Johannes Wislicenus

Johannes Wislicenus
Ilustracja
Johannes Wislicenus, 1881
Data i miejsce urodzenia

24 czerwca 1835
Kleineichstädt

Data i miejsce śmierci

5 grudnia 1902
Lipsk

profesor nauk chemicznych
Doktorat

7 stycznia 1860
Uniwersytet Zuryski

Profesura

1869

nauczyciel akademicki
uczelnia

Uniwersytet w Halle
Uniwersytet Zuryski
Uniwersytet w Würzburgu
Uniwersytet w Lipsku

Johannes Wislicenus (ur. 24 czerwca 1835 w Kleineichstädt, zm. 5 grudnia 1902 w Lipsku) – niemiecki chemik.

Życiorys

Urodził się 24 czerwca 1835 w Kleineichstädt pod Querfurtem w Turyngii, jako syn Gustava Adolfa Wislicenusa (1803–1875) i Emilie Charlotte Wilhelmine Ottilie z domu Giese (1803–1895). Rodzina Wislicenusów miała polskich przodków[1]. Najstarszy z ośmiorga rodzeństwa: miał braci Hugona (1836–1866)[2], Ulricha Gustava (1844–1871)[3] i Paula Gustava (1847–1917)[4], oraz siostry: Wilhelmine Klothilde (po mężu Scholl; 1838–1910)[5], Agnes Emilie (po mężu Sattler; 1840–1919)[6], i bliźniaczki Anne Emilie (po mężu Regelsberger; 1842–1891)[7] i Berthę Emilie (1842–1919)[8].

Najpierw studiował matematykę i chemię na Uniwersytecie w Halle. W 1853 jego ojciec, luterański pastor, z całą rodziną wyemigrował do Stanów Zjednoczonych. Tam Johannes przez krótki czas studiował na Harvard University, gdzie w 1853 i 1854 był asystentem Ebena Horsforda (1818–1893). Od 1856 z powrotem w Niemczech. Od 1857 do 1859 asystent Wilhelma Heinricha Heintza (1817–1880) na Uniwersytecie w Halle. W 1859 opuścił jednak Halle, w proteście przeciwko prośbie uczelni, by zobowiązał się od niewyrażania publicznie swoich poglądów politycznych, o ile chce uzyskać tytuł doktora[9]. Tytuł ten otrzymał 7 stycznia 1860 na Uniwersytecie w Zurychu[10] na podstawie dysertacji "Theorie der gemischten Typen", następnie wykładał w zuryskiej Industrieschule. Od 1864 profesor na Uniwersytecie w Zurychu i dyrektor laboratorium uniwersyteckiego. Od 1872 na katedrze chemii Uniwersytetu w Würzburgu (1872). W latach 1880–1881 rektor tej uczelni. W 1885, po śmierci Kolbego w 1884, na Uniwersytecie w Lipsku. W 1898 Royal Society przyznało mu Medal Davy'ego[11].

Był gorliwym patriotą. Pozował jako model do jednej z figur Niederwalddenkmal[12]. Był jednym z członków założycieli utworzonego 4 kwietnia 1891 Allgemeine Deutsche Verband, w 1894 przemianowanego na Ligę Pangermańską (Alldeutscher Verband).

23 marca 1860 ożenił się z Marią Kathariną z domu Sattler (ur. 18 kwietnia 1838 w Schonungen, zm. 31 stycznia 1904 w Heilanstalt Leipzig-Thonberg). Żona od 1871 chorowała psychicznie[13]. Mieli sześcioro dzieci:

  • Wilhelm Wislicenus (ur. 23 stycznia 1861 w Zurychu, zm. 8 czerwca 1922 w Tybindze) był również chemikiem, profesorem chemii na Uniwersytecie w Tybindze[14]
  • Emilie Luise Wislicenus (ur. 20 marca 1862 w Zurychu, zm. 30 grudnia 1903 tamże), popełniła samobójstwo w depresji, miesiąc po śmierci matki[15]
  • Marie Catharina po mężu Fick (ur. 26 lipca 1863 w Zurychu, zm. 25 stycznia 1953 w Herrsching-Mühle Mühlfeld) była żoną lekarza okulisty Adolfa Ficka (1852-1937)[16].
  • Alwin Leonidas Wislicenus (ur. 30 stycznia 1865 w Zurychu, zm. 25 lipca 1890 w Düsseldorfie) był artystą malarzem, cierpiał na depresję i popełnił samobójstwo[17]
  • Hans Adolf Wislicenus (ur. 18 marca 1867 w Zurychu, zm. 1951 w Herrsching am Ammersee) był chemikiem, profesorem chemii w Forsthochschule Tharandt[18].
  • Karl Otto Konrad Wislicenus (ur. 8 kwietnia 1868 w Zurychu, zm. 9 marca 1889 w Elberfeld) był kupcem w Elberfeld, zmarł na zapalenie wyrostka robaczkowego[19].

