Jezioro Tyberiadzkie

Panorama Jeziora Tyberiadzkiego
Jezioro Tyberiadzkie
יָם כִּנֶּרֶת
Genezaret
Ilustracja
Zdjęcie satelitarne Jeziora Tyberiadzkiego
Położenie
Państwo

 Izrael

Miejscowości nadbrzeżne

Tyberiada

Wysokość lustra

–209 m n.p.m.

Morfometria
Powierzchnia

166 km²

Wymiary
• max długość
• max szerokość


21 km
13 km

Głębokość
• średnia
• maksymalna


25,6 m
43 m

Objętość

4 km³

Hydrologia
Zasolenie

0,215-0,38‰

Rzeki zasilające

Jordan

Rodzaj jeziora

słodkie

Położenie na mapie Izraela
Mapa konturowa Izraela, u góry po prawej znajduje się owalna plamka nieco zaostrzona i wystająca na lewo w swoim dolnym rogu z opisem „Jezioro Tyberiadzkie”
Ziemia32°48′N 35°35′E/32,800000 35,583333
mapa izobaryczna
Widok od strony Tyberiady
Widok w kierunku góry Hermon
Jezioro Tyberiadzkie

Jezioro Tyberiadzkie, Jezioro Galilejskie, Genezaret[1] (hebr. ‏יָם כִּנֶּרֶת‎, Jam Kinneret; arab. ‏بحيرة طبريا‎, Buhajrat Tabarijja) – największe jezioro słodkowodne Izraela, położone na północy kraju w Galilei. Czasem[2] nazywane Morzem Galilejskim, jednak w rzeczywistości jest to jezioro przepływowe, przez które przepływa rzeka Jordan stanowiąca wraz z jeziorem podstawowe źródło wody dla Izraela. System wodnych rurociągów transportuje wodę z północy kraju na południe z Jeziora Tyberiadzkiego aż na pustynię Negew.

Nazwa

Bardzo często Jezioro Tyberiadzkie jest nazywane jeziorem Genezaret albo Jeziorem Galilejskim[1], czasami Morzem Galilejskim[3]. We współczesnym języku hebrajskim jest znane pod swoją biblijną nazwą[4][5]: morze Kinneret (hebr. ‏יָם כִּנֶּרֶת‎, Jam Kinneret).

Nazwa Galilea odnosi się do regionu Galilei, w której jest geograficznie położone. Natomiast nazwa Kinneret prawdopodobnie pochodzi od hebrajskiego słowa kinnor (harfa albo lira) i odnosi się do kształtu jeziora. Religijne teksty chrześcijańskie i teksty biblijne nazywają je jeziorem Genezaret[6], co odnosi się do małej żyznej równiny położonej po zachodniej stronie jeziora.

Arabowie nazywają jezioro Buhajrat Tabarijja (‏بحيرة طبريا‎), co oznacza Jezioro Tyberiadzkie, od nazwy miasta Tyberiada.

Dane geograficzne

Jezioro ma obwód około 53 km, długość 21 km i szerokość 13 km. Całkowita powierzchnia jeziora wynosi 166 km², maksymalna głębokość 43 m[7]. Jest to najniżej położone jezioro słodkowodne na Ziemi (209 m p.p.m.).

Znajduje się ono w depresji, w tak zwanej dolinie ryftowej, 213 m p.p.m. Tektoniczny Rów Jordanu powstał w wyniku rozdzielenia się płyt tektonicznych afrykańskiej i arabskiej. Cały obszar podlega częstym trzęsieniom ziemi, a w przeszłości był to obszar aktywności wulkanicznej. Świadczą o tym liczne skały bazaltowe i magmowe. Powstałe w tym miejscu jezioro, z wyjątkiem części południowej i północno-wschodniej, jest otoczone stromymi zboczami, które wznoszą się na wysokość około 200 m n.p.m. po stronie zachodniej i 300 m po stronie wschodniej. Jest zasilane licznymi małymi strumieniami, jednak jej głównym źródłem wody jest rzeka Jordan, która wpada do jeziora w jego północnym krańcu, a wypada w południowym.

Z uwagi na niskie położenie w tym rejonie jest zazwyczaj bardzo ciepło, zarówno latem, jak i w zimie. Podczas gorącego lata temperatura wody dochodzi nawet do 33 °C. Jednak niskie położenie i otoczenie wysokich wzgórz powodują, że nad jeziorem pojawiają się nagłe i gwałtowne burze.

