Johannes de Grocheo

Johannes de Grocheo, także Johannes de Grocheio, Jean de Grouchy (ur. ok. 1255 w Paryżu, zm. ok. 1320) – francuski teoretyk muzyki, pochodzący prawdopodobnie z normandzkiej rodziny de Grouchy^[1]. Działał w Paryżu ok. 1275^[2] lub 1300^[1][3], związany z Collegium Sorbonicum^[2].

Napisał traktat De musica^[a], będący jednym z najważniejszych średniowiecznych zabytków na temat muzyki. Obejmuje on całokształt ówczesnej wiedzy muzycznej i jest dobitnym przykładem wpływu arystotelizmu na średniowieczną teorię muzyki. Johannes de Grocheo twierdził, że przedmiotem muzyki może być jedynie dźwięk uchwytny zmysłowo. Tym samym odrzucał pitagorejsko-platońską koncepcję harmonii sfer. Zachował natomiast pitagorejską teorię proporcji i wynikające z niej interwały, nazywając je pryncypiami muzyki i uznając za materię muzyczną, której muzyk nadaje formę^[2].

Wyróżnił 3 rodzaje muzyki i ich formy^[2][1]:

• musica simplex – jednogłosowa muzyka świecka
  • cantus gestualis – pieśń epicka uprawiana przez ogół obywateli
  • cantus coronatus – dworska pieśń panegiryczna
  • cantus versualis – pieśń o wartościach umoralniających, przeznaczona dla młodzieży
  • rotundellus - pieśń śpiewana przez młodzież przy większych uroczystościach
  • stantipes – skomplikowana technicznie pieśń śpiewana przez młodzież na stojąco
  • ductia – szybka pieśń taneczna
• musica composita – wielogłosowa muzyka menzuralna
  • motet
  • organum
  • hoquetus
• musica eclesiastica – muzyka liturgiczna
  • matutinae
  • horae
  • missa

Traktat zawiera ponadto elementarne wiadomości na temat skali muzycznej, interwałów i systemu heksachordalnego, a także uwagi dotyczące musica falsa, którą de Grocheo wiązał z formami muzyki świeckiej^[2].

Traktat został przekazany w 2 rękopisach: tzw. kodeksie Harley (British Museum w Londynie, Ms Harley 281), spisanym prawdopodobnie w 1300 i kodeksie Darmstadt (Hessische Landesbibliothek w Darmstadzie, Ms 2663), datowanym na lata 1300–1350^[2][1].

Uwagi

Przypisy

Bibliografia

• Elżbieta Witkowska-Zaremba: Johannes de Grocheo. W: Encyklopedia muzyczna PWM. Elżbieta Dziębowska (red.). Wyd. I. T. 4: HIJ część biograficzna. Kraków: PWM, 1993. ISBN 83-224-0453-0. (pol.)
• Encyklopedia muzyki. Andrzej Chodkowski (red.). Warszawa: PWN, 1995. ISBN 83-01-11390-1. (pol.)
• Christopher Page: Grocheio [Grocheo], Johannes de. W: The New Grove Dictionary of Music and Musicians, vol. G. Oxford University Press, 2004. ISBN 978-0-19-517067-2. (ang.)