Jezioro Paprocańskie

Jezioro Paprocańskie

Położenie
Państwo	Polska
Miejscowości nadbrzeżne	Tychy
Wysokość lustra	242 m n.p.m.
Morfometria
Powierzchnia	132 ha
Wymiary • max długość • max szerokość	2,0 km 0,5 km
Głębokość • średnia • maksymalna	1,5 – 1,9 m 3,5 m
Objętość	1,65 mln m³
Hydrologia
Rzeki zasilające	Stara Gostynka
Położenie na mapie Tychów Jezioro Paprocańskie
Położenie na mapie Polski Jezioro Paprocańskie
Położenie na mapie województwa śląskiego Jezioro Paprocańskie
50°05′13″N 18°59′01″E/50,086944 18,983611

Jezioro Paprocańskie (także Jezioro Paprocany, niem. Paprotzaner See^[1]) – zbiornik wodny położony w południowo-zachodniej części Tychów. Jest zbiornikiem sztucznym powstałym dla potrzeb Huty Paprockiej w 1796 roku. Zbiornik służył do chłodzenia obudowy, napędzania dmuchaw i młota huty^[2]. W latach 1986–1992 w zbiorniku przeprowadzono zabiegi rekultywacyjne polegające na całkowitym osuszeniu zbiornika^[3], zdjęciu namułu i obniżeniu gruntu dennego o 0,5 m na powierzchni 110 ha. Obecnie pełni rolę rekreacyjną oraz retencyjną stanowiąc osłonę przeciwpowodziową dla południowo-wschodnich dzielnic miasta.

Hydrologia

Powierzchnia jeziora wynosi 132 ha, średnia głębokość waha się w granicach od 150 do 190 cm. Jezioro otoczone jest lasami – leśnym pasem ochronnym GOP. Wody Jeziora Paprocańskiego zasilane są przez Starą Gostynkę i drobne cieki leśne, spływające od południa. Powierzchnia zlewni zasilającej jezioro wynosi 20,4 km². Rzeźba terenu w pobliżu brzegów jest mało urozmaicona. W części cofkowej wykształciły się tereny zabagnione, stanowiące ostoję ptactwa wodnego. Jezioro pełni rolę akwenu rekreacyjnego I klasy czystości. Jego zapora ochrania przed zalaniem dolinę Gostynki, a spuszczane z jeziora wody służą do zmniejszenia stopnia zanieczyszczenia rzeki. Pojemność jeziora wynosi 1,65 mln m³, w tym całkowita rezerwa powodziowa wynosi 2,45 mln m³. Lustro wody znajduje się na rzędnej 242,0 m, jego głębokość nie przekracza 2,50 m, jedynie w starym korycie Gostynki można trafić na głębszą wodę dochodzącą do ok. 3,5 m. Zrzut wody ze zbiornika, kanałem odpływowym, waha się pomiędzy 0,12–8,50 m³/s.

Długość Jeziora Paprocańskiego to ok. 2 km, natomiast szerokość w najszerszym miejscu wynosi ok. 0,5 km^[3]. Jezioro ma słabo rozwiniętą linię brzegową, posiada bardzo bogatą szatę rośliną. W 1992 roku brzegi zabezpieczono narzutem kamiennym i włókniną przybitą do dna, a następnie obsiano je trawą znacząco redukując pasy trzcin i oczeretów położonych przy brzegach.

Fauna i flora

Zachód słońca nad Jeziorem Paprocańskim

W jeziorze znajduje się wiele gatunków ryb, m.in. okonie, szczupaki, węgorze, karasie, płocie, liny i karpie. Jezioro jest zbiornikiem typu szczupakowo-linowego^[4], najliczniej występującym gatunkiem jest leszcz, występuje także dość duża populacja sporych sumów, dorodnych jazi, boleni i pojedyncze sztuki amura. W wodach jeziora żyje także wiele gatunków małży, takich jak skójka malarska, szczeżuja pospolita i gałeczka rogowa, oraz ślimaków np. zatoczek pospolity. Mięczaki te przyczyniają się do znaczącej poprawy oczyszczania zbiornika z cząstek metali ciężkich i fosforu, a poprzez filtrację wody ze swojego otoczenia zwiększają jej przejrzystość^[5], która w ostatnich latach funkcjonowania zbiornika została zachwiana przez obecność dużej ilości manganu^[6] w wodzie.

