Joanna Sobolewska-Pyz

95. rocznica urodzin Ireny Sendlerowej (siedzi po lewej).
Od prawej z przodu: Joanna Sobolewska-Pyz i Krystyna Budnicka, stoją Małgorzata Indraszyk, Janina Zgrzembska, Elżbieta Ficowska i Julian Pyz (2005)

Joanna Sobolewska-Pyz, Inka Sobolewska (ur. 31 lipca 1939 w Warszawie) – polska działaczka społeczna pochodzenia żydowskiego, świadek Holocaustu, z wykształcenia socjolog, w latach 2012–2018 przewodnicząca Stowarzyszenia Dzieci Holocaustu (SDH).

Życiorys

Urodziła się 31 lipca 1939 w Warszawie jako córka Tadeusza Grynszpana (zm. 1943) i Haliny z d. Zylberbart (1914–1943)^[1].

Podczas niemieckiej okupacji Grynszpanowie jako Żydzi mieszkali w getcie warszawskim. W kwietniu 1943 rodzice trafili na Umschlagplatz, zaś Joanna została uratowana przez granatowego policjanta i przeniesiona na aryjską stronę miasta^[1], dzień przed wybuchem powstania w getcie^[2]. Początkowo zamieszkała u nauczycielki swojej matki, a 2 maja trafiła pod opiekę Anastazji (1899–1958) i Waleriana (1897–1965) Sobolewskich, którzy ją adoptowali^[1]. W 2006 oboje zostali uhonorowani pośmiertnie medalem Sprawiedliwy wśród Narodów Świata^[3][4]. Sobolewscy mieszkali w Warszawie, a następnie – z obawy przed donosem – w Milanówku^[5].

Wojnę przeżyły, o czym sama Joanna nie wiedziała, jej ciotka i babka^[6]. O swym żydowskim pochodzeniu dowiedziała się w wieku 18 lat. Ukończyła socjologię na Uniwersytecie Warszawskim, z którym następnie związała swoją zawodową karierę^[1].

Działalność społeczna

W 1991 była członkiem założycielem Stowarzyszenia Dzieci Holocaustu^[1], jego wiceprzewodniczącą^[7], a w latach 2012–2018 – przewodniczącą^[1][2][8].

Aktywnie uczestniczyła w prezentowaniu prawdy i świadectwa o Szoa, w przywracaniu pamięci zapomnianym Sprawiedliwym wśród Narodów Świata. Występowała w debatach, spotkaniach i mediach^{[6][9][10][11][2][5][12][13]}.

Dzieląc się wspomnieniami brała udział, wraz z Elżbietą Ficowską i ks. Romualdem Jakubem Wekslerem-Waszkinelem, w spektaklu-spotkaniu pt. „Matki” w reżyserii Pawła Passiniego, z tekstem Patrycji Dołowy, powstałego według idei Gołdy Tencer, a wystawionego przez Teatr Żydowski^[14][15].

Była pomysłodawczynią wystawy „Moi żydowscy rodzice, moi polscy rodzice”^[1] zrealizowanej przez SDH we współpracy z Muzeum Historii Żydów Polskich Polin, Fundacją im. Róży Luksemburg oraz Fundacją Shalom, Austriackim Forum Kultury, Stowarzyszeniem im. Jana Karskiego – Instytutem Kultury Spotkania i Dialogu oraz Centrum Dialogu im. Marka Edelmana. Wystawa prezentowana była w Warszawie (Muzeum Polin oraz Festiwal Kultury Żydowskiej Warszawa Singera), Kielcach (Instytut Kultury Spotkania i Dialogu) i Łodzi (Centrum Dialogu), towarzyszyła jej publikacja albumu^[16].

Była członkiem komitetu Ogrodu Sprawiedliwych w Warszawie^[17]. Korespondowała z prof. Michałem Głowińskim^[18]. Jest autorką rozdziału w książce Dzieci Holocaustu mówią, pod redakcją Jakuba Gutenbauma i Agnieszki Latały, wydanej w 2001 po polsku, a w 2005 po angielsku przez Northwestern University Press (jako The Last Eyewitnesses, Volume 2: The Children of the Holocaust Speak)^[19]. Była redaktorką antologii wspomnieniowej Zapukali do drzwi^[20].

Jej wspomnienia (historia mówiona) z okresu II wojny znalazły się w zbiorach United States Holocaust Memorial Museum^[21] oraz Muzeum Historii Żydów Polskich Polin^[22]. Udzieliła wywiadu Remigiuszowi Grzeli opublikowanego w książce Obecność. Rozmowy z 2015^[23].

Została wyróżniona Nagrodą Femina Bona przyznawaną przez Stowarzyszenie im. Jana Karskiego „w uznaniu wyjątkowości postaci i dzieła życia Laureatów”^[9].

29 listopada 2017 w imieniu Stowarzyszenia Dzieci Holocaustu odebrała nagrodę specjalną od Muzeum Historii Żydów Polskich Polin^[24].

Życie prywatne

Nazywana była Inką^[25]. Jest spokrewniona z Felicją Czerniaków, żoną Adama Czerniakowa, prezesa warszawskiego Judenratu^[2].

Z mężem Julianem^[26] ma jednego syna^[1][6].

Przypisy