Johannes Wislicenus zmarł 5 grudnia 1902 w Lipsku na udar mózgu[20][21][22].

Dorobek naukowy

Zajmował się głównie chemią organiczną. Pamiętany jest za prace dotyczące stereochemii[23]. Wprowadził pojęcie izomerii geometrycznej.

W 1866 roku, razem z Adolfem Eugenem Fickiem, przeprowadził eksperyment sprawdzający prawdziwość przyjętej wówczas jako dogmat teorii Liebiga, według której jedynym składnikiem energetycznym pożywienia są białka. Wislicenus i Fick przed i w trakcie eksperymentu byli na diecie ubogiej w białko; doświadczenie polegało na wejściu na okoliczny niewysoki (1956 m n.p.m.) szczyt górski i zmierzeniu ilości azotu wydalonego z moczem. Z obliczeń uczonych wynikało, że białko w diecie nie mogło dostarczyć wystarczająco dużo energii potrzebnej do takiego wysiłku (obliczonego w uproszczony sposób jako pracę potrzebną na przezwyciężenie siły grawitacji podczas wspinaczki)[24][25].

Wislicenus wyjaśnił relacje kwasów maleiowego i fumarowego; jako pierwszy zastosował metaliczne srebro jako katalizator syntezy halogenków organicznych; zsyntetyzował eter winylowy, kwas winylooctowy i cykliczne ketony. Wyjaśnił strukturę kwasu fosforowego[9].

Wybrane prace

  • Untersuchungen über die durch negative Radicale [Radikale] ersetzbaren Wasserstoffatome mehr-äquivalentiger organischer Säuren (1863)
  • Studien zur Geschichte der Milchsäure und ihrer Homologen[26][27] (1863)
  • Studien zur Geschichte der Pyrotraubensaure[28] (1863)
  • Ueber die Beta-Oxybuttersaure[29] (1869)
  • Ueber Vinyläthyläther[30] (1878)
  • Die Abiturienten der Realgymnasien und Realschulen I. Ordnung als Studirende an den Universitäten : Rede zur Feier des 299. Stiftungstages der Kgl. Bayer. Julius-Maximilians-Universität am 3. Januar 1881 gehalten (1881)
  • Festrede zur dritten Säcularfeier der königlich-bayerischen Julius-Maximilians-Universität bei dem Hauptfestactus in der Universitätskirche am Morgen des 2. August 1882 gehalten. Würzburg, 1882
  • Über die räumliche Anordnung der Atome in organischen Molekulen und ihre Bestimmung in geometrisch-isomeren ungesättigten Verbindungen. Leipzig : Hirzel, 1887
  • Ueber die Lage der Atome im Raume. - Antwort auf W. Lossen's Frage[31] (1888)
  • Ex ordinis philosophorum mandato renuntiatur philosophiae doctores ... inde a d. primo m. Nov. a. 1889 ad d. ultimum m. Oct. a. 1890 creati : Praemissa est Ioannis Wiscelinus dissertatio: Ueber die Umsetzung strereoisomerer ungesättigter organischer Verbindungen in einander bei höherer Temperatur. Lipsiae : typ. A. Edelmanni, typogr. acad, 1890
  • Ueber Ringketone[32] (1893)
  • Rectoratswechsel an der Universität Leipzig am 31. October 1893 : I. Rede des abtretenden Rectors D. Theodor Brieger: Bericht über das Studienjahr 1892/93 ; II. Rede des antretenden Rectors Dr. Johannes Wislicenus: Die Chemie und das Problem von der Materie (1893)
  • Ueber die Bromadditionsproducte der Angelicasaure und Tiglinsaure. Justus Liebig's Annalen der Chemie (1893)
  • Über Verbindungen der Krotonsäure mit Isokrotonsäure und über Mischsäuren überhaupt (1896)
  • Rede (z. fünfzigj.) Jubelfeier d. Kgl. Sächs. Ges. d. Wiss. zu Leipzig) (1896)
  • Ueber die Bildung carbocyklischer Verbindungen aus 1,5- und 1,6- Diketonen durch Ueberführung in ihre Pinakone. Justus Liebigs Annalen der Chemie 302, 1-2, s. 191-195 (1898)
  • Ueber die 2.5-Dimethyl-1.1-Di-und 1-Mono-Carbonsauren des Cyclopentans[33] (1901)

