Jeziora Antarktyki
Jeziora niezwykle rzadko występują na powierzchni kontynentu Antarktydy i okolicznych wysp. Ze względu na panujące w Antarktyce temperatury, zbiorniki ciekłej wody zazwyczaj przez cały rok pokryte są lodem (wyjątkiem są niektóre jeziora hiperhalinowe). Życie w jeziorach powierzchniowych ogranicza się do mikroorganizmów, w nielicznych występują też skorupiaki[1].
Badania metodami geofizycznymi ujawniły istnienie złożonego systemu jezior i sieci rzecznej, ukrytej pod powierzchnią lądolodu Antarktydy. Część jezior położona jest pod kilkukilometrowej grubości warstwą lodu. Mimo to w tych podlodowcowych jeziorach występuje życie[2]; przypuszcza się, że żyjące tam organizmy mogły ewoluować w izolacji od świata zewnętrznego przez setki tysięcy lat[3].
Jeziora powierzchniowe
W oazach antarktycznych, nielicznych obszarach kontynentu, które nie są pokryte lądolodem, istnieją niewielkie jeziora utworzone przez wodę z topniejących lodowców. Część z nich jest słodkowodna, a część to jeziora słone, wśród których maleńki staw Don Juan i jezioro Vanda są jednymi z najsilniej zasolonych jezior na Ziemi[4].
| jezioro | powierzchnia w km² | maksymalna głębokość w m | położenie |
|---|---|---|---|
| Jezioro Figurowe | 14,8 | 137 | Oaza Bungera |
| Untersee | 11,4 | 169 | Ziemia Królowej Maud |
| Fryxell | 7,8 | 20 | McMurdo Dry Valleys, dolina Taylora |
| Vida | 6,8 | 5 | McMurdo Dry Valleys, dolina Wiktorii |
| Vanda | 5,2 | 75 | McMurdo Dry Valleys, dolina Wrighta |
| Bonney | 4,3 | 40 | McMurdo Dry Valleys, dolina Taylora |
Jeziora episzelfowe
Nietypowy rodzaj jezior powierzchniowych spotykanych na Antarktydzie stanowią słodkowodne jeziora episzelfowe, położone pomiędzy lodowcem szelfowym a lądem stałym[5]. Zbiorniki te mają połączenie z oceanem, ale ich wody nie mieszają się; wypełniająca je słodka woda unosi się ponad gęstszą, słoną wodą oceaniczną. Największym z takich jezior na Antarktydzie jest Beaver Lake, położone na skraju Lodowca Szelfowego Amery'ego. Jezioro to jest ultra-oligotroficzne, jednak także tu występuje życie[1].
Jeziora podlodowcowe
Jeszcze inną grupę jezior na kontynencie stanowi ok. 400 jezior podlodowcowych, położonych pod lądolodem Antarktydy i niemających kontaktu z powierzchnią. W 2004 roku znanych było 145 takich zbiorników[6], odkrytych dzięki obserwacjom radarowym lub satelitarnym. W ciągu następnych siedmiu lat liczba ta wzrosła do 387[7], stwierdzono także istnienie pod lodowcem sieci rzecznej łączącej część jezior; obserwacje satelitarne ukazały także niespodziewaną dynamikę tego systemu hydrologicznego, w którym jedne zbiorniki wodne napełniają się kosztem innych[8].
Część spośród jezior podlodowcowych Antarktydy jest pochodzenia tektonicznego i jako takie, należą one do najgłębszych jezior świata. W oparciu o pomiary anomalii grawitacyjnej, głębokość trzech spośród tych jezior jest szacowana na ponad 900 m[9].
