Johann Palisa

Odkryte planetoidy: 122
(136) Austria18 marca 1874
(137) Meliboea21 kwietnia 1874
(140) Siwa13 października 1874
(142) Polana28 stycznia 1875
(143) Adria23 lutego 1875
(151) Abundantia1 listopada 1875
(153) Hilda2 listopada 1875
(155) Scylla8 listopada 1875
(156) Xanthippe22 listopada 1875
(178) Belisana6 listopada 1877
(182) Elsa7 lutego 1878
(183) Istria8 lutego 1878
(184) Dejopeja28 lutego 1878
(192) Nausikaa17 lutego 1879
(195) Eurykleia19 kwietnia 1879
(197) Arete21 maja 1879
(201) Penelope7 sierpnia 1879
(204) Kallisto8 października 1879
(205) Martha13 października 1879
(207) Hedda17 października 1879
(208) Lacrimosa21 października 1879
(210) Isabella12 listopada 1879
(211) Isolda10 grudnia 1879
(212) Medea6 lutego 1880
(214) Aschera29 lutego 1880
(216) Kleopatra10 kwietnia 1880
(218) Bianca4 września 1880
(219) Thusnelda30 września 1880
(220) Stephania19 maja 1881
(221) Eos18 stycznia 1882
(222) Lucia9 lutego 1882
(223) Rosa9 marca 1882
(224) Oceana30 marca 1882
(225) Henrietta19 kwietnia 1882
(226) Weringia19 lipca 1882
(228) Agathe19 sierpnia 1882
(229) Adelinda22 sierpnia 1882
(231) Vindobona10 września 1882
(232) Russia31 stycznia 1883
(235) Carolina28 listopada 1883
(236) Honoria26 kwietnia 1884
(237) Coelestina27 czerwca 1884
(239) Adrastea18 sierpnia 1884
(242) Kriemhild22 września 1884
(243) Ida29 września 1884
(244) Sita14 października 1884
(248) Lameia5 czerwca 1885
(250) Bettina3 września 1885
(251) Sophia4 października 1885
(253) Mathilde12 listopada 1885
(254) Augusta31 marca 1886
(255) Oppavia31 marca 1886
(256) Walpurga3 kwietnia 1886
(257) Silesia5 kwietnia 1886
(260) Huberta3 października 1886
(262) Valda3 listopada 1886
(263) Dresda3 listopada 1886
(265) Anna25 lutego 1887
(266) Aline17 maja 1887
(269) Justitia21 września 1887
(273) Atropos8 marca 1888
(274) Philagoria3 kwietnia 1888
(275) Sapientia15 kwietnia 1888
(276) Adelheid17 kwietnia 1888
(278) Paulina16 maja 1888
(279) Thule25 października 1888
(280) Philia29 października 1888
(281) Lucretia31 października 1888
(286) Iclea3 sierpnia 1889
(290) Bruna20 marca 1890
(291) Alice25 kwietnia 1890
(292) Ludovica25 kwietnia 1890
(295) Theresia17 sierpnia 1890
(299) Thora6 października 1890
(301) Bavaria16 listopada 1890
(304) Olga14 lutego 1891
(309) Fraternitas6 kwietnia 1891
(313) Chaldaea30 sierpnia 1891
(315) Constantia4 września 1891
(320) Katharina11 października 1891
(321) Florentina15 października 1891
(324) Bamberga25 lutego 1892
(326) Tamara19 marca 1892
(569) Misa27 lipca 1905
(583) Klotilde31 grudnia 1905
(652) Jubilatrix4 listopada 1907
(671) Carnegia21 września 1908
(687) Tinette16 sierpnia 1909
(688) Melanie25 sierpnia 1909
(689) Zita12 września 1909
(703) Noëmi3 października 1910
(710) Gertrud28 lutego 1911
(711) Marmulla1 marca 1911
(716) Berkeley30 lipca 1911
(718) Erida29 września 1911
(719) Albert3 października 1911
(722) Frieda18 października 1911
(723) Hammonia21 października 1911
(724) Hapag21 października 1911
(725) Amanda21 października 1911
(728) Leonisis16 lutego 1912
(730) Athanasia10 kwietnia 1912
(734) Benda11 października 1912
(750) Oskar28 kwietnia 1913
(782) Montefiore18 marca 1914
(783) Nora18 marca 1914
(794) Irenaea27 sierpnia 1914
(795) Fini26 września 1914
(803) Picka21 marca 1915
(827) Wolfiana29 sierpnia 1916
(828) Lindemannia29 sierpnia 1916
(867) Kovacia25 lutego 1917
(876) Scott20 czerwca 1917
(902) Probitas3 września 1918
(903) Nealley13 września 1918
(932) Hooveria23 marca 1920
(941) Murray10 października 1920
(964) Subamara27 października 1921
(975) Perseverantia27 marca 1922
(996) Hilaritas21 marca 1923
(1073) Gellivara14 września 1923
(14309) Defoy22 września 1908

Johann Palisa (ur. 6 grudnia 1848 w Opawie (Troppau), zm. 2 maja 1925 w Wiedniu) – austriacki astronom, odkrył 122 planetoidy[1]. Był pierwszym astronomem, któremu udało się odkryć więcej niż 50 planetoid.

