John Donne

John Donne

Data i miejsce urodzenia	22 stycznia 1572 Londyn
Data i miejsce śmierci	31 marca 1631 Londyn
Alma Mater	Uniwersytet Oksfordzki Uniwersytet w Cambridge
Dziedzina sztuki	literatura piękna

John Donne (ur. 22 stycznia 1572 w Londynie, zm. 31 marca 1631) – czołowy poeta wczesnego angielskiego baroku, główny przedstawiciel nurtu poezji metafizycznej.

Życie

Był synem bogatego kupca towarami żelaznymi i Elizabeth Heywood, córki dramaturga Johna Heywooda. Rodzina Donne'a była żarliwie katolicka, dwaj bracia jego matki byli jezuitami, ale sam Donne, gdy dorósł, odszedł od Kościoła katolickiego.

Donne kształcił się w Oksfordzie, Cambridge i Londynie, po czym rozpoczął karierę dworską, będąc m.in. osobistym sekretarzem Thomasa Egertona, Lorda Strażnika Wielkiej Pieczęci. Potajemne małżeństwo z 16-letnią Anne Moore w 1600 roku spowodowało załamanie politycznej kariery Donne'a. Przez kilka lat borykał się ze sporymi kłopotami finansowymi, aż w 1610 roku zwrócił na siebie uwagę króla Jakuba I antykatolicką polemiką Pseudo-Martyr (Pseudo-Męczennik) (podobnym w wymowie utworem Donne'a była antyjezuicka satyra Conclave ignati).

W 1615 roku Donne przyjął święcenia, stając się anglikańskim duchownym. Został nadwornym kaznodzieją i kapelanem króla, głoszone przez niego kazania cieszyły się wielką popularnością. Był doktorem uniwersytetów w Oksfordzie i Cambridge oraz (od 1621 roku) dziekanem katedry św. Pawła w Londynie.

Chociaż w Kościele Anglii nie ma formalnych kanonizacji, imię Johna Donne'a jest wpisane w kalendarz liturgiczny tego kościoła (pod datą 31 marca)^[1].

Dzieła

Za życia Donne'a drukiem ukazały się, poza dwiema elegiami, jedynie jego polemiki teologiczne i kilka kazań. Wszystkie jego wiersze zostały wydane dopiero po jego śmierci (pierwszy zbiór w 1633 roku), przedtem krążąc wyłącznie w licznych odpisach. Podobnie kazania zostały zebrane i wydane w trzech folio dopiero po jego śmierci.

Poezja Donne'a - nazwana potem metafizyczną - wywarła wielki wpływ na współczesnych mu i młodszych poetów. Także w późniejszej literaturze widoczne są nawiązania do jego wierszy. Jednym z najbardziej znanych jest tytuł i motto powieści Ernesta Hemingwaya Komu bije dzwon, pochodzące z Medytacji XVII: "(...) Dlatego nigdy nie pytaj, komu bije dzwon; bije on tobie" (And therefore never send to know for whom the bell tolls; It tolls for thee).

Chociaż John Donne znany jest światu głównie jako poeta, za życia, zwłaszcza tego dojrzalszego, szanowano go przede wszystkim za jego szczególny dar oratorski, uwidoczniony w jego wspaniałych kazaniach. Dziś dzięki współczesnym wydaniom, czytelnik ma dostęp nie tylko do antologii jego poezji, ale także do jego prozy na czele z 160 kazaniami.

Polskie tłumaczenia

Na język polski wiersze Johna Donne'a tłumaczyli Jerzy Pietrkiewicz^[2], Jerzy S. Sito^[3] i Stanisław Barańczak^[4]. W 2014 roku ukazało się tłumaczenie dwóch utworów prozatorskich Donne'a w przekładzie Piotra Plichty (Devotions upon Emergent Occasions oraz kazanie na własny pogrzeb zatytułowane Death's Duell)^[5].

Przypisy

Bibliografia

• John Donne. W: Stanisław Barańczak: Antologia angielskiej poezji metafizycznej XVII stulecia. Wyd. II. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1991, s. 54–55. ISBN 83-06-01963-6.
• Łukasz Romanowski. Kazania Johna Donne'a: ich aspekty teologiczne i literackie. Toruń: Nabożeństwa (polski przekład roboczy Devotions Upon Emergent OccasionsAdam Marszałek, 2010.

Linki zewnętrzne

• Alembik śmierci(pełny polski przekład Alembiku śmierci wraz z krytycznym wstępem)
• Nabożeństwa (polski przekład roboczy Devotions upon Emergent Occasions; w opracowaniu)