| jezioro | powierzchnia w km² | maksymalna głębokość w m | grubość pokrywy lodowej w m | położenie |
|---|---|---|---|---|
| Wostok | 15 690 | 870 | 4000 | pod rosyjską stacją polarną Wostok |
| Jezioro 90°E | 2000 | ~900 | 2000 | 77°24′S 90°00′E/-77,400000 90,000000 |
| Sowietskaja | 1600 | ~900 | 2000 | pod byłą radziecką stacją polarną Sowietskaja |
| Concordia | ~800 | 200 – 300 | 4000 – 4100 | w pobliżu francusko-włoskiej stacji polarnej Concordia |
| Jezioro Whillansa | 50 | 800 | Ziemia Marii Byrd | |
| Jezioro Ellswortha | 28,9 | 156 | 3200 | Ziemia Ellswortha |
Wiercenia
Odkrycie jezior pod lodowcami Antarktyki skłoniło środowisko naukowe do rozważań nad możliwością istnienia w nich ekosystemów odizolowanych od powierzchni przed tysiącami lat. Próba dowiercenia się do jeziora Wostok, przeprowadzona przez rosyjski zespół w antarktycznym lecie 2010/2011, zakończyła się niepowodzeniem[7]. Wierceniom towarzyszyły obawy dotyczące skażenia środowiska wodnego naftą i freonami[10], a nawet możliwości wytryśnięcia wody na powierzchnię, ze względu na jej artezyjski charakter[11]. Ostatecznie badaczom udało się przebić powierzchnię jeziora w lecie 2011/2012[12]. Dla uniknięcia skażenia, końcowa część odwiertu została wykonana z wykorzystaniem gorącej wody. Będąca pod ciśnieniem woda z jeziora, zgodnie z przewidywaniami, wpłynęła do odwiertu i zamarzła; naukowcy pobrali z niej próbki do badań[12].
Pod koniec 2012 roku przeprowadzono próbę wiercenia, którego celem było pobranie próbek wody i osadów ze znacznie mniejszego Jeziora Ellswortha[7]. Brytyjskiemu zespołowi nie udało się jednak połączyć odwiertu głównego i pomocniczego, potrzebnego dla wyrównania ciśnienia i w tym sezonie misja została odwołana[13]. W tym samym sezonie letnim, w styczniu 2013 roku amerykański zespół badaczy pobrał próbki z Jeziora Whillansa i potwierdził występowanie w nich organizmów żywych[2].
Przypisy
- ↑ a b J. Laybourn-Parry, D.A. Pearce. The biodiversity and ecology of Antarctic lakes: models for evolution. „Philosophical Transactions of the Royal Society B”, 2007-05-21. DOI: 10.1098/rstb.2006.1945 (ang.). [dostęp 2010-09-04].
- ↑ a b Quirin Schiermeier. Lake-drilling team discovers life under the ice. „Nature News”, 2013-02-11. DOI: 10.1038/nature.2013.12405. [dostęp 2013-03-09].
- ↑ Study Of Underground Lakes In Antarctica Could Be Critical. Science Daily, 2007-06-06. [dostęp 2011-02-21].
- ↑ The 12 Saltiest Places on Earth
- ↑ The Northern Ellesmere Ice Shelves, Ecosystems and Climate Impacts: Fiords and Epishelf Lakes (ang.). [dostęp 2010-09-04].
- ↑ Antarctic Lakes: 145 and Counting, Scientists Say (ang.). National Geographic News, 2004-11-01. [dostęp 2010-09-04].
- ↑ a b c Journey to Antarctica: Mission to Drill Lake Buried Under 2 Miles of Ice (ang.). Fox News, 2011-10-11. [dostęp 2011-10-12].
- ↑ Map Characterizes Active Lakes Below Antarctic Ice. 2009-09-02. [dostęp 2011-02-21].
- ↑ Two New Lakes Found Beneath Antarctic Ice Sheet. Lamont-Doherty Earth Observatory, 2006-01-25. [dostęp 2011-02-08].
- ↑ Eric Niiler: Antarctic Drilling Plan Raises Concerns. Discovery News, 2011-02-09. [dostęp 2011-10-12]. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-02-12)].
- ↑ Richard Harris: Deep Below Antarctic Ice, Lake May Soon See Light. npr, 2011-02-03. [dostęp 2011-10-12].
- ↑ a b Christine Dell'Amore: Russian Scientists Breach Antarctica's Lake Vostok—Confirmed (ang.). National Geographic Daily News, 2012-02-08. [dostęp 2013-01-28].
- ↑ Antarctic lake mission called off (ang.). W: Subglacial Lake Ellsworth, Antarctica [on-line]. 2012-12-27. [dostęp 2013-01-28].
Linki zewnętrzne
Media użyte na tej stronie
An artist's cross-section of Lake Vostok, the largest known subglacial lake in Antarctica. Liquid water is thought to take thousands of years to pass through the lake, which is the size of North America's Lake Ontario.
annotated satellite image map of Taylor Valley, enlarged inset of Lake Bonney