Życie i działalność

Johann Palisa (ok. 1900)
Płyta pamiątkowa w Obserwatorium Uniwersytetu Wiedeńskiego

W latach 1866–1870 studiował matematykę i astronomię na Uniwersytecie Wiedeńskim. Nie ukończywszy studiów, został w 1870 asystentem w uniwersyteckim obserwatorium. Rok później został zatrudniony w obserwatorium w Genewie, a w 1872 został dyrektorem obserwatorium marynarki wojennej w Puli (obecnie Chorwacja), gdzie za pomocą niewielkiego, sześciocalowego refraktora odkrył swoją pierwszą planetoidę – (136) Austria, a także 27 innych[2] oraz kometę C/1879 Q1 (Palisa). W 1880 zrezygnował ze stanowiska dyrektora obserwatorium na rzecz stanowiska adiunkta w nowo wybudowanym Obserwatorium Wiedeńskim. Było to znaczne obniżenie jego rangi, ale w Wiedniu mógł korzystać z 27" refraktora, wówczas największego na świecie. W 1884 ukończył doktorat. Pozostałych swoich odkryć dokonał w Obserwatorium Wiedeńskim, gdzie w 1908 został zastępcą dyrektora. Po przejściu na emeryturę w 1919 nadal korzystał z możliwości pracy w obserwatorium.

W 1883 brał udział w ekspedycji na Tahiti, której celem była obserwacja zaćmienia Słońca. Poszukiwał wówczas Wulkana, hipotetycznej planety submerkurialnej.

Palisa odkrył 122 planetoidy, wszystkie metodą wizualną, tzn. bez użycia fotografii[2]. Pierwsze i ostatnie odkrycie dzieli aż 49 lat (1874–1923)[1]. Do tej pory pozostaje rekordzistą pod względem liczby odkrytych wizualnie planetoid[2].

10 skatalogowanych przez Palisę obiektów typu „mgławicowego” znalazło się w New General Catalogue (NGC), a kolejne 5 w dwóch suplementach Index Catalogue (IC); wszystkie okazały się galaktykami. Niektóre, jak się później okazało, były jednak wcześniej obserwowane przez innych astronomów, tak więc Palisa pozostaje faktycznym odkrywcą siedmiu obiektów NGC (NGC 927, NGC 2926, NGC 2944, NGC 3071, NGC 3094, NGC 3116, NGC 4587) i czterech IC (IC 1514, IC 1748, IC 4643, IC 5290)[3].

Pomiędzy 1900 a 1908 wspólnie z Maksem Wolfem wydał fotograficzny atlas nieba, a w 1910, już samodzielnie, katalog gwiazd.

Dwie z odkrytych przez niego planetoid były celem misji sond kosmicznych:

Palisa był dwukrotnie żonaty[4]. Z pierwszego małżeństwa miał siedmioro dzieci, z czego troje zmarło za jego życia[5]. Jego pierwsza żona zmarła w 1901 roku[5]. Dwie jego córki wyszły za mąż za astronomów[4] – Helene za Friedricha Bidschofa[6], a Hedwig za Josepha Rhedena, współpracownika Palisy[4].

Nagrody i wyróżnienia

Przypisy

  1. ↑ a b Minor Planet Discoverers. [w:] Minor Planet Center [on-line]. Międzynarodowa Unia Astronomiczna, 2022-07-29. [dostęp 2022-08-28]. (ang.).
  2. ↑ a b c Herbert Raab: Johann Palisa, the most successful visual discoverer of asteroids. [dostęp 2022-08-28]. (ang.).
  3. ↑ Wolfgang Steinicke: Johann Palisa. [w:] NGC/IC observers [on-line]. [dostęp 2022-08-28]. (ang.).
  4. ↑ a b c d Thomas Hockey (ed.): Biographical encyclopedia of astronomers. New York: Springer, 2007. DOI: 10.1007/978-0-387-30400-7_1046. ISBN 978-0-387-31022-0. (ang.).
  5. ↑ a b J. von Hepperger. Johann Palisa. „Astronomische Nachrichten”. 225 (7), s. 125, 1925. Bibcode: 1925AN....225..125V. (niem.). 
  6. ↑ Lutz D. Schmadel, (406) Erna, [w:] Dictionary of Minor Planet Names, Springer, Berlin, Heidelberg, 2003, s. 48, DOI: 10.1007/978-3-540-29925-7_407, ISBN 978-3-540-29925-7.
  7. ↑ Lutz D. Schmadel, (914) Palisana, [w:] Dictionary of Minor Planet Names, Springer, Berlin, Heidelberg, 2003, s. 82, DOI: 10.1007/978-3-540-29925-7_915, ISBN 978-3-540-29925-7.
  8. ↑ Palisa on Moon. [w:] Gazetteer of Planetary Nomenclature [on-line]. IAU, USGS Astrogeology Science Center, NASA. [dostęp 2022-08-28]. (ang.).
  9. ↑ Palisa Regio on Ida. [w:] Gazetteer of Planetary Nomenclature [on-line]. IAU, USGS Astrogeology Science Center, NASA. [dostęp 2022-08-28]. (ang.).

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Johann Palisa Plaque.jpg
Autor: H. Raab (User:Vesta), Licencja: CC BY-SA 3.0
Momorial plaque for Johann Palisa by Hans Bitterlich at the Vienna University Observatory
Johann Palisa.jpg
Johann Palisa (1848–1925), Austrian astronomer and discoverer of asteroids