantach narodowych[2]. Odrzuca związek między konstytucyjnymi zapisami sankcjonującymi istnienie danego języka a lingwistycznymi kryteriami klasyfikacji bytów językowych, a także uznaje, że samookreślenie rodowitów użytkowników nie może decydować o naukowych kryteriach klasyfikacji i wyodrębniania języków[1].

Ostatni rozdział (Nacija, identitet, kultura, povijest) porusza pogląd, jakoby posiadanie własnego języka warunkowało istnienie i przetrwanie określonego narodu. Lingwistka wskazuje na umowność narodów jako konstruktów politycznych i subiektywność ludzkiej tożsamości narodowej. Polemizuje także z chorwackimi przeświadczeniami, dotyczącymi polityki językowej w okresie jugosłowiańskim i lingwistycznego unitaryzmu, jaki miał być promowany przez ówczesne władze[1].

Recenzje

O książce Jezik i nacionalizam:

Monografia Snježany Kordić to bez wątpienia dzieło będące owocem gruntownych studiów nad różnorakimi aspektami polityki językowej, prowadzonej na obszarze Chorwacji i dawnej Jugosławii. Ogromna liczba cytowań, jak i bibliografia obejmująca przeszło pięćset pozycji, które wyszły spod pióra niemieckich i angielskich, ale także francuskich, szwedzkich, rosyjskich, duńskich, chorwackich, serbskich, czy polskich badaczy, dowodzi, że Kordić przygotowując Jezik i nacionalizam szczegółowo przestudiowała szeroki korpus literatury związanej z omawianą problematyką. Efektem tej imponującej pracy jest dzieło, w którym autorce udało się szczegółowo omówić trzy kluczowe problemy związane z chorwacką – i szerzej – postjugosłowiańską rzeczywistością językową. Mowa o dokonanej przez Kordić analizie kształtu i znaczenia chorwackiego puryzmu językowego, prezentacji modelu języka serbsko-chorwackiego jako policentrycznego, ostatecznie o omówieniu najważniejszych mitów współczesnej kroatystyki.

Socjolingwistyka[1]

Niewątpliwie będzie ona lekturą obowiązkową kroatystów. Jak zwykle w przypadku rozpraw tego typu bywa, przedstawione w niej procesy, wyabstrahowane z lokalnego kontekstu serbsko-chorwackiego, stanowić będą też doskonały materiał do rozmyślań uniwersalnych nad zależnościami między językiem, narodem i państwem – także w odniesieniu do sytuacji polskiej.

Studia z Filologii Polskiej i Słowiańskiej[4]

Przypisy

  1. ↑ a b c d e Henryk Jaroszewicz, Recenzja książki Jezik i nacionalizam, „Socjolingwistyka”, 26, Kraków 2012, s. 251–259, ISSN 0208-6808, OCLC 912781666 [dostęp 2020-06-27] [zarchiwizowane z adresu 2013-05-26].
  2. ↑ a b c d e Pavel Krejčí, Knižní recenze ''Jezik i nacionalizam'', „Opera Slavica - slavistické rozhledy”, 22 (4), Brno 2012, s. 59–63, ISSN 1211-7676 [dostęp 2020-06-27] [zarchiwizowane z adresu 2015-09-24] (cz.).
  3. ↑ Snježana Kordić, Jezik i nacionalizam, Zagrzeb: Durieux, 2010 (Rotulus Universitas), s. 57–68, DOI: 10.2139/ssrn.3467646, ISBN 978-953-188-311-5, LCCN 2011520778, OCLC 729837512, OL: 15270636W (chorw.).
  4. ↑ Jerzy Molas, Recenzja książki S. Kordić „Jezik i nacionalizam”, „Studia z Filologii Polskiej i Słowiańskiej”, 45, Warszawa 2010, s. 216, ISSN 0081-7090, OCLC 5888927367.