Johann Jacob Eybelwieser

Johann Jacob Eybelwieser
Ilustracja
Św Łukasz - fragment obrazu z Tyńca nad Ślęzą
Kryptoportret Johanna Eybelwiesera[1]
Data i miejsce urodzenia

1666
Wiedeń

Data i miejsce śmierci

1 stycznia 1744
Wrocław

Narodowość

austriacka

Dziedzina sztuki

malarstwo

Epoka

barok

Johann Jacob Eybelwieser (ur. 1666 w Wiedniu[2] lub we Wrocławiu[3], zm. 1 stycznia 1744 we Wrocławiu) – austriacki malarz barokowy czynny na Śląsku, uczeń i naśladowca stylu Michaela Leopolda Willmanna, najważniejszy wrocławski malarz cechowy pierwszej połowy XVIII wieku[4].

Życie i edukacja

Prawdopodobnie urodził się w Wiedniu; był synem Hansa Jacoba Eybelwiesera, malarza aktywnego w środowisku wiedeńskim[2], który w 1679 został członkiem wrocławskiego cechu malarzy[3]. W 1679 roku, wraz z rodziną zamieszkał we Wrocławiu. 4 lutego[5] 1698 roku, w Kłodzku, poślubił wdowę po malarzu-miniturzyście Bernhardzie Josephie Lehmannie z Pragi, Annę Elisabeth Lehman. 7 marca 1699 uzyskał prawa miejskie Wrocławia[2][4]. [a]

Pierwsze nauki malarstwa pobierał w warsztacie swojego ojca. W 1698 roku, po namalowaniu obrazu Ukrzyżowanie Chrystusa uzyskał tytuł mistrza cechowego[2]. Przez krótki okres był związany z wiedeńskimi artystami z kręgu Johanna Michaela Rottmayra[6]. Po 1698 roku, już po otworzeniu własnej pracowni rozpoczął współpracę z malarzem Michaelem Willmannem. Współpracował z wieloma rytownikami, m.in. z Johannem Oertem, Johannem Tscherningiem, Gabrielem Spitzlem, Bartłomiejem Strachowskim[7], dla których wykonywał wzory stron tytułowych książek, ilustracje i druki okolicznościowe[2]. W latach 1739–1744 Eybelwieser miał swojej pracowni ucznia, Franza Stantzela[4].

Współpraca z Michaelem Willmannem

Eybelwieser współpracę z Willmannem rozpoczął zaraz po otrzymaniu tytułu mistrzowskiego. Prawdopodobnie był pomocnikiem w pracach jakie realizował lubiąska pracownia mistrza na początku XVIII wieku. Eybelwieser wykonał wówczas m.in. obraz Święta Maria Magdalena (1711, niezachowany) dla kościoła Cystersów w Kamieńcu Ząbkowickim. Od Willmanna prawdopodobnie nauczył się techniki fresku; w swoich pracach naśladował jego styl, wzory kompozycyjne i organizacje pracy. Po 1724 roku, stał się głównym artystą tworzący tzw. "willmannizujące obrazy" oraz zdominował ówczesne wrocławskie malarstwo portretowe[4]. Jest autorem ponad sześćdziesięciu rysunków przypisywanych wcześniej Willmannowi[2].

Święta Klara - obraz z 1710, Muzeum Narodowe we Wrocławiu
Jakub i Anioł Metropolitan Museum of Art

Twórczość

Pierwszą prace artysty powstawały pod koniec lat 90. XVII wieku. Ich śladem jest grafika J.C. Oberdorffera, wykonana według rysunku Eybelwiesera, znajdująca się w księdze Chirurgia Curiosa wydanej w 1699 roku, przedstawiająca kobietę z monstrualnie rozmiarów opuchlizną w okolicach ucha[5].

Johann Eybelwieser był wszechstronnym artystą malarzem. W swojej pracowni znajdującej się na terenie parafii św. Macieja[8] wykonywał, w początkowej fazie działalności głównie portrety na zamówienie wrocławskiego patrycjatu i śląskiej szlachty[3] a później również obrazy olejne o tematyce religijnej, przeważnie obrazy ołtarzowe oraz dekoracje wnętrz kościołów m.in. w Świdnicy, Krzelkowie, Gorzanowie, Javorníku, Lwówku Śląskim). Pracował dla różnych klasztorów: Joannitów, Augustianów (wykonał dla nich Wniebowstąpienie Chrystusa), Norbertanów, Bonifratrów, Dominikanów (obraz Apostołowie) oraz Krzyżowców z Czerwona Gwiazdą. Dla tych ostatnich wykonał swoje najliczniejsze i najważniejsze prace: częściowo zniszczoną dekorację freskową sali letniej prałatury wrocławskiego klasztoru w sali Pod Kopułą w 1715 roku (obecnie Zakład Narodowy im. Ossolińskich), cykl portretów wrocławskich mistrzów (Gajków, Wrocław, konwent Bonifratrów) oraz obrazy ołtarzowe do kościołów patronackich i innych śląskich komend (Krzelków, Dobrzykowice, Owczary, Oleśnica Mała)[4]. Malował również portrety duchownych katolickich, m.in. portret mistrza wrocławskich krzyżowców z czerwoną gwiazdą Ignatiusa magneta (ok. 1720) oraz portrety duchownych ewangelickich, szlachty i przedstawicieli prohababurskiej arystokracji, np. hrabiego Konrada von Sternberga, czy hrabiego Johanna Friedricha von Herbersteina oraz patrycjuszy[2].

