Johan Wagenaar

Johan Wagenaar
Ilustracja
Johan Wagenaar (1912)
Imię i nazwisko

Johannes Wagenaar

Data i miejsce urodzenia

1 listopada 1862
Utrecht, Holandia

Data i miejsce śmierci

17 czerwca 1941
Haga, Holandia

Instrumenty

organy

Gatunki

muzyka klasyczna

Zawód

kompozytor, dyrygent, organista

Johan Wagenaar (ur. 1 listopada 1862 w Utrechcie, zm. 17 czerwca 1941 w Hadze) – holenderski kompozytor, dyrygent, organista i wykładowca muzyki. Centralna postać życia muzycznego w Utrechcie. Często koncertował z Chórem Toonkunst, z którym wykonywał holenderskie premiery wielu zagranicznych utworów), dawał też recitale organowe, spotykając się z powszechnym uznaniem za interpretacje Bacha oraz za improwizacje[1].

Życiorys

Johan Wagenaar urodził się w Utrechcie jako czwarte z sześciorga pozamałżeńskich dzieci sędziego Cypriaana Bergera van Hengsta i jego byłej pokojówki Johanny Wagenaar. W wieku trzynastu lat rozpoczął naukę w szkole muzycznej Utrechtse Toonkunstmuziekschool w rodzinnym mieście, w której pobierał lekcje kompozycji i gry na organach u Richarda Hola, organisty w miejscowej katedrze. Po ukończeniu studiów w 1885 roku otrzymał posadę nauczyciela gry na fortepianie w Utrechtse Toonkunstmuziekschool, kontynuując jednocześnie studia organowe u Samuela de Lange. W 1892 doskonalił swoje umiejętności z kontrapunktu u Heinricha von Herzogenberga w Berlinie[2].

Razem z Bernardem Zweersem i Alphonsem Diepenbrockiem Wagenaar ożywił rolę kompozytora w holenderskim życiu muzycznym. Aby uczynić muzykę holenderską bardziej popularną, często wykorzystywał w swych dziełach wątki humorystyczne[1].

Przez większą część swojej kariery artystycznej Wagenaar podążał śladami Richarda Hola: w 1888 roku zastąpił go na stanowisku organisty katedry w Utrechcie, w 1896 na stanowisku dyrektora szkoły muzycznej, a po śmierci Hola w 1904 został dyrygentem chóru Toonkunst w Utrechcie. Prowadzone pod jego batutą koncerty chóru obejmowały koncertowe wykonania oper, np. Borys Godunow Modesta Musorgskiego[2]. Za zasługi dla życia kulturalnego Utrechtu otrzymał w 1916 tytuł doctor honoris causa Uniwersytetu w Utrechcie (De Rijksuniversiteit van Utrecht)[1].

W 1919 roku Wagenaar przeprowadził się do Hagi, gdzie objął stanowisko dyrektora Królewskiego Konserwatorium (Koninklijk Conservatorium). Zachował jednak nadal silne związki z rodzinnym miastem. Lokalne towarzystwo artystyczne, Shelfishclub (późniejszy Muzikale Kring), stało się tematem niektórych jego muzycznych żartów, zwłaszcza kantaty De schipbreuk (Wrak statku, 1889), oraz oper De doge van Venetië (Doża z Wenecji, 1908) i De Cid (Cyd, 1916).

Wagenaar był konserwatywnym przedstawicielem tradycji orkiestry romantycznej. Był też zaangażowanym pedagogiem; wykształcił wielu uczniów, m. in: Petera van Anrooy, Emile'a Enthovena, Bernarda Wagenaara[a], Alexandra Voormolena, Léona Orthela i Willema Pijpera[2].

Johan Wagenaar był żonaty z Diną van Valkenburg, z którą miał dwie córki, pianistkę Nelly (1898–1985) oraz pianistkę i kompozytorkę Johannę (1900–1990)[2].

