Jodłownik (województwo małopolskie)
| Artykuł | 49°46′24″N 20°14′2″E |
|---|---|
| - błąd | 39 m |
| WD | 49°46'0.1"N, 20°13'59.9"E |
| - błąd | 14 m |
| Odległość | 784 m |
| wieś | |
.JPG) Fragment miejscowości | |
| Państwo |  Polska |
|---|---|
| Województwo |  małopolskie |
| Powiat | limanowski |
| Gmina | Jodłownik |
| Strefa numeracyjna | 18 |
| Kod pocztowy | 34-620[1] |
| Tablice rejestracyjne | KLI |
| SIMC | 0430210 |
Położenie na mapie gminy Jodłownik _location_map.png "Mapa lokalizacyjna gminy Jodłownik") | |
Położenie na mapie Polski  (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de | |
Położenie na mapie województwa małopolskiego  | |
Położenie na mapie powiatu limanowskiego  | |
 49°46′24″N 20°14′02″E/49,773333 20,233889 | |
Jodłownik – wieś w Polsce położona w województwie małopolskim, w powiecie limanowskim, w gminie Jodłownik.
W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa nowosądeckiego.
Miejscowość jest siedzibą gminy Jodłownik[2].
W miejscowości działało państwowe gospodarstwo rolne – Zakład Rolny Jodłownik[3]. W 1993 po przekształceniu jako Ośrodek Hodowli Zarodowej Jodłownik wchodził w skład Przedsiębiorstwa Rolno-Przemysłowego Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa Straszęcin[4].
Nazwa
Nazwa wsi pochodzi prawdopodobnie od rozległych lasów jodłowych, które kiedyś porastały okoliczne góry i wzniesienia[2].
Toponimia
1361 Jodłownik, 1364 Jodlownik, 1398 Jodlownyky, Jodlowniki, 1402 Jodlownijkij, 1403 Jodlownikij, Jodlowniky, 1408 Iodlownik, 1416 Iodlownijk, 1425 Jodlowa, 1427 Yodlownik, Yodlowniki, 1428 Jogdlownik, 1432 Jedlowniky, Jedlownik, 1446 Gijedlownik, 1449 Yadlowniky, Iadlowniky, 1454 Jadowniki, 1483 Gyodlownyk.
Części wsi
| SIMC | Nazwa | Rodzaj |
|---|---|---|
| 0430226 | Dobroniów | część wsi |
| 0430232 | Górki | część wsi |
| 0430278 | Markuszowa | przysiółek |
| 0430249 | Miękinów | część wsi |
| 0430255 | Poddębie | część wsi |
| 0430261 | Zagórznie | część wsi |
Historia
Dzieje dawne
- Przynależność administracyjna:
- Własność szlachecka:
- 1361 – jedna z pierwszych pisemnych wzmianek pochodzi z 1361 roku[11]. Właścicielem tych okolic był wówczas rycerz Mikołaj z rodu Ratołdów[2], jest odnotowany także Zauescius [Zawisza] z Jodłownika[12]
- 1388 – Mikołaj Miczek zw. Drobot z J. br. Jakusza z Kostrzy i Hanki ż. Dobka z Wierzbna, mąż Świętochny, ojciec Więcława i Katarzyny[13]
- 1428–1454 – Więcław (Waczslaus, Wenceslaus, Lathslaus, Latslaus, Laczslaus, Ladislaus, Wladislaus) z J. s. Mik. Drobota z J., mąż Weroniki, ojciec Bogdała, Mikołaja Bogdała zw. też Kolanem, Więcława i Anny, wójt dziedz. Ciężkowic 1438, starosta w Goleszu 1445[14][15]
- Następnie wieś stała się własnością Lubomirskich.
- 1531 – Jodłownik został zakupiony przez Niewiarowskich z Niewiarowa (herbu Półkozic)[2]. Przecław Niewiarowski w 1585 ufundował tu drewniany kościół, zachowany do dziś. W 1595 Przecław zmarł i zgodnie z testamentem cały jego majątek przeszedł w ręce zakonu Dominikanów z Krakowa[11].
- Jodłownik pozostawał w ich rękach aż do 1784, czyli do konfiskaty dóbr zakonnych przez rząd austriacki.
Inne
- W 1630 matematyk i pisarz, profesor Akademii Krakowskiej, Jan Brożek, opracował zachowaną do dziś dokładną mapę Jodłownika[2].
- W II połowie XVIII w., kiedy dobra Jodłownik były własnością dominikanów krakowskich, przez kilkanaście lat majątkiem tym zarządzał Stanisław Slaski, teolog i wykładowca w studium dominikańskim w Krakowie, który był bardzo dobrym gospodarzem co miało wpływ na rozwój okolicy.
- W XIX wieku Jodłownik był własnością zakonu Cystersów z pobliskiego Szczyrzyca. Przeprowadzili oni wówczas generalny remont kościoła, założyli cmentarz i zbudowali most na rzece[16].
- 6 września 1939 wkraczające oddziały Wehrmachtu dokonały we wsi zbrodni wojennej. Zabito 58 osób z okolicznych miejscowości[17].
- W latach 1981–1987 mieszkańcy wsi zbudowali nowy kościół, który przejął funkcję kościoła parafialnego[16].
