Jianwen

Jianwen

Imię chińskie osobiste Pismo tradycyjne 允炆 Hanyu pinyin Yǔnwén
Imię chińskie pośmiertne Pismo tradycyjne 惠帝 Hanyu pinyin Huìdì
Nazwisko rodowe chińskie Pismo tradycyjne 朱 Hanyu pinyin Zhū
cesarz Chin
Okres	od 24 czerwca 1398 do 13 lipca 1402
Era panowania	Jiànwén (建文)
Poprzednik	Hongwu
Następca	Yongle
Dane biograficzne
Dynastia	Ming
Data urodzenia	5 grudnia 1377
Data śmierci	prawdopodobnie 13 lipca 1402
Ojciec	Zhu Biao
Dzieci	Zhu Wenkui, Zhu Wengui

Jianwen, chiń. 建文, imię osobiste: Zhu Yunwen, chiń. 朱允炆, (ur. 5 grudnia 1377, zm. prawdopodobnie 13 lipca 1402) – drugi cesarz Chin z dynastii Ming, panujący od 24 czerwca 1398 roku do 13 lipca 1402 roku.

Zhu Yunwen był drugim synem Zhu Biao (oficjalnego dziedzica tronu), wnukiem Hongwu. Zhu Biao zmarł jednak jeszcze przed swoim ojcem, 17 maja 1392 roku. Ponieważ 10 lat wcześniej zmarł także najstarszy syn Zhu Biao, 28 września 1392 roku to właśnie Zhu Yunwen został ogłoszony następcą. Tron objął po śmierci swojego dziadka 24 czerwca 1398 roku, przyjmując tytuł Jianwen. Miał wtedy 20 lat. Niemal natychmiast w ostrej opozycji przeciwko niemu wystąpili jego wujowie, w szczególności zaś Zhu Di (młodszy brat ojca), który rezydując w Pekinie był dowódcą wojsk broniących północnej granicy. Zakwestionował on prawa Jianwena do tronu i w ten sposób rozpoczęła się niszczycielska wojna domowa, która zdewastowała olbrzymie połacie Chin Północnych i Środkowych. Ostatecznie po zaciętych i prowadzonych ze zmiennym szczęściem walkach Zhu Di zdobył stolicę państwa, Nankin. 13 czerwca 1402 roku młody cesarz zniknął po pożarze swojego pałacu^[1][2][3].

Nigdy nie udało się znaleźć jakichś bezpośrednich dowodów jego śmierci w pożarze, z biegiem czasu zaś rosła legenda władcy niesprawiedliwie pozbawionego tronu. W związku z powyższym pojawiła się opowieść o tym, jak po wtargnięciu wojska Zhu Di do stolicy wierny dworzanin wręczył Jianwenowi szkatułkę, zawierającą szaty i dyplom mnicha oraz nożyczki, którą miał mu pozostawić na tego rodzaju okoliczność jego dziadek, Hongwu. Cesarz miał zatem obciąć włosy i w przebraniu wymknąć się z miasta, by resztę życia spędzić jako mnich wędrujący i żebrzący po całych Chinach. Dopiero w 1440 roku miano go rozpoznać dzięki napisanemu przezeń poematowi, a jego tożsamość potwierdził jeden ze starych eunuchów. W tym czasie Chinami rządził prawnuk Zhu Di, Zhu Qizhen, który postanowił nie nadawać sprawie rozgłosu, ale zezwolił Jianwenowi na spędzenie ostatniego roku życia w Pekinie. Większość uczonych kwestionuje jednak historyczność tej opowieści^[3][4][5].

Zhu Di kazał wykreślić imię Jianwena z oficjalnych zapisów, a lata jego panowania zostały ex post nazwane latami 32 do 35 panowania Hongwu. Z tego powodu zarówno sam Jianwen, jak i jego panowanie było często nazywane "Gochu" – "wykreślony"/"wykreślone". Dopiero cesarz Wanli w październiku 1595 roku przywrócił erę panowania Jianwen oficjalnej historii, tym samym rozpoczynając proces naprawiania niesprawiedliwości. W lipcu 1644 roku cesarz południowej dynastii Ming, Zhu Yousong, po 242 latach nadał Jianwenowi imię pośmiertne Rang Huangdi (讓皇帝, abdykujący cesarz) oraz imię świątynne Huizong (惠宗). Jednakże nowa dynastia Qing nie uznała panowania Zhu Yousonga, a tym samym także jego aktów, dlatego we wrześniu 1736 roku cesarz Qianlong nadał Jianwenowi jeszcze raz imię pośmiertne, tym razem brzmiące Gongmin Hui Huangdi (恭閔惠皇帝)^[4].

W pożarze pałacu zginąć miał także najstarszy syn i następca cesarza – Zhu Wenkui. Przeżył natomiast młodszy syn – Zhu Wengui, który jednak nie zdołał przejąć dziedzictwa i żył w areszcie domowym w pałacu Guang'an.

Przypisy

Bibliografia

• C.P. Fitzgerald: Chiny. Zarys historii kultury. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1974.
• L. Carrington Goodrich, Chaoying Fang: Dictionary of Ming biography, 1368–1644. Volume I. New York: Columbia University Press, 1976. ISBN 0-231-03801-1.
• Witold Rodziński: Historia Chin. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich – Wydaw., 1974.