John Goodricke (astronom)
 John Goodricke - portret pędzla Jamesa Scoulera | |
| Data i miejsce urodzenia | |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |
| Zawód, zajęcie | |
John Goodricke (ur. 17 września 1764 w Groningen, Holandia, zm. 20 kwietnia 1786 w Yorku, Anglia) – angielski astronom, który jako pierwszy zauważył, że niektóre z gwiazd zmiennych są okresowe oraz podał dokładne wyjaśnienie tej zmienności[1]. Laureat Medalu Copleya[2].
Życiorys
Urodził się w Groningen jako syn brytyjskiego dyplomaty Johna Goodricke i Holenderki. W wieku pięciu lat zachorował na szkarlatynę i ogłuchł. Rodzice zadbali, aby odebrał edukację w szkole dla głuchych w Edