Johan de Witt

Johan de Witt

Data i miejsce urodzenia	24 września 1625 Dordrecht
Data i miejsce śmierci	20 sierpnia 1672 Haga
Wielki pensjonariusz Holandii
Okres	od 1653 do 1672
Poprzednik	Adriaan Pauw
Następca	Gaspar Fagel

Johan de Witt (ur. 24 września 1625 w Dordrechcie, zm. 20 sierpnia 1672 w Hadze) – holenderski polityk, od 1653 wielki pensjonariusz Holandii.

Życiorys

Był synem Jacoba de Witta(ang.) (1589–1674), jednego z głównych opozycjonistów z czasów rządów Wilhelma II Orańskiego, zwolennika partii republikańskiej. Był wszechstronnie wykształconym prawnikiem i matematykiem. Specjalizował się w dziedzinie ubezpieczeń. Był również poetą^[1]. Dzięki licznym koligacjom rodzinnym (jego wuj, Cornelis de Graeff był jednym z regentów Holandii), zrobił szybką karierę urzędniczą i już w wieku 28 lat został Wielkim Pensjonariuszem Holandii. Po śmierci Wilhelma II, w tzw. „okresie bez namiestnika” dzięki silnej pozycji prowincji Holandii i miasta Amsterdam Johan de Witt przejął de facto ster władzy w aparacie administracyjnym Niderlandów.

Johan i Cornelis de Witt(ang.) na pomniku w Dordrechcie

Ciała braci de Witt
(obraz Jana de Baen)

Johan stał na czele mieszczańskiego stronnictwa republikańskiego, przeciwnego powrotowi domu Orańskiego do władzy i zwalczającego wszelkie wpływy o zabarwieniu monarchistycznym. Tuż po przejęciu władzy, w roku 1654 doprowadził do pokoju z Anglią po pierwszej wojnie angielsko-holenderskiej. Jednym z warunków tego pokoju była klauzula o niedopuszczeniu w przyszłości dynastii Orańskiej do władzy w Niderlandach. Warunek ten postawił Oliver Cromwell, przywódca republikańskiej Anglii, który obawiał się powrotu skoligaconych z Orańczykami Stuartów na tron. Johan de Witt wraz z Cornelisem De Graeffem zdołali potajemnie przeforsować antyorańskie zapisy, które leżały w interesie ich zaplecza politycznego^[1]. Mimo tej zbieżności interesów antymonarchistycznych de Witt prowadził politykę profrancuską i podjął rywalizację z Anglią o panowanie na morzach. Rozbudował flotę Republiki i doprowadził Niderlandy po drugiej wojnie z Anglią (1665–1667) do statusu mocarstwa. Niderlandy stały się wówczas pierwszą potęgą morską świata i jednocześnie arbitrem Europy. To ściągnęło na Amsterdam gniew Króla Słońce, który zmontował szeroką koalicję antyholenderską.

W 1672 roku, w trakcie wojny francusko-angielsko-niderlandzkiej, został odsunięty od władzy i okrutnie zamordowany w Hadze wraz z bratem, Cornelisem de Wittem. Ich śmierć oraz zbezczeszczenie zwłok są do dziś uważane w Holandii za najwstydliwszy moment w historii kraju.

Jego usunięcie z urzędu i śmierć otworzyły Wilhelmowi Orańskiemu drogę do rządów w Niderlandach, a w przyszłości także do tronu angielskiego. Śmierć braci de Witt literacko opisał Alexandre'a Dumasa w powieści Czarny tulipan.

Johan de Witt oprócz działalności publicznej zajmował się również matematyką. W 1659 roku napisał Elementa Curvarum Linearum wydane jako dodatek do holenderskiego tłumaczenia La Géométrie Kartezjusza. Interesował się Traktatem teologiczno-politycznym(ang.) Spinozy z 1670 roku (dzieło umieszczone w indeksie ksiąg zakazanych)^[2]. Zajmował się też obliczeniami ekonomicznych skutków wypłaty dożywotniej renty kapitałowej oraz oprocentowaniem obligacji państwowych.

Życie prywatne

W roku 1655 poślubił Wendelę Bicker, córkę wpływowego patrycjusza z Amsterdamu, Jana Bickera(ang.).

Para miała czworo dzieci (3 córki i jednego syna):

• Anna de Witt (1655–1725)
• Agnes de Witt (1658–1688)
• Maria de Witt (1660–1689)
• Johan de Witt (1662–1701)

Po śmierci braci de Witt dzieci Johana znalazły się pod opieką kuzyna, Pietera de Graeffa(ang.).

Przypisy