Nad jeziorem leży miasto Tyberiada. Na północy znajduje się interesujący region Tabga i wykopaliska archeologiczne w Korozain, Kafarnaum oraz w Betsaidzie. Na południowym krańcu jeziora znajduje się pierwszy kibuc Deganja Alef, założony w 1910 roku.

Informacje hydrologiczne

Jezioro Tyberiadzkie jest zasilane przez rzekę Jordan, która w górnym swoim biegu jest zasilana przez trzy strumienie: Hasbani spływający z gór Libanu (średni roczny przepływ wody 125 mln m³/rok), Banjas spływający ze Wzgórz Golan (średni roczny przepływ wody 125 mln m³/rok) oraz Dan spływający z góry Hermon (średni roczny przepływ wody 250 mln m³/rok). Dodatkowo, małe górskie strumienie spływające z Górnej Galilei (średni roczny przepływ wody 140 mln m³/rok) zasilają rzekę Jordan, która przepływając przez Dolinę Hula pozostawia w systemie irygacyjnym 100 mln m³/rok. W rezultacie do Jeziora Tyberiadzkiego dociera 540 mln m³ wody/rok.

Dodatkowo do jeziora dochodzą wiosenne okresowe strumienie (65 mln m³/rok), opady atmosferyczne (65 mln m³/rok) oraz lokalne dopływy (70 mln m³/rok). Daje to razem przyrost o 740 mln m³ wody/rok.

Z Jeziora Tyberiadzkiego po stronie południowej wypływa rzeka Jordan (70 mln m³ wody/rok). Krajowy system wodny zabiera 500 mln m³ wody/rok, a parowanie 270 mln m³ wody/rok[8].

Temperatura wody w kolejnych miesiącach roku (w °C) – średnia pomiarów z lat 1969-1983:

głębokość
w m
IIIIIIIVVVIVIIVIIIIXXXIXII
015,714,716,019,423,226,727,928,628,426,322,318,0
515,714,715,418,722,625,927,428,328,226,222,318,0
1015,714,715,017,721,524,727,128,128,126,222,318,0
1515,714,614,716,719,221,524,626,527,326,022,318,0
2015,714,614,515,917,417,417,718,620,321,820,817,6

Źródło danych: World Lakes Database.

pH wody w kolejnych miesiącach roku – średnia pomiarów z lat 1969-1983:

głębokość
w m
IIIIIIIVVVIVIIVIIIIXXXIXII
0-128,08,38,68,78,88,98,78,68,68,58,38,0
12-228,08,18,17,97,98,08,07,97,97,97,98,0
22-327,98,18,07,77,77,67,67,57,57,57,77,7

Źródło danych: World Lakes Database.

Zanieczyszczenie

Od 2000 roku przeprowadzane są rutynowe pomiary dopływu substancji toksycznych do Jeziora Tyberiadzkiego. Pomiary wykazały dopływ związków chemicznych stosowanych w rolnictwie (pestycydy), jednak nie zaobserwowano odkładania się jakichkolwiek osadów pestycydów w jeziorze.

W ostatnich latach doszło do kilku przypadków otrucia ryb. Dochodzenia wykazały, że przyczyną ich było przypadkowe zanieczyszczenie wód dopływowych jeziora różnymi związkami chemicznymi, powstałymi na przykład w wyniku mycia cystern. Realizowane projekty ochrony środowiska zmierzają do nieustannego podnoszenia świadomości tego problemu. Wszystkie nadbrzeżne osady ludzkie posiadają systemy kanalizacji i prawie wszystkie mają stacje oczyszczania wody (90%). Wody Jeziora Tyberiadzkiego są czyste[9].

Historia

Starożytny szlak handlowy Via Maris przebiegający przez okolice Jeziora Tyberiadzkiego
Rybacy na Jeziorze Tyberiadzkim – 1890-1900

Na brzegach Jeziora Tyberiadzkiego, koło miejscowości Tabgha, odnaleziono szczątki człowieka neandertalskiego[10].

W czasach starożytnych w rejonie jeziora przebiegał ważny szlak handlowy Via Maris, który łączył starożytny Egipt z imperiami położonymi na północy. Grecy, Machabeusze i Rzymianie założyli nad jeziorem liczne miasta, takie jak: Gadara, Tyberiada i Hippos. Żydowski historyk Józef Flawiusz opisał dobrze prosperujące rybactwo z 230 łodziami regularnie łowiącymi ryby na jeziorze.

