João Fernandes Lavrador

João Fernandes (ur. XV w., zm. XVI w.) – portugalski żeglarz i odkrywca, prawdopodobnie labrador (pol. „rolnik” lub „właściciel ziemski”) na Azorach – nazwa półwyspu Labrador ma pochodzić od labradora Fernandesa.

Życiorys

João Fernandes pochodził z Azorów (z wyspy Terceira^[1]), gdzie prawdopodobnie był labradorem (port. lavrador, pol. „rolnik” lub „właściciel ziemski”^[2])^[3]. Uważa się, że nazwa półwyspu Labrador nawiązuje do labradora Fernandesa^[3]. Niewiele wiadomo z pewnością na temat jego życia i dokonań^[4]. Wiadomo, że miał powiązania biznesowe z Bristolem i odbył jedną lub więcej podróży do Nowego Świata^[4].

Wyprawy w poszukiwaniu Przejścia Północno-Zachodniego

Odkrycia w Ameryce Północnej Johna Cabota (1450–1499) w służbie angielskiej najprawdopodobniej przyczyniły się do zainteresowania Portugalii przejściem zachodnim z Europy do Azji – uważano, że nowo odkryte tereny przypadały Portugalii na mocy traktatu z Tordesillas (1494)^[5]. W latach 1498–1504 portugalscy żeglarze, m.in. João Fernandes, bracia Gaspar (1450–1501) i Miguel Corte-Real (1448–1502?), udali się na poszukiwania nowych ziem na północnym Atlantyku^[5].

João Fernandes prawdopodobnie handlował z Bristolem od 1486 roku i miał kontakty z angielskimi żeglarzami^[1]. Prawdopodobnie brał udział w wyprawie Cabota w 1498 roku jako nawigator^[3]. Podczas gdy Cabot zaginął na morzu wraz z czterema statkami^[6], Fernandes miał wrócić na piątym statku, przywożąc mapy i wiedzę o Grenlandii i Nowej Fundlandii^[3]. W 1499 roku król Manuel I Szczęśliwy (1469–1521) nadał przywilej Fernandesowi, obiecujący mu stanowisko gubernatora wszelkich wysp, które miał odkryć^[1].

W 1501 roku król Henryk VII Tudor (1457–1509) nadał przywilej odkrywców angielsko-portugalskiemu syndykatowi, w którym uczestniczyli João Fernandes, Francisco Fernandes i João Gonsales^[1]. Przywileje nadane syndykatowi w 1502 roku wykluczały jednak Fernandesa z podróży do ziem odkrytych przez Anglików^[1]. Uczyniono tak prawdopodobnie z uwagi na udział Fernandesa w konkurencyjnych wyprawach portugalskich – Fernandes być może brał udział w ekspedycjach braci Corte-Real^[1]. Inne źródła natomiast podają, że Fernandes zaginął podczas podróży do Ameryki w 1501 roku^[4].

Mapa świata King-Hamy (1503)

Mapa świata King-Hamy z ok. 1503 roku pokazuje Grenlandię jako Terra Laboratoris^[7] (inne źródła podają nazwę Terra de Labrador^[1]) i region współczesnego Labradoru i Nowej Fundlandii jako Terra de Corte Real (inne źródła podają nazwę Terra Corterealis^[2]) – co może sugerować, że Grenlandia została „odkryta” przez Fernandesa^[1]. Możliwe, że w 1500 roku Fernandes rzeczywiście dotarł do Grenlandii i nazwał ją Terra de Labrador, a ta nazwa została później użyta dla określenia lądu odkrytego na południe od Grenlandii – współczesnego Labradoru^[4]. Prawie wszystkie mapy z pierwszej połowy XVI w. umieszczały Grenlandię pod nazwą „Labrador”^[2]. Nie ma jednak źródeł potwierdzających podróż Fernandesa do Grenlandii^[8].

Przypisy

Bibliografia

• Day, Alan: Historical Dictionary of the Discovery and Exploration of the Northwest Passage. Scarecrow Press, 2006. ISBN 978-0-8108-6519-8. [dostęp 2021-10-26]. (ang.)
• Davies, A.: Fernandes, João. W: Dictionary of Canadian Biography. T. 1. University of Toronto/Université Laval, 2003. (ang.)
• Hiller, J.K.: The Portuguese Explorers (ang.). W: Newfoundland and Labrador Heritage Web Site [on-line]. 1998 (aktualizacja w 2004). [dostęp 2021-10-26].
• Marsh, James H.: Joao Fernandes. W: The Canadian Encyclopedia. Historica Canada, 2014-10-30. (ang.)
• Rompkey, Bill: The Story of Labrador. McGill-Queen's Press, 2005. ISBN 978-0-7735-2995-3. [dostęp 2021-10-26]. (ang.)
• Skelton, R.A.: The Cabot Voyages and Bristol Discovery under Henry VII. Routledge, 2017. ISBN 978-1-317-03952-5. [dostęp 2021-10-26]. (ang.)
• Vigneras, L.-A.: Corte-Real, Gaspar. W: Dictionary of Canadian Biography. T. 1. University of Toronto/Université Laval, 2003. (ang.)