Okolice jeziora, szczególnie pozostałości po Puszczy Pszczyńskiej – zamieszkuje ptactwo chronione takie jak: czapla siwa, mewa śmieszka, łabędź niemy oraz wiele gatunków kaczek. Na terenie zbiornika i w jego okolicy można spotkać rzadkie gatunki zwierząt (m.in. rybitwę czarną, rybołowa, ślepowrony oraz kureczkę zielonkę^[3]).

Oprócz licznych zwierząt w zbiorniku i jego okolicach można spotkać także unikalne rośliny wodne np. grzybienie białe, salwinię pływającą, czy też kotewkę orzech wodny – są to gatunki w Polsce objęte ochroną. W zbiorniku występują także inne rośliny m.in. grążel żółty.

Turystyka i rekreacja

W północno-wschodniej części zbiornika znajduje się ośrodek wypoczynkowy MOSiR na jego terenie znajduje się plaża strzeżona oraz obiekty sportowe: boiska do gry w siatkówkę, piłkę nożną, koszykówkę oraz asfaltowy kort do tenisa ziemnego. Znajduje się tu także wypożyczalnia sprzętu sportowo-rekreacyjnego, przystań wodna, pole campingowe i wypożyczalnia sprzętu do pływania. Ośrodek wypoczynkowy czynny jest od rana do wieczora. Wstęp do ośrodka jest bezpłatny, a w czasie sezonu letniego nad bezpieczeństwem wypoczywających czuwają ratownicy oraz policja z tutejszego posterunku. Jezioro Paprocańskie cieszy się wśród mieszkańców Tychów dużą popularnością, jednak od lipca 2006 roku został wprowadzony zakaz kąpieli w jeziorze ze względu na zakwit toksycznych sinic – taka sytuacja powtarza się co roku.

Ponadto w latach 1999–2008 w bliskim sąsiedztwie jeziora organizowany był znany festiwal muzyczny Tyski Festiwal Muzyczny im. Ryśka Riedla „Ku Przestrodze”^[7] oraz odbywający się do dziś „Port Pieśni Pracy” (festiwal piosenki szantowej^[8]).

Jezioro ze względu na swoją urodzajność w ryby przyciąga także wielu wędkarzy, którzy co roku uczestniczą w wielu imprezach sportowych organizowanych przez koło PZW Tychy, m.in. konkursy karpiowe – „Karpiowy Puchar Polski”, „Nocne zawody gruntowe”, „Zawody Spławikowe Koła PZW Tychy” oraz wiele innych, mających na celu wyłonienie „Najlepszego Łowcy Karpi” i „Największego Karpia” na zbiorniku Paprocany^[9].

Nad jeziorem od strony południowo-zachodniej ulokowany jest zabytkowy pałac myśliwski w Promnicach, zbudowany w 1861 roku w angielskim stylu neogotyckim, z odczuwalnym wpływem niemieckiej wersji stylu.

Zobacz też

• lipy na Paprocanach w Tychach – pomnik przyrody

Bibliografia

• Wojciech Krzyszczyk: Paprocańskie Jezioro [w:], tenże, Sto Najlepszych Łowisk w Polsce, Katowice, Wyd. VIDEOGRAF II, s. 128–130, 2004, ISBN 83-7183-310-5.
• MaciejM. Kostecki MaciejM., MariolaM. Krodkiewska MariolaM., Zbiornik Paprocany: limnologia – hydrobiologia, Zabrze: Wyd. Instytut Podstaw Inżynierii Środowiska Polskiej Akademii Nauk, 2005, ISBN 83-921514-6-1, OCLC 749678619 .

Przypisy