Johann Christian Ruberg

Tablica poświęcona J. Ch. Rubergowi znajdująca się na ścianie kaplicy cmentarza ewangelickiego w Hołdunowie[1]

Johann Christian Ruberg (ochrzczony 4 września 1746 w Lüttgenrode, zm. 5 września 1807 w Ławkach) – niemiecki wynalazca w dziedzinie metalurgii[2].

Życiorys

Niewiele wiadomo o jego dzieciństwie i młodości. Z zapisów kronikarza pszczyńskiego Schaeffera[3] wynika, że rozpoczął studia teologiczne na uniwersytecie, które przerwał z braku funduszy i powrócił do domu rodzinnego, gdzie zajął się przeprowadzaniem eksperymentów na zbieranych w górach Harzu minerałach i kamieniach[4].

Zwerbowany do pracy na Górnym Śląsku, przybył w styczniu 1780 roku do Pszczyny i podjął służbę u księcia pszczyńskiego Fryderyka Erdmann Anhalt-Köthen[5]. Został sztygarem w kopalni Emanuelssegen w Murckach. Równolegle zarządzał hutą szkła w Wesołej, obecnie dzielnicy Mysłowic, gdzie opracował szereg wynalazków w zakresie produkcji szkła. Fryderyk Wilhelm von Reden, dyrektor Wyższego Urzędu Górniczego, wysłał Ruberga do hut w Hanowerze, Hesji i Czechach, gdzie ten zapoznał się z konstrukcją pieców szklarskich opalanych węglem[6].

Po powrocie z tych podróży w roku 1786 przystosował opalany do tej pory drewnem piec w hucie szkła w Wesołej do opalania węglem. Huta produkowała szeroki wachlarz wyrobów szklanych, do dziś zachował się w kościele św. Klemensa w Lędzinach żyrandol wykonany w 1792 roku w Wesołej[7].

W 1792 r. udało mu się wytopić prostą metodą cynk[8], ale w związku z niewyjaśnionym mankiem w kasie huty, został odwołany. Po śmierci starego, wrócił do łask nowego księcia Ferdynanda, którego zainteresowały projekty budowy pieca do produkcji cynku[4]. Eksperymentował z wytopem cynku w piecach szklarskich, czego wynikiem był projekt pieca z czterema muflami[7]. Według tego projektu w 1798 powstała huta cynku położona w pobliżu huty szkła[9].

Opracowana przez Ruberga metoda produkcji cynku, nazywana śląską metodą, na wielką skalę wykorzystywała poziome piece muflowe do operacji ciągłej, gdzie załadunek wsadu i wyładunek produktu odbywały się bez oziębiania[4]. Ten wynalazek spowodował znaczny wzrost opłacalności i zmniejszenie wkładu robocizny w przemysłowej produkcji cynku, choć jako bardzo węglochłonny, spowodował burzliwy rozwój górnictwa na Górnym Śląsku[10]. Książę pszczyński chronił swoją tajemnicę przemysłową, ale jeden z niezadowolonych pracowników, Antoni Ziobro zbiegł z huty księcia pszczyńskiego i zaproponował swoją wiedzę urzędnikom pruskiego państwa. Znalazł zatrudnienie w Hucie Królewskiej, a technologia stała się powszechnie znana[11]. W rezultacie powstał wielki przemysł cynku, przez długi czas będący jednym z największych na świecie[12]. W 1860 roku wytwarzano na Śląsku 40% światowej produkcji cynku[13].

Ruberg zmarł w nędzy i jest pochowany w nieznanym miejscu cmentarza ewangelickiego w Hołdunowie, dziś dzielnicy Lędzin.

Szkoła Podstawowa nr 3 w Lędzinach otrzymała w roku 2000 jego imię.

Przypisy

  1. ↑ Leonard Czarnota, Odsłonięcie tablicy pamiątkowej pamięci J. Ch. Ruberga w 1997 roku – relacja, „ECHO – Górnośląski Tygodnik Regionalny” (41 (2138)), 19 października 1997 [dostęp 2018-07-17].
  2. ↑ ADB:Ruberg, Johann Christian – Wikisource, de.wikisource.org [dostęp 2018-07-16] (niem.).
  3. ↑ Heinrich Wilhelm Friedrich Schaeffer, Kronika Wolnego Państwa Stanowego a od 1827 r. Księstwa Pszczyńskiego, Pszczyna: Urząd Miejski, 1997, ISBN 83-903008-8-5, OCLC 174820803 [dostęp 2018-07-16].
  4. ↑ a b c Teofil Jamrozy, Eugeniusz Rączka, Johann Christian Ruberg: twórca technologii produkcji cynku na ziemiach polskich, Katowice: Stowarzyszenie Inżynierów i Techników Przemysłu Hutniczego w Polsce, 1999, ISBN 83-905485-1-8, OCLC 69625384 [dostęp 2018-07-15].
  5. ↑ Katarzyna Piotrowiak, Jak mistrz szukał i znalazł, Gazeta Wyborcza (dodatek katowicki), 2 stycznia 2004 [dostęp 2018-07-16].
  6. ↑ Krzysztof Karwat, Ruberg – wynalazca, „Śląsk” (8), sierpień 2004, s. 56, ISSN 1425-3917 [dostęp 2018-07-16].
  7. ↑ a b Johann Christian Ruberg (1751-1807) w serwisie YouTube
  8. ↑ A. Schölzel, Der oberschlesische Faust: zur Erinnerung an Joh. Christian Ruberg, gest. am 5.1.1807, „Der schwarze Adler” (45), Breslau , 11 stycznia 1921 [dostęp 2018-07-24] (niem.).
  9. ↑ Agnieszka i Leonard Czarnotowie, Pierwszy piec do wytopu cynku metodą śląską, Gazeta Mysłowicka, 5 czerwca 2014 [dostęp 2018-07-15] [zarchiwizowane z adresu 2020-09-24].
  10. ↑ Bernd Sternal, Heike Heindorf, Johann Christian Ruberg – ein Pionier der Metallurgie aus Ilsenburg, Ausflugsziele und Sehenswertes im Harz-Urlaub [dostęp 2018-07-24] (niem.).
  11. ↑ Przemysław Kucharczak, Ziobro zdradził, „Gość Katowicki”, 2015 (14), 1 kwietnia 2015 [dostęp 2018-07-16].
  12. ↑ Ernest Alfred Smith, The Zinc Industry, BiblioBazaar, 2008, ISBN 978-0-554-78647-6 (ang.).
  13. ↑ Piotr Greiner, Oni tworzyli potęgę gospodarczą Górnego Śląska, [w:] Andrzej Złoty, Moja ziemia -- Katowice, Bractwo Gospodarcze Związku Górnośląskiego, 2004, s. 42, ISBN 978-83-913619-8-6 [dostęp 2018-07-16] [zarchiwizowane z adresu 2016-03-03].

Media użyte na tej stronie

Tablica w Hołdunowie panięci Ruberga.jpg
Autor: Fugiel, Licencja: CC BY-SA 4.0
Tablica poświęcona pamięci wynalazcy śląskiej metody wytopu cunku Johannowi Christianowi Rubergowi w Hołdunowie