Większość z apostołów Jezusa Chrystusa pochodziła z rybackich miejscowości położonych nad Jeziorem Tyberiadzkim. W tamtych czasach istniało tam wiele osad połączonych z sobą drogami i powiązaniami handlowymi. W ogólny sposób Ewangelia Marka 1:14-20, Ewangelia Mateusza 4:18-22 i Ewangelia Łukasza 5:1-11 opisują sposób powołania przez Jezusa swoich apostołów nad brzegami jeziora – Szymon i jego brat Andrzej oraz bracia Jakub i Jan byli rybakami. Najsłynniejsze kazanie na górze również było wygłoszone nad jeziorem, tak jak i liczne dokonywane przez Jezusa cuda i uzdrowienia chorych. To właśnie z tych powodów Jezioro Tyberiadzkie ma duże znaczenie dla chrześcijan.

Po żydowskim powstaniu przeciwko Rzymianom w 135 wszyscy Żydzi zostali usunięci z Jerozolimy. To właśnie wtedy nowym centrum żydowskiej kultury i nauki stał się region Jeziora Tyberiadzkiego, w szczególności miasto Tyberiada. Spisano tutaj treść Talmudu Palestyńskiego.

W okresie panowania Bizancjum jezioro stało się ważnym punktem dla przybywających do Palestyny chrześcijańskich pielgrzymów. Do ich obsługi powstały tutaj liczne gospody z miejscami noclegowymi. W 634 arabski kalif Umar ibn al-Chattab zdobył Palestynę. Arabowie nie przywiązywali wagi do miejsc kultu chrześcijańskiego i utrudniali pielgrzymowanie do takich miejsc położonych nad Jeziorem Tyberiadzkim. Jednak znaczenie jeziora nie podupadło, gdyż na początku VIII wieku stało się ono popularnym miejscem spędzania zimy.

W latach 1099-1291 Palestyna znajdowała się pod panowaniem krzyżowców, którzy około 1140 wybudowali w pobliżu twierdzę Belvoir. W 1187 roku Saladyn pokonał krzyżowców w bitwie pod Hittin, w dużej mierze dzięki temu, że odciął chrześcijańskie wojska od pitnej wody Jeziora Tyberiadzkiego.

W 1250 władzę nad Palestyną objęli Mamelucy, a w 1517 Turcy osmańscy. W tym czasie znaczenie jeziora podupadło, a większość nadbrzeżnych osad opustoszało. Jedynie Tyberiada utrzymywała swoje znaczenie i rozwijała się jako ośrodek rybołówstwa i handlu.

Czasy współczesne

W 1909 żydowscy pionierzy założyli swoją pierwszą osadę w rejonie jeziora – był to kibuc Kewucat Kinneret. Później pionierzy z Kinneret założyli kibuc Deganja Alef, który stał się chlubą całego ruchu syjonistycznego.

Podczas I wojny światowej cała Palestyna została zajęta przez wojska brytyjskie. W 1920 utworzono Brytyjski Mandat Palestyny, w skład którego wchodziło Jezioro Tyberiadzkie. W 1923 Brytyjczycy zawarli porozumienie z Francuzami o zmianie granic pomiędzy Francuskim Mandatem Syrii a Brytyjskim Mandatem Palestyny. Brytyjczycy oddali wzgórza Golan w zamian za północną część Doliny Jordanu. W ten sposób granica przesunęła się na północno-wschodni brzeg Jeziora Tyberiadzkiego.

W 1947 roku ONZ podjęła decyzję o podziale Palestyny. Według tego planu jezioro miało znaleźć się w państwie izraelskim[11]. Podczas wojny domowej w Palestynie w całej okolicy jeziora doszło do licznych starć żydowskich milicji z miejscowymi Arabami. Od 1948 jezioro należy do państwa Izrael.

Gospodarka

Mapa polityczna regionu Jeziora Tyberiadzkiego
Jezioro Tyberiadzkie

W 1964 Izrael wybudował krajowy system wodny doprowadzający wodę z Jeziora Tyberiadzkiego do siedzib ludności na południu kraju. Woda jest doprowadzana także na Zachodni Brzeg i do Jordanii (warunki traktatu pokojowego izraelsko-jordańskiego). W ten sposób jezioro stało się głównym zbiornikiem wody pitnej dla całego regionu. Rosnące zapotrzebowanie na wodę i kolejne bezdeszczowe zimy powodują jednak zmniejszanie się ilości wody, która czasami spada do niebezpiecznie niskiego poziomu. Jest to źródłem dużego zaniepokojenia w Izraelu[12]. Ten największy rezerwuar wody pitnej w regionie jest punktem zapalnym licznych sporów pomiędzy Syrią, Libanem i Izraelem. Szczególnie mocno o prawo korzystania z wody jeziora upomina się Syria, dążąca do odzyskania wzgórz Golan.