Obecnie większość mieszkańców Jodłownika utrzymuje się z rolnictwa: sadownictwa, krzewiarstwa i hodowli bydła[2].
Urodził się tu Władysław Płonka (ur. 31 stycznia 1895, zm. 1940 w Charkowie) – pułkownik dyplomowany kawalerii Wojska Polskiego, ofiara zbrodni katyńskiej.
Zabytki
Obiekt wpisany do rejestru zabytków nieruchomych województwa małopolskiego[18]:
- Kościół Narodzenia Najświętszej Marii Panny.
Geografia
Jodłownik położony jest na pograniczu Beskidu Wyspowego i Pogórza Wielickiego, w odległości ok. 3 km od Szczyrzyca[19]. Znajduje się na wysokości ok. 310–440 m n.p.m. Jest jedną z najniżej położonych miejscowości w powiecie limanowskim[20].
Religia
Kościół w Jodłowniku istniał już od 1585, ale dopiero w 1925 wieś doczekała się erygowania samodzielnej parafii pw. Narodzenia Najświętszej Maryi Panny[16].
Aż do lat 80. XX wieku funkcję głównego kościoła we wsi spełniał modrzewiowy kościółek z XVI wieku. Był on własnością kolejno zakonu Dominikanów a następnie Cystersów z niedalekiego Szczyrzyca.
Obecnie jej kościołem parafialnym jest nowy kościół.
Turystyka
Przypisy
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 402 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
- ↑ a b c d e f Sołectwa gminy Jodłownik (pol.). Gmina Jodłownik. [dostęp 2010-11-05].
- ↑ Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej z dnia 9 lipca 1990 r. w sprawie celów, zasad i trybu udzielania oraz wysokości stawek dotacji dla rolnictwa w 1990..., isap.sejm.gov.pl [dostęp 2017-11-24] (pol.).
- ↑ Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej z dnia 30 marca 1993 r. w sprawie wysokości stawek dotacji dla rolnictwa oraz zasad i trybu ich udzielania w 1993 r, isap.sejm.gov.pl [dostęp 2017-11-24] (pol.).
- ↑ Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
- ↑ GUS. Rejestr TERYT
- ↑ Zbiór dokumentów małopolskich, wyd. S. Kuraś i I. Sułkowska-Kurasiowa, cz. 1-8, Kraków 1962 – Wrocław 1975; cz. 4, s. 972
- ↑ Rejestry poradlnego województwa krakowskiego z lat 1490-1520, Archiwum Skarbu Koronnego, s. 143
- ↑ Źródła dziejowe, t. 14-15: Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym, t. 3-4: Małopolska, opisana przez A. Pawińskiego, Warszawa 1886, s. 50
- ↑ Rejestry poradlnego ..., s. 143
- ↑ a b P. Skoczek, s. 38
- ↑ Codex diplomaticus Poloniae, t. 1-2, wyd. L. Rzyszczewski i A. Muczkowski; t. 3, wyd. J. Bartoszewicz; t. 4, wyd. M. Bobowski, Warszawa 1847-1887; t. 3, s. 129
- ↑ Antiquissimi libri iudiciales terrae Cracoviensis, ed. B. Ulanowski, Kraków 1884-1886; cz. 8, 7328, 9034, 9164 i dal.
- ↑ Starodawne Prawa Polskiego Pomniki (wypisy) z ksiąg dawnych sądowych ziemskich i grodzkich ziemi krakowskiej, wyd. A. Z. Helcel, Kraków 1870, cz. 2, 2397 i dal.
- ↑ Krzepka J. Księga rozsiedlenia rodów ziemiańskich w dobie jagiellońskiej, cz.1: Małopolska, Kraków 1915, s. 434
- ↑ a b c P. Skoczek, s. 39
- ↑ Józef Fajkowski, Jan Religa: Zbrodnie hitlerowskie na wsi polskiej 1939-1945. Warszawa: Wydawnictwo Książka i Wiedza, 1981, s. 239.
- ↑ Narodowy Instytut Dziedzictwa: Rejestr zabytków nieruchomych – województwo małopolskie. 2021-09-30.
- ↑ M. Michniewska, s.56
- ↑ ImapLite, mapy.geoportal.gov.pl [dostęp 2020-03-25].
Bibliografia
- Piotr Skoczek: Parafie Ziemi Limanowskiej. Proszówki: Prowincjonalna Oficyna Wydawnicza, 2009, s. 38-43. ISBN 978-83-88383-43-4.
- Magdalena Michniewska, Artur Michniewski, Marta Duda: Kościoły drewniane Karpat – Polska i Słowacja: przewodnik. Oficyna Wydawnicza "Rewasz", s. 56. ISBN 83-89188-43-0. [dostęp 2010-11-05].
| Wsie | |
|---|---|
| Integralne części wsi |
|
Media użyte na tej stronie
(c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de
Location map of Poland
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Location map of Lesser Poland Voivodeship, Poland. Geographic limits of the map:
- N: 50.59 N
- S: 49.07 N
- W: 18.92 E
- E: 21.55 E
Autor: Lollencja, Licencja: CC BY-SA 3.0 pl
Jodłownik, zespół kościoła par. p.w. Narodzenia NM Panny, 1585