Ilość realizowanych zleceń powodowała obniżenie poziomu prac wychodzących z warsztatu Eybelweisera, głównie przy większościowym udziale uczniów mistrza[4].

Przypisywane prace

Pierwszymi znanymi pracami malarza jest pięć owalnych obrazów z kościoła katedralnego pw. św. Stanisława i św. Wacława w Świdnicy, ok. 1700, zamówione przez jezuitów ze Świdnicy:

    • Jezus Chrystus;
    • Matka Boska;
    • Św. Ignacy Loyola;
    • Św. Franciszek Ksawery; (Franciszek Borgiasz wg Kwaśnego[3])
    • Św. Franciszek Borgiasz;
  • Nawiedzenie Najświętszej Marii Panny – 1701, ołtarz główny w kościele parafialnym pw. Nawiedzenia NMP w Domaniowie, dzieło sygnowane: J.J.Eẏbelwisser f.1701;

W 1702 roku wykonał na zlecenie wrocławskich jezuitów, z okazji wydania przez Leonarda I bulli ustanawiającej Akademię Leopoldyńską we Wrocławiu, pracę której zachował się rysunek, przedstawiającą siedzącego na orle fundatora trzymającego atrybuty cesarskiej władzy w otoczeniu personifikacji Sławy i Czasu. Pod nim znajdował się tympanon ze sceną przekazania złotej bulli wrocławskim jezuitom przez cesarza[3].

W 1708 roku wykonał dwa obrazy ołtarzowe do, odbudowanego po pożarze, kościoła filialnego pw. św. Wawrzyńca w Oleśnicy Małej, wykonane na zlecenie Gundacar Poppo von Dietrichsteina, komtura wrocławskich krzyżowców z czerwoną gwiazdą oraz cztery obrazy do ołtarzy bocznych[8]:

    • Wniebowzięcie NMP z widokiem Oleśnicy Małej (Trójcę Świętą z Marią jako Immaculatą i widokiem Oleśnicy Małej) –1708, ołtarz główny, obraz sygnowany "Joan. Jacob Eybelwisser Wrat. Pinxit";
    • Św. Wawrzyniec –1708, owal, ołtarz główny;
    • Pocałunek Marii ze sceną zaślubin św. Józefa z Bgiem Ojcem; ołtarz północny
    • Święty Jan Chrzciciel ołtarz północny;
    • Matka Boska Bolesna ołtarz południowy;
    • Święta Helena ołtarz południowy;

W latach 1717 - 1720 Eybelwieser wykonał szereg prac na zlecenie komtura zakonu joannitów Johanna Ferdinanda von Herberstein dla kościoła parafialnego pw. św. Michała Archanioła w Tyńcu: renowacje obrazu Matka Boska Passawska, polichromie stropu (niezachowane) i cztery wielkoformatowe obrazy przedstawiające apostołów:

    • Św. Marek,
    • Św. Łukasz, (1720)
    • Św. Jan Ewangelista
    • Św. Mateusz (niezachowany)[1];

W 1721 roku Eybelwieser pracował dla kolejnego komtura joannitów w Lwówku Śląskim, Johanna Josepha von Götzena. Na jego zlecenie wykonał ogromny obraz:

