Johann Niemann

Johann Niemann

Jonny

SS-Untersturmführer
Data i miejsce urodzenia	4 marca 1913 Völlen
Data i miejsce śmierci	14 października 1943 Sobibór
Przebieg służby
Lata służby	1934–1943
Formacja	Schutzstaffel
Stanowiska	zastępca komendanta obozu zagłady w Sobiborze

Johann Niemann (ur. 4 marca 1913 w Völlen, zm. 14 października 1943 w Sobiborze) – oficer SS w randze Untersturmführera, uczestnik akcji T4, członek personelu obozu zagłady w Bełżcu, zastępca komendanta obozu zagłady w Sobiborze, został zabity podczas powstania więźniów Sobiboru.

Życiorys

Urodził się w Völlen we Fryzji Wschodniej^[1]. Wstąpił do SS, otrzymując numer członkowski 270 600. W latach 1934–1941 pełnił służbę w kilku obozach koncentracyjnych, m.in. w Esterwegen i Sachsenhausen^[2]. Był także członkiem personelu akcji T4, czyli tajnego programu eksterminacji osób psychicznie chorych i niepełnosprawnych umysłowo. Pracował jako „palacz” w krematorium w „ośrodku eutanazji” w Bernburgu^[1][2].

Podobnie jak wielu innych uczestników akcji T4 otrzymał przydział do personelu akcji „Reinhardt”. Znalazł się w pierwszej grupie esesmanów, którą w listopadzie 1941 roku skierowano do powstającego obozu zagłady w Bełżcu^[3]. Po uruchomieniu Bełżca służył w tzw. obozie II, czyli w strefie eksterminacji, w której obrębie znajdowały się komory gazowe i masowe groby. Nie wiadomo, na czym dokładnie polegały tam jego obowiązki^[1]. Wiadomo natomiast, że pozostawał w zażyłych stosunkach z pierwszym komendantem Bełżca i późniejszym inspektorem obozów zagłady akcji „Reinhardt”, Christianem Wirthem^[4].

W kwietniu 1942 roku^[1], a według innych źródeł w styczniu 1943 roku^[2], został przeniesiony do obozu zagłady w Sobiborze. Objął tam stanowisko zastępcy komendanta^[5]. Wiosną 1943 roku otrzymał awans do stopnia Untersturmführera^[2][6]. 14 października 1943 roku, gdy wybuchło powstanie więźniów Sobiboru, pełnił obowiązki komendanta obozu, gdyż komendant Franz Reichleitner przebywał w tym czasie na urlopie. Z tego powodu konspiratorzy uznali likwidację Niemanna za jeden ze swoich głównych priorytetów^[7][8]. Zaproszono go do warsztatu krawieckiego na godzinę 16:00, rzekomo w celu dokonania przymiarki^[9][10]. Pojawił się na miejscu około dwadzieścia minut wcześniej i w czasie przymierzania garnituru został zabity ciosem siekiery przez sowieckiego Żyda – jeńca wojennego, Aleksandra Szubajewa^[11].

Album Niemanna

Niemann pozostawił po sobie bogatą kolekcję fotograficzną, zawierającą 361 zdjęć, które wykonał służąc w szeregach SS, w tym podczas udziału w akcji T4 oraz służby w obozach zagłady w Bełżcu i Sobiborze. W 2015 roku jego wnuk przekazał kolekcję niemieckiemu stowarzyszeniu „Bildungswerk Stanislaw Hantz”. W styczniu 2020 roku album Niemanna, uzupełniony o zdjęcia odnalezione także po 2015 roku, trafił do zbiorów waszyngtońskiego United States Holocaust Memorial Museum^[12].

Film

Niemann jest jednym z antagonistów w brytyjskim filmie telewizyjnym Ucieczka z Sobiboru z 1987 roku. W jego postać wcielił się Henry Stolow^[13].

Niemann jest także jednym z antagonistów w rosyjskim filmie Sobibór (ros. Собибор) z 2018 roku. W jego postać wcielił się Maximilian Dirr^[14].

Przypisy

Bibliografia

• Yitzhak Arad: Belzec, Sobibor, Treblinka. The Operation Reinhard Death Camps. Bloomington i Indianapolis: Indiana University Press, 1999. ISBN 978-0-253-21305-1. (ang.)
• Marek Bem: Sobibór. Obóz zagłady 1942–1943. Warszawa: Oficyna Wydawnicza RYTM, 2014. ISBN 978-83-7399-611-3.
• Robert Kuwałek: Obóz zagłady w Bełżcu. Lublin: Państwowe Muzeum na Majdanku, 2010. ISBN 978-83-925187-8-5.
• Chris Webb: The Sobibor death camp. History, Biographies, Remembrance. Stuttgart: ibidem-Verlag, 2017. ISBN 978-3-8382-0966-1. (ang.)