Przypisy

  1. ↑ Harm Benninga: A history of lactic acid making: a chapter in the history of biotechnology. Springer, 1990 ISBN 0-7923-0625-2 s. 69-70
  2. ↑ Hugo Adolf Wislicenus www.wislicenus.info (niem.)
  3. ↑ Ulrich Gustav Wislicenus www.wislicenus.info (niem.)
  4. ↑ Paul Gustav Wislicenus www.wislicenus.info (niem.)
  5. ↑ Wilhelmine Klothilde Scholl geb. Wislicenus www.wislicenus.info (niem.)
  6. ↑ Agnes Emilie Sattler geb. Wislicenus www.wislicenus.info (niem.)
  7. ↑ Anna Emilie Regelsberger geb. Wislicenus www.wislicenus.info (niem.)
  8. ↑ Bertha Emilie Dock geb. Wislicenus www.wislicenus.info (niem.)
  9. ↑ a b Wislicenus, Johannus Adolph PDF
  10. ↑ Matrikeledition der Universität Zürich (niem.)
  11. ↑ Wislicenus, Johannes Ein biographisches Lexikon zur Portraitsammlung des Anatomen Robert Wiedersheim (niem.)
  12. ↑ Beckmann E. Johannes Wislicenus. Berichte der Deutschen chemischen Gesellschaft 37, 19, s. 4898 (1905)
  13. ↑ Johannes Adolf Wislicenus www.wislicenus.info
  14. ↑ J.F. T., W. Wislicenus, „Nature”, 110 (2754), 1922, s. 223–224, DOI: 10.1038/110223a0.
  15. ↑ Emilie Luise Wislicenus www.wislicenus.info (niem.)
  16. ↑ Marie Catharina Fick geb. Wislicenus www.wislicenus.info (niem.)
  17. ↑ Alwin Leonidas Wislicenus www.wislicenus.info (niem.)
  18. ↑ H. Wienhaus, Zum 70. Geburtstag von Hans Wislicenus, „Kolloid-Zeitschrift”, 78 (3), 1937, s. 257–258, DOI: 10.1007/BF01501906, ISSN 0368-6590 (niem.).
  19. ↑ Karl Otto Konrad Wislicenus www.wislicenus.info (niem.)
  20. ↑ Johannes Wislicenus. Fortsetzung der Lebensberichte www.wislicenus.info (niem.)
  21. ↑ Johannes Wislicenus, „Nature”, 67 (1732), 1903, s. 228–229, DOI: 10.1038/067228b0.
  22. ↑ Johannes Wislicenus, „Angewandte Chemie”, 16 (1), 1903, s. 1-4, DOI: 10.1002/ange.19030160102.
  23. ↑ The foundations of stereo chemistry; memoirs by Pasteur, van't Hoff, Lebel and Wislicenuslink
  24. ↑ Carpenter KJ. A short history of nutritional science: part 1 (1785-1885). „The Journal of nutrition”. 3 (133), s. 638–45, marzec 2003. PMID: 12612130. 
  25. ↑ Fick A, Wislicenus J. On the origin of muscular power. Philos Mag London (ser. 4) 31, 485–503 (1866)
  26. ↑ Johannes Wislicenus, Studien zur Geschichte der Milchsäure und ihrer Homologen, „Annalen der Pharmacie”, 133 (3), 1865, s. 257-287.
  27. ↑ Johannes Wislicenus, Studien zur Geschichte der Milchsäure und ihrer Homologen, „Liebigs Annalen”, 128 (1), 1863, s. 1-67, DOI: 10.1002/jlac.18631280102.
  28. ↑ Johannes Wislicenus, Studien zur Geschichte der Pyrotraubensaure, „Annalen der Chemie und Pharmacie”, 126 (2), 1863, s. 225-239, DOI: 10.1002/jlac.18631260210.
  29. ↑ Johannes Wislicenus, Ueber die Beta-Oxybuttersaure, „Annalen der Chemie und Pharmacie”, 149 (2), 1869, s. 205-215, DOI: 10.1002/jlac.18691490211.
  30. ↑ Johannes Wislicenus, Ueber Vinyläthyläther, „Liebigs Annalen”, 192 (1-2), 1878, s. 106-128, DOI: 10.1002/jlac.18781920108.
  31. ↑ Johannes Wislicenus, Ueber die Lage der Atome im Raume. - Antwort auf W. Lossen's Frage, „Berichte der deutschen chemischen Gesellschaft”, 21 (1), 1888, s. 581-585, DOI: 10.1002/cber.188802101105.
  32. ↑ Johannes Wislicenus, Ueber Ringketone, „Justus Liebig's Annalen der Chemie”, 275 (2-3), 1893, s. 309-312, DOI: 10.1002/jlac.18932750213.
  33. ↑ Johannes Wislicenus, Ueber die 2.5-Dimethyl-1.1-Di-und 1-Mono-Carbonsauren des Cyclopentans, „Berichte der deutschen chemischen Gesellschaft”, 34 (2), 1901, s. 2565-2583, DOI: 10.1002/cber.190103402205.

Media użyte na tej stronie

Johannes wislicenus Würzburg 1881.jpg
Johannes Adolf Wislicenus (* 24. Juni 1835 in Kleineichstädt; † 5. Dezember 1902 in Leipzig), als neuer Vorstand des Chem. Instituts in Leipzig.