  • Trójca Święta koronująca Marię z przedstawieniem fundatora oraz wyspy Malty - 1721, 700 x 300 cm, kościół pw. Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny; obraz sygnowany "Joan Jacob Eubelwisser pinxit Wratislawia 1721".
  • Dwunastu Apostołów–, 1726, dekoracja freskowa pendentywów sklepienia kaplica pw. bł. Czesława w kościele pw. św. Wojciecha we Wrocławiu;
  • Mistyczne zaślubiny św. Katarzyny –1728, ołtarz główny w kościele filialnym pw. św. Bartłomieja w Płuczkach Górnych;
  • Droga Krzyżowa –1730, cykl czternastu obrazów, kościół cmentarny pw. Trójcy Świętej w Javorníku, dwanaście z nich jest sygnowana[9]
  • Znalezienie Świętego Krzyża przez św. Helenę z przedstawieniem Trójcy Świętej (Odnalezienie Krzyża Świętego przez cesarzową Helenę) - 1730, obraz ołtarzowy wykonany na zlecenie Jacoba Mathesa, mistrza wrocławskich szpitalników dla kościoła krzyżowców z czerwona gwiazdą pw. św.Piotra i św. Pawła w Ziębicach. obecnie w kościele parafialnym pw. św. Jadwigi w Krzelkowie[10]
  • Trójca Święta – 1731, ołtarz boczny, kościół parafialny pw. św. Jana Chrzciciela, Jelenia Góra-Cieplice Zdrój[11]
  • Św. Anna nauczająca Marię – 1731, ołtarz boczny, kościół parafialny pw. św. Jana Chrzciciela, Jelenia Góra-Cieplice Zdrój[11]
  • Św. Wacław i Św. Jan Boży – 1732, dwa obrazy ołtarzowe, Konwent Bonifratrów pw. Trójcy Przenajświętszej we Wrocławiu[4];
  • Matka Boska Passawska –1735, kościół parafialny pw. Wniebowzięcia NMP w Zachowicah;
  • Wniebowzięcie i Koronacja NMP –1741, dwa obrazy ołtarzowe z kościoła parafialnego pw. Wniebowzięcia NMP w Lwówku Śląskim[4];
  • Narodzenie Najświętszej Marii Panny – ołtarz główny w kościele filialnym pw. Narodzenia NMP w Dobrzykowicach Wrocławskich[4];
  • Wniebowzięcie NMP – ołtarz główny w kościele parafialnym pw. św. Marcina w Owczarach;
  • Św. Trójca – epitafium Martina Geiera, Muzeum Archidiecezjalne we Wrocławiu;[9]
  • Epitafium Johanny Maximiliany Gabelentz - 1713, blacha miedziana, portret 57,5 x 41, herby 33 x 30, pierwotnie dla kościoła w Jaksonowie k. Wrocławia; obecnie w MNWr[12]

Portrety

  • Portret Johanna Sigismunda Haunolda – 1709, portret rajcy miejskiego, zaginiony;
  • Portret Davida Gräbnera - 1715, 81 x 64,5 owal, MNWr (nr inw. VIII-1498)[13].
  • Portret Ignaza Magneta – 1719, Gajków; portret mistrza wrocławskich krzyżowców;
  • Portret chłopca z Aniołem stróżem -1720, 90 x 71, MNWr (nr inw. VIII-2072)[14].
  • Portret hrabiego Schaffgotscha -1720, 121 x 103, MNWr (nr inw. VIII-1515)[14].
  • Portret Christiana Stieffa -1720, 80 x 67 (owal), MNWr (nr inw. VIII-1500)[14].
  • Portret Joachima Wilhelma Maltzana -1720, 70 x 55, MNWr (nr inw. VIII-2145)[14].
  • Portret Anny Wihard -1720, 89 x 67, MNWr (nr inw. VIII-2146)[14].
  • Portret Adama Wiharda -1720, 90 x 70, MNWr (nr inw. VIII-2145)[14].
  • Portret Hana Antona Schaffgotsha -1723, 230 x 140, MNWr (nr inw. VIII-2932)[14].
  • Portret księcia Henryka Pobożnego –1723, obraz wykonany dla kościoła Bożego Ciała we Wrocławiu, na zlecenie Jacoba Mathesa, mistrza wrocławskich szpitalników Muzeum Miejskie Wrocławia (ratusz)[10]
  • Portret księżnej Anny Czeskiej –1723, obraz wykonany dla kościoła Bożego Ciała we Wrocławiu, na zlecenie Jacoba Mathesa, mistrza wrocławskich szpitalników Muzeum Miejskie Wrocławia (ratusz)[10]
  • Portret Jerzego Karśnickiego 1731[11]
  • Portrety mistrzów wrocławskich krzyżowców – kilkanaście obrazów z cyklu, Konwent Bonifratrów pw. Trójcy Przenajświętszej we Wrocławiu
    • Portret Michaela Fibigera – 1712;
    • Portret Daniela Schlechta – 1739;

Freski

W 1715 roku Eybelwieser otrzymał zlecenie na wykonanie dekoracji freskowej w Sali Kopułowej letniej prałatury w klasztorze św. Macieja. Jego prace miały propagować zakon szpitalników i pomóc w uzyskaniu statusu zakonu rycerskiego. Tematyką fresków była gloryfikacja Krzyża Świętego i rycerskiego zakonu krzyżowców z czerwoną gwiazdą jako obrońców krzyża[10][15][16].

  • Freski wykonane w 1720, na zlecenie strarosty kłodzkiego i namiestnika księstwa wrocławskiego Konrada Freiherr von Sternberga w kaplicy pw. św. Jerzego Lądek-Zdrój[11]
    • Pokonanie smoka;
    • Wizja św. Jerzego w więzieniu;
    • Św. Jerzy przed namiestnikiem Dacjanem;
    • Męczeństwo i śmierć św. Jerzego;
    • Święta Trójca;

W 1726 roku Eybelwieser, na w spół z nadwornym malarzem biskupa Franza Ludwiga von der Pfalz-Neuburg, Jphannem Franzem de Backer, wykonał freski na pendentywach kopuły w kaplicy błogosławionego Czesława przy kościele dominikanów pw. św. Wojciecha we Wrocławiu. Freski przedstawiały dwunastu apostołów[9].

Grafiki

Obrazy zaginione

  • Portrety członków rodu Herberstein - 1705, przeznaczone do Sali Antenatów w pałacu w Gorzanowie[8];
  • Św. Maria Magdalena –1711, obraz do jednego z ołtarzy bocznych w kościele klasztornym w Kamieńcu Ząbkowickim.
  • Ostatnia Wieczerza - 1738, oraz wykonany dla szpitala bonifratrów we Wrocławiu[9]168

Uwagi

  1. ↑ Marek Kwaśny podaje wydaje się błędną datę przyjęcia Eybelwiesera do cechu malarzy - 1699 myląc ją z datą uzyskania obywatelstwa Wrocławia. Również miejsce urodzenia artysty podane przez niego jest błędne

Przypisy

  1. ↑ a b Kwaśny 2016 ↓, s. 166.
  2. ↑ a b c d e f g Houszko 2009 ↓, s. 302.
  3. ↑ a b c d e Kwaśny 2016 ↓, s. 163.
  4. ↑ a b c d e f g h i j Kamila Sienkowska: Johann Jacob Eybelwieser (Eybelwisser, Eibelwieser). Modułowy Przewodnik Po Szlakach Kulturowych Baza Otwartych Zasobów. [dostęp 2015-13-09]. (pol.).zły zapis daty dostępu
  5. ↑ a b Kwaśny 2016 ↓, s. 162.
  6. ↑ Bernhard Patzak, Die Jesuitenbauten in Breslau undihre Architekten, Strassburg 1918, s. 9-10; za:Malarstwo Śląskie s. 302
  7. ↑ Encyklopedia 2006 ↓, s. 187.
  8. ↑ a b c Kwaśny 2016 ↓, s. 164.
  9. ↑ a b c d e f g Kwaśny 2016 ↓, s. 167.
  10. ↑ a b c d Kwaśny 2016 ↓, s. 165.
  11. ↑ a b c d Kwaśny 2016 ↓, s. 168.
  12. ↑ Houszko 2009 ↓, s. 303.
  13. ↑ Houszko 2009 ↓, s. 303-305.
  14. ↑ a b c d e f g Houszko 2009 ↓, s. 303-307.
  15. ↑ Freski w Sali Pod Kopułą
  16. ↑ Freski w Sali Pod Kopułą
  17. ↑ Grafika w Metropolitam Museum of Art
  18. ↑ Grafika w Metropolitam Museum of Art
  19. ↑ Grafika w Muzeum Narodowym w Warszawie

Bibliografia

  • Praca zbiorowa pod red. Ewy Houszki: Malarstwo Śląskie 1520 -1800. Wrocław: Muzeum Narodowe we Wrocławiu, 2009. ISBN 978-83-86766-74-1. OCLC 644107311.
  • Praca zbiorowa pod red. Jana Harasimowicza: Encyklopedia Wrocławia. Wyd. III poprawione i uzupełnione. Wrocław: Wydawnictwo Dolnośląskie, 2006. ISBN 978-83-7384-561-9. ISBN 83-7384-561-5.
  • Marek Kwaśny: Johann Jacob Eybelwieser -najsłynniejszy malarz barokowego Wrocławia? w:Centrum Staromiejskie we Wrocławiu. Muzeum Miejskie Wrocławia, Wydawnictwo GAJT, 2016. ISBN 978-83-62584-81-9.

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

JJ Eybelwieser.jpg
Autor: Adamt, Licencja: CC BY-SA 4.0
Kryptoportret Johanna Jacoba Eybelwiesera (św Łukasz - Tyniec nad Ślęzą)
JJEybel anioł.jpg
Johann Jacob Eybelwieser, Jakub i Anioł, 20.5 x 29.5 cm, Metropolitan Museum of Art
Johann Jacob Eybelwieser sw Klara.jpg
Święta Klara - 1710, 102 × 75, Muzeum Narodowe we Wrocławiu;