Jezus Chrystus, Bog Człowiek, mądrość Oćca swego

Rękopis pieśni z ok. 1453 roku

Jezus Chrystus, Bog Człowiek, mądrość Oćca swego – najstarsza znana polska pieśń pasyjna, pochodząca prawdopodobnie z XIV wieku. Utwór jest anonimowy. Język pieśni wskazywać może, że powstała ona na Mazowszu^[1].

Pieśń stanowi stosunkowo wierny przekład popularnych łacińskich godzinek, zaczynających się od słów Patris sapientia, veritas divina Iesus Christus captus est hora matutina i zatytułowanych Horae canonicae Salvatoris (pl. Godzinki o Męce Pańskiej). Tego typu utwory stanowiły skróty (tzw. officia parva) nabożeństw brewiarzowych, przeznaczone dla osób świeckich lub niewyświęconych zakonników. Zarówno w Horae cannonicae Salvatoris jak i jego polskim przekładzie, kolejne strofy odpowiadają kolejnym godzinom kanonicznym z brewiarza, którym z kolei przyporządkowane są do rozpamiętywania odpowiednie etapy męki Jezusa:

• jutrzni odpowiada pojmanie w ogrodzie Getsemani
• pryma łączy się z sądem u Piłata
• tercja z biczowaniem
• seksta – drogą krzyżową
• nona – śmiercią przez ukrzyżowanie
• nieszpory – zdjęciem z krzyża
• kompleta – ze złożeniem Jezusa do grobu.

Porządek ten buduje narrację siedmiu pierwszych strof pieśni; dwie ostatnie strofy poświęcone są natomiast prośbom wiernych o szczęście doczesne i wieczne.

Utwór składa się z dziewięciu czterowersowych strof, rymowanych parzyście (aabb) i napisanych trzynastozgłoskowcem (7+6).

Pieśń datowana jest najczęściej na XIV wiek, jednak Aleksander Brückner sugerował, że mogła ona być jeszcze wcześniejsza; w tym wypadku jej autorem miałby być opat witowski Jan, związany z dworem Władysława Łokietka (był on również wymieniany jako możliwy autor drugiej części Bogurodzicy^[2]). Jednak hipoteza Brücknera nie uzyskała potwierdzenia we współczesnych badaniach językoznawczych^[3].

Do czasów obecnych zachowały się cztery średniowieczne redakcje rękopiśmienne pieśni. Najstarszy z rękopisów, datowany na ok. 1420 rok, przechowywany był w Cesarskiej Bibliotece Publicznej w Petersburgu (sygn. Lat. XVII Q. 131). Stamtąd został w 1921 roku przewieziony do Polski. Zaginął ostatecznie podczas II wojny światowej, zachowała się jedynie jego fotokopia, sporządzona w 1930 roku^[1].

Zobacz też

• średniowieczne polskie pieśni pasyjne

Przypisy

Bibliografia

• Teresa Michałowska: Średniowiecze. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2002. ISBN 83-01-13842-4.
• Średniowieczna pieśń religijna polska (Biblioteka narodowa). Wrocław: Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, 1980. ISBN 83-04-00737-1.
• Wiesław Wydra, Wojciech Ryszard Rzepka: Chrestomatia staropolska. Wrocław: Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, 2004. ISBN 83-04-04747-0.

Linki zewnętrzne

• Jezus Krystus – tekst