Jože Plečnik

Jože Plečnik
ilustracja
Data i miejsce urodzenia

3 stycznia 1872
Lublana

Data i miejsce śmierci

7 stycznia 1957
Lublana

Narodowość

słoweńska

Jože Plečnik (także Josef Plecnik, ur. 23 stycznia 1872 w Lublanie, zm. 7 stycznia 1957 tamże) – słoweński architekt, urbanista, grafik, filozof. Jeden z najwybitniejszych architektów XX wieku[1]. W swojej twórczości łączył formy historyczne i nowoczesne, elementy antyczne, orientalne, historyzujące, a przede wszystkim secesyjne, nawiązujące do geometrycznej secesji wiedeńskiej. Działał przede wszystkim w Wiedniu i Pradze i Lublanie.

Życiorys

Kościół Najświętszego Serca Jezusowego na Vinohradach w Pradze

Był trzecim z czwórki dzieci Andreja i Heleny. Jako dziecko nie był pilnym uczniem, natomiast dużo rysował. Gimnazjum nie ukończył, pracę rozpoczął w stolarni ojca[2]. Naukę kontynuował w Szkole Rzemiosła Artystycznego w Grazu, którą ukończył w 1892 zdobywając zawód stolarza artystycznego, projektanta mebli[3].

Wiedeń

Po ukończeniu szkoły w Grazu Plečnik przeprowadził się do Wiednia, gdzie rozpoczął pracę, jako projektant mebli w fabryce Leopolda Müllera[2]. W 1884 po obejrzeniu wystawy w Künstlerhaus, na której prezentowane były projekty Ottona Wagnera, postanowił zostać architektem. Po rozmowie z Wagnerem przez rok pracował w jego pracowni (nadrabiając braki w wykształceniu), a następnie (1895-1898) studiował w jego klasie w Akademii Sztuk Pięknych w Wiedniu. W nagrodę za najlepszą pracę dyplomową otrzymał stypendium przeznaczone na kilkumiesięczną podróż studyjną do Włoch i Francji[4].

W latach 1901–1909 był aktywnym członkiem Stowarzyszenia Austriackich Artystów Sztuk Pięknych Secesja, organizując między innymi wystawę sztuki sakralnej. W początkowych latach swojej pracy zawodowej zajmował się przede wszystkim projektowaniem wnętrz, w czym pomogła mu praktyka zdobyta podczas pracy w fabryce mebli. Uznawany był w Wiedniu za „najlepszego projektanta nowoczesnych mebli”. W 1904 otrzymał złoty medal na wystawie światowej w Saint Louis za projekt salonu[5].

W 1911 został wybrany na następcę Ottona Wagnera przez gremium profesorskie Akademii Sztuk Pięknych w Wiedniu, jednak interwencja arcyksięcia spowodowała, że stanowisko otrzymał Leopold Bauer.

W 1911, urażony skrytykowaniem przez arcyksięcia Ferdynanda projektu kościoła św. Ducha w Wiedniu, przeprowadził się do Pragi, gdzie został profesorem w Szkole Rzemiosła Artystycznego[2].

Praga

Schody Byków na Hradczanach

W 1920 prezydent Czechosłowacji Tomáš Masaryk mianował Plečnika głównym architektem Hradczan, z czym wiązał się obowiązek kierowania pracami budowlanymi na praskim wzgórzu[6]. W czasie pracy na tym stanowisku Plečnik zaprojektował między innymi: ogrody (Rajski, na Wałach, na Bastionie), dziedzińce (Pierwszy i Trzeci), Sień Kolumnową (zwaną też Sienią Plečnika), Schody Byków, a także był autorem adaptacji pomieszczeń zamkowych na rezydencję prezydenta republiki[7].

Lublana

Od 1922 zaczął wykładać w katedrze architektury w Uniwersytecie w Lublanie, jednak do 1935 regularnie przyjeżdżał do Pragi[2]. W 1929 opracował plan regulacyjny miasta (zniszczonego trzęsieniem ziemi w 1895), który został zrealizowany tylko częściowo[8]. Od lat 20. XX wieku do wybuchu II wojny światowej Plečnik zaprojektował i zrealizował większość obiektów budowanych w Lublanie[2].

Plečnik zmarł w swoim domu w Lublanie w 1957 r. Obecnie w tym domu znajduje się muzeum poświęcone jego twórczości[9].

Główne dzieła

  • willa inżyniera Karla Langera w Wiedniu, 1900-1901
  • kamienica czynszowa przy Wienzeile w Wiedniu, 1901-1902
  • willa Hansa Loosa w Melku, 1901
  • Zacherl-Haus w Wiedniu, 1903-1905
  • fontanna św. Karola Boromeusza w Wiedniu, 1906-1909
  • kościół św. Ducha w Wiedniu, 1910-1913
  • Ogród Rajski w Pradze (Hradczany), 1920-1926
  • Ogród na Wałach w Pradze, 1922-1927
  • Ogród na Bastionie w Pradze, 1927-1932
  • kościół Najświętszego Serca Jezusowego w Pradze, 1922-1933
  • kościół św. Franciszka w Lublanie, 1925-1931
  • kościół Wniebowstąpienia Pańskiego w Bogojinie, 1925-1927
  • budynek Izby Handlu, Rzemiosła i Przemysłu w Lublanie, 1925-1927
  • piramida przy ul. Zoisa w Lublanie, 1927
  • budynek Towarzystwa Ubezpieczeń Wzajemnych w Lublanie, 1928-1930
  • kościół św. Antoniego Padewskiego w Belgradzie, 1929-1932
  • Most Trnovski w Lublanie, 1928-1932
  • Trzy Mosty w Lublanie, 1929-1932
  • ulica Vegi w Lublanie, 1929-1942
  • Most Szewski w Lublanie, 1931-1932
  • Biblioteka Narodowa i Uniwersytecka w Lublanie, 1936-1941
  • pomnik Simona Gregorčiča (1936-1937) i promenada przed budynkiem Biblioteki Narodowej i Uniwersyteckiej (1941-1942) w Lublanie
  • kościół św. Michała na Bagnach, Črna Vas, 1937-1938
  • Cmentarz Žale w Lubljanie, 1938-1940
  • gimnazjum Urszulanek w Lubljanie, 1939-1941
  • jaz na Lubljanicy w Lublanie, 1939-1945
  • hale targowe w Lublanie, 1940-1944

Zobacz też

Przypisy

  1. ↑ Galusek i in. 2006 ↓, s. 10.
  2. ↑ a b c d e Jože Plečnik – architekt Lublany, www.visitslovenia.pl [dostęp 2020-03-22].
  3. ↑ Galusek i in. 2006 ↓, s. 19.
  4. ↑ Galusek i in. 2006 ↓, s. 70.
  5. ↑ Galusek i in. 2006 ↓, s. 76.
  6. ↑ Galusek i in. 2006 ↓, s. 108.
  7. ↑ Galusek i in. 2006 ↓, s. 108–154.
  8. ↑ Galusek i in. 2006 ↓, s. 164.
  9. ↑ Plečnik House, www.visitljubljana.com [dostęp 2020-03-21] (ang.).

Bibliografia

  • Peter Krečič, Plečnik’s Ljubljana, Lublana 2005 (słoweń.).
  • Damian Prelovšek, Žale. 20 Stoletje:architektura od moderne do sodobne, Lublana 2001 (słoweń.).
  • Łukasz Galusek i inni, Jože Plečnik: architekt i wizjoner/architect and visionary. 1872–1957, Kraków: Międzynarodowe Centrum Kultury, 2006, ISBN 83-89273-41-1, OCLC 439684284.

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie