Jeziorka Duszatyńskie

Jeziorka Duszatyńskie

Jeziorko Górne
Położenie
Państwo	Polska
Województwo	podkarpackie
Hydrologia
Rodzaj jeziora	osuwiskowe
Położenie na mapie Bieszczadów Zachodnich Jeziorka Duszatyńskie
Położenie na mapie Karpat Jeziorka Duszatyńskie
49°18′48,6″N 22°10′03,8″E/49,313500 22,167722

Jeziorka Duszatyńskie – nazwa dwóch, w przeszłości trzech, jezior osuwiskowych znajdujących się na zachodnich zboczach Chryszczatej w pobliżu wsi Duszatyn, jedna z większych osobliwości przyrodniczych Bieszczadów.

Historia powstania

Jeziorka powstały na skutek oderwania się i obsunięcia zachodniego zbocza Chryszczatej w tzw. Steciw Lesie 13 kwietnia 1907, w przeddzień Wielkanocy. Powstałe osuwisko spowodowało zatamowanie odpływu potoku Olchowatego (dopływ Osławy) w kilku miejscach, tworząc naturalne zapory, a następnie napływu wody z kulminacji Chryszczatej i Mikitowej. Do osunięcia zbocza doszło po wiosennych roztopach i ulewnych deszczach.

Utworzyło się też kilka oczek, rozrzuconych w zagłębieniach terenu. Z czasem jednak oczka te zanikły, podobnie jak trzecie z jeziorek. W latach 20. XX wieku powierzchnia zbiorników była dwukrotnie większa, ulegały jednak stopniowemu zamulaniu przez wpływające potoczki.

W 1957 teren ten uznano za obszar chroniony, tworząc rezerwat przyrody „Zwiezło” o powierzchni 2,2 ha.

• 

  Jeziorko Dolne

• 
• 

  (c) Paweł Marynowski / Wikimedia Commons, CC BY-SA 3.0

Charakterystyka osuwiska

Osuwisko zostało nazwane „Zwiezło” (od ludowego powiedzenia, że „zwiezło kawał góry”). Uznawane jest za największe rozpoznane w polskich Karpatach (szacuje się, że przemieszczeniu uległo około 12 mln m³ ziemi) oraz drugie, po Osuwisku Szklarki w Szymbarku, pod względem powierzchni (około 36 ha). Jego długość wynosi ponad 2 km. W jego topografii wyróżnia się trzy części:

• nisza – obszar oderwania o zasięgu 880 × 250 m i głębokości do 25 m,
• rynna – droga osuwiska o wyżłobionym zarysie 400 × 140 m z głębokością do 10 m, oddzielona od niszy stromym progiem,
• jęzor osuwiska – obszar złożenia mas ziemi i skał o powierzchni około 15 ha i średniej miąższości około 35 m.

Niszę od rynny oddziela, maskowany zwietrzeliną, próg wysokości około 10 m, zbudowany z bardziej odpornego piaskowca. Łamały się na nim bloki skalne wpadające do rynny, co spowodowało powstanie u jego podnóża głębokiego wydrążenia, które nazwano „diabelskim młynem”.

Parametry jeziorek

W obrębie języka osuwiskowego powstały trzy małe jeziora:

• Jeziorko Górne położone na wysokości 701 m^[1] o powierzchni 1,44 ha^[2], średniej głębokości 2 m (maksymalnej do 5,8 m) i pojemności 25 500 m³,
• Jeziorko Dolne leżące na wysokości 683 m^[3], o powierzchni 0,45 ha, średniej głębokości 2,4 m (maksymalnej 6,2 m) i pojemności 12 000 m³.
• trzecie jeziorko, najmniejsze z nich i najniżej położone (na wysokości 614 m), obecnie już nie istnieje.

Wygląd obecny

W toni wodnej można zauważyć korzenie i kikuty pni drzew zniszczonych przez osuwisko i zalanych przez wody potoku. Powyżej zbiorników można dostrzec wyraźne, choć już zarośnięte lasem, ślady potężnej rynny osuwiskowej.

• 

  Tablica na 100 lecie utworzenia jeziorek

• 

  Jeziorko Górne

• 

  Jeziorko Górne

Legendy związane z jeziorkami

Okoliczni mieszkańcy uważali to miejsce za zaczarowane, a przyczyny powstania osuwiska wiązała z działaniem rozsierdzonego diabła, który rzucił ognistą kulę, czyniąc spustoszenie. Inna legenda przyczynę powstania osuwiska widziała w upadku meteorytu.

Podczas kataklizmu przerażeni mieszkańcy pobliskiej wsi Duszatyn, podejrzewając koniec świata, spakowali pośpiesznie dobytek i uciekli do pobliskich wsi Smolnika i Prełuk, gdzie w cerkwi uderzono w dzwony na trwogę. Według niektórych, to drżenie ziemi, wywołane osuwaniem się mas skalnych, spowodowało bicie dzwonów w pobliskich świątyniach.

Szlaki piesze

Jeziorka od powstania budziły zainteresowanie turystów. W 1935 na Chryszczatą wytyczono (wtedy niebieski) szlak pieszy. Obecnie jest to:

• Komańcza – Prełuki – Duszatyn – Jeziorka Duszatyńskie – Chryszczata (997 m) (Główny Szlak Beskidzki).

Cztery razy (w latach 1952, 1952, 1957 i 1960) wędrował tędy wraz z grupą przyjaciół i młodzieży Karol Wojtyła, trzykrotnie tu biwakując.

Przypisy

Bibliografia

• Województwo podkarpackie, ŁukaszŁ. Mędrzycki, Warszawa: Wydawnictwo Demart, 2008, s. 87, ISBN 978-83-7427-433-3, OCLC 297640170 .
• Tablica informacyjna dla turystów nad Jeziorkiem Duszatyńskim górnym [treść z 12.06.2009].

Linki zewnętrzne

• Prełuki i Duszatyn: Jeziorka Duszatyńskie (tam m.in. ciekawostka: endemit Neumania callosa)
• Jeziorka Duszatyńskie (pdf) i galeria zdjęć