Obecnie turystyka jest najważniejszą gałęzią gospodarki w rejonie jeziora. Cała okolica jest bardzo popularnym miejscem wypoczynku. Wybudowano tu liczne ośrodki wypoczynkowe. Szczególnie atrakcyjne dla turystów jest miasto Tyberiada, które każdego roku odwiedza ponad milion osób z całego świata. W rejonie Tyberiady występują gorące źródła wód mineralnych, w których występuje radon. Inne osady położone nad brzegami jeziora wyspecjalizowały się w rybołówstwie lub rolnictwie, szczególnie w uprawach bananów.

Fauna i flora

Spośród makrofitów zanurzonych największą rolę odgrywa wywłócznik kłosowy i jezierza morska. Wody jeziora cechują się dużym bogactwem gatunkowym ryb. Odławia się tutaj cefale, Barbus longiceps, Acanthobrama terraesanctae, tilapie galilejskie i złote[13], które są lepiej znane pod nazwą ryby św. Piotra. Na brzegach akwenu wśród szuwarów trzciny pospolitej i lasecznicy trzcinowatej żyją licznie: mewy, perkozy, pelikany i inne gatunki ptactwa. O czystości wody najlepiej świadczy obfitość występowania żółwi, raków rzecznych i innych skorupiaków. Okoliczne zbocza przez połowę roku są nagie i przypominają step, jednak wiosną rozkwitają podzwrotnikową roślinnością. Na okolicznych łąkach rozkwitają oleandry. W okolicy znajdują się liczne plantacje bananów, awokado i innych owoców.

W kibucu Dan znajduje się centrum przyrodnicze, w którym zgromadzono eksponaty fauny i flory z całej Galilei. Audiowizualne prezentacje dają możliwość poznania najbardziej charakterystycznych naturalnych cech regionu.

Instytucje prawne

Zagadnienia związane z gospodarką wodną Jeziora Tyberiadzkiego reguluje Prawo Wody z 1959 roku. Odpowiedzialnymi za realizację i egzekwowanie prawa są: Komisarz Wody, Minister Rolnictwa, Kinneret Authority (utworzony w 1972). Lokalne władze samorządowe odpowiedzialne są za kontrolowanie jakości wody w dopływach oraz w jeziorze. Wsparcie naukowe udziela The Yogal Alon Kinneret Limnological Laboratory of the Israel Oceanograghic and Limnological Research Ltd. utworzone w 1968 przez Ministerstwo Energii i Infrastruktury oraz International Centre for Warm Freshwater Research – utworzone w 1987[9]. Dodatkowe wsparcie instytucjonalne zapewnia Mekorot Water Company utworzone w 1964.

Znaleziska archeologiczne

W lecie 1986 roku na dnie jeziora w pobliżu Migdal natrafiono na starożytną łódź. Poziom wody jeziora w roku 1985 był rekordowo niski. W rezultacie zwierciadło jeziora drastycznie się obniżyło, odsłaniając dość szeroki pas dna. Dwaj mieszkańcy pobliskiego kibucu Ginnosar, rodzeni bracia, wędrując po terenie poprzednio zalanym wodą, znaleźli trochę starych gwoździ i monet z brązu, oraz owalny zarys pogrążonego w błocie obiektu, który później okazał się łodzią z I w. n.e. o wymiarach 8,2 m długości i 2,3 m szerokości. W pobliżu znaleziono również resztki ceramiki, a w środku łodzi lampkę oliwną. Datowane metodą radiowęglową na okres między 100 p.n.e. a 67 n.e. znalezisko okrzyknięto łodzią Jezusa[14]. W czasie prac restauratorskich wzniesiono wokół łodzi wał, a pod nią samą wydrążono tunele, w których umieszczono podpory z włókna szklanego a wrak zabezpieczono warstwą pianki poliuretanowej. Następnie po przerwaniu wału łódź popłynęła 300 metrów do miejsca, gdzie poddana została zabiegom konserwatorskim, które trwały 14 lat. Następnie osuszona łódź wykonana z 12 gatunków drewna została nasączona syntetycznym woskiem i przewieziona do muzeum Jigal Allona w Ginnosar na równinie Genezaret nad Jeziorem Galilejskim, gdzie udostępniono ją zwiedzającym. Kopia łodzi, zbudowana w Polsce przez szkutników z Pomorza i franciszkanina o. dra Antoniego Dudka z Prudnika, znajduje się nad Lednicą w ośrodku Ogólnopolskich Spotkań Młodych[15].