Twórczość

Johan Wagenaar żył częściowo w epoce postromantyzmu, ale jako kompozytor pozostał bezkompromisowo romantyczny aż końca życia. Jego muzyka pod względem brzmienia podobna była w dużej mierze do muzyki Richarda Wagnera, a także Johannesa Brahmsa i Hectora Berlioza. Wagenaar czasem był porównany z Richardem Straussem, ale jego muzyka była konsekwentnie diatoniczna z rzadka wykorzystująca sekwencje chromatyczne czy inne zasady organizacji dźwięków, nawet w granicach przyjętych romantycznych ograniczeń. Wagenaar nigdy nie napisał symfonii jako takiej, skomponował natomiast Sinfoniettę (1917). Jego ulubioną formą muzyczną był poemat symfoniczny. Do jego najbardziej znanych kompozycji należą: fantazja na orkiestrę Levenszomer (1903) wspomniana kantata De schipbreuk[3], uwertury Cyrano de Bergerac (1905) i De getemde feeks (Poskromienie złośnicy, 1909) oraz poematy symfoniczne Saul en David (1906) i Elverhöi (1940)[2].

Choć muzyka Wagenaara bywa określana jako konserwatywna, to dzięki swej doskonałej jakości wyróżnia się na tle twórczości innych rówieśników kompozytora, będących jedynie naśladowcami niemieckich kompozytorów jak Wagner czy Brahms[3].

Dzieła (wybór)[4]

Utwory orkiestrowe

  • Frithjof's Meerfahrt – utwór koncertowy op. 5
  • Uwertura Frühlingsgewalt op. 11
  • Romantisch intermezzo op. 13 (1894)
  • Levenszomer – fantazja op. 21 (1903)
  • Uwertura Cyrano de Bergerac op. 23
  • Saul i David – poemat symfoniczny op. 24 (wyd. 1929)
  • Uwertura do Poskromienia złośnicy Shakespeare'a op. 25 (wyd. 1929)
  • Voorspel De Cid op. 27 (rok ?)
  • Sinfonietta op. 32 (1917)
  • Wiener Dreivierteltakt Rythme de la vie viennoise op. 38 (1929)
  • Uwertura Amphitrion op. 45 (1938)
  • Uwertura do komedii La principessa filosofa Gozziego op. 59 (1932)
  • Elverhöi – poemat symfoniczny op. 48 (wyd. 1940)

Muzyka kameralna

  • Larghetto na obój i orkiestrę kameralną op. 40 (1934)
  • Larghetto na obój i fortepian op. 40 (1934, popr. 1936)
  • Intrada in antieken stijl op. 43, nr. 11 (1934)

Utwory fortepianowe

  • Marsch van de Utrechtse Shelfish-club (1889)
  • Impromptu à la mazurka (wyd. 1890)
  • Wiener Walzer op. 8
  • Fancy-fair wals op. 8
  • Wals Men zeilde lekkertjes op. 8a
  • De doge van Venetië – sześć transkrypcji na fortepian op. 20

Utwory organowe

  • Introductie en fuga op. 3 (1885)
  • Inleiding en fuga over een Russisch thema op. 47 (rok ?)
  • O Haupt voll Blut und Wunden: koraalharmonisatie en fughette op. 12 no. 1

Utwory wokalne

  • De fortuinlijke kist – singspiel na 6 głosów kobiecych i fortepian op. 29
  • Musicien qui chantez – na chór mieszany op. 30 (1931)
  • Aveux de Phèdre: scène tirée de la tragédie Phèdre de Jean Racine – na sopran i orkiestrę op. 41 (1935)
  • De Schipbreuk- aranżacja na głosy solowe, chór i orkiestrę (opr. 1989, Geert van Keulen)
  • Drie canons – na chór kobiecy op. 28 (rok ?)
  • Hans und Grethe : Fughette für dreistimmigen Frauenchor op. 22 (rok ?)
  • Zweedsche - Lucifers - Marsch – na chór męski i orkiestrę (rok ?)
  • Calme des nuits – na chór (rok ?)

Uwagi

  1. ↑ Kompozytor holendersko-amerykański, nie spokrewniony z Johanem Wagenaarem.

Przypisy

  1. ↑ a b c Muziek Encyclopedie: Biography Johan Wagenaar. [dostęp 2012-11-29]. (ang.).
  2. ↑ a b c d e Nederlands Muziek Instituut: Biography Johan Wagenaar (1862–1941). [dostęp 2012-11-29]. (niderl.).
  3. ↑ a b Dave Lewis w: AllMusic: Johan Wagenaar – biography. [dostęp 2012-11-29]. (ang.).
  4. ↑ Muziek Encyclopedie: Werkenlijst Johan Wagenaar. [dostęp 2012-11-29]. (niderl.).

Bibliografia

Media użyte na tej stronie

Johan Wagenaar 1912 crop.jpg
Componist Johan Wagenaar voor de vleugel die hij van bewonderaars kreeg voor zijn vijftigste verjaardag, 1912.