Zobacz też

Przypisy

  1. a b Komisja Standaryzacji Nazw Geograficznych poza Granicami Rzeczypospolitej Polskiej: Bliski Wschód – zeszyt 2. Warszawa: Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 2004, s. 97, seria: Nazewnictwo geograficzne świata. ISBN 83-239-7553-1.
  2. Bible Places: Sea of Galilee. [dostęp 2008-02-08]. (ang.).
  3. Mk 7,31 w przekładach Biblii.
  4. Liczb 34,11 w przekładach Biblii.
  5. Jozue 13,27 w przekładach Biblii.
  6. Łk 5,1 w przekładach Biblii.
  7. International Lake Environment Committee Foundation: Sea of Galilee. [dostęp 2008-02-06]. [zarchiwizowane z tego adresu (20 kwietnia 2012)]. (ang.).
  8. United Nations University: Hydrography and history. [dostęp 2008-02-09]. (ang.).
  9. a b World Lakes Database: Tyberiadzkie Jezioro. [dostęp 2008-02-08]. [zarchiwizowane z tego adresu (27 grudnia 2008)]. (ang.).
  10. Portal wiedzy onet.pl: Tyberiadzkie Jezioro. [dostęp 2008-02-08]. [zarchiwizowane z tego adresu (14 listopada 2007)]. (pol.).
  11. A Survey of Palestine: Prepared in December, 1945 and January, 1946 for the Information of the Anglo-American Committee of Inquiry. Institute for Palestine Studies, 1991, s. 12-13. ISBN 0-88728-211-3.
  12. Ministry of Environmental Protection: Lake Kinneret: A Drop in water level.. [dostęp 2008-02-08]. (ang.).
  13. World Lake Database: Lake Kinneret. [dostęp 2008-02-08]. [zarchiwizowane z tego adresu (2008-02-12)]. (ang.).
  14. International Handbook of Underwater Archaeology, edited by Carol Ruppé and Janet Barstad, New York 2002, s. 503-504, ISBN 0-306-46345-8.
  15. Anna Wyszyńska: Piotrowa barka na Lednicy. [dostęp 2009-02-28].

Bibliografia

  • Enrico Galbiati, Filippo Serafini, Atlas historyczny Biblii, Wydawnictwo Jedność, Kielce 2005. ISBN 83-7442-028-6.
  • Świat – Atlas Geograficzny, Wydawnictwo Piętka, Katowice 2006. ISBN 83-7345-172-2.

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Israel relief location map.jpg
Autor: Eric Gaba (Sting - fr:Sting) and NordNordWest, Licencja: CC BY-SA 3.0
Location map of Israel. De facto situation.
Flag of Israel.svg
Flag of Israel. Shows a Magen David (“Shield of David”) between two stripes. The Shield of David is a traditional Jewish symbol. The stripes symbolize a Jewish prayer shawl (tallit).
Legenda jezioro.gif
Autor: Tzugaj, Licencja: CC0
znak graficzny do map, ukazujący przykładowe jezioro
Bathymetric map of Sea of Galilee.jpg
Autor: Faigl.ladislav, Licencja: CC BY-SA 4.0
Bathymetric map of Sea of Galilee (Lake Kinneret). Depths are in metres.
Kineret-sunset.jpg
Autor: Autor nie został podany w rozpoznawalny automatycznie sposób. Założono, że to Amoruso~commonswiki (w oparciu o szablon praw autorskich)., Licencja: CC BY-SA 2.5
Israel's kineret (sea of Galilee) and sunset.
SeaofGalilee.jpg
Autor: Grandmaster, Licencja: CC BY 2.5
Sea of Galilee
Sea of Galilee P5310016.JPG
Autor: Deror avi, Licencja: Attribution
view of the Sea of Galilee from the old city of Tiberias
Golan heights rel89-orig.jpg
CIA map of the Golan Heights showing Israeli settlements and Syrian villages as of 1989
TiberiasNorthward.jpg
Autor:

Oryginalnym przesyłającym był JFreeman z angielskiej Wikipedii

(Tekst oryginalny: „Joe Freeman <wiki@joefreeman.net>), Licencja: CC BY-SA 2.5
The view from Tiberias, Galilee, Israel, northward across the Sea of Galilee. The snowy peak in the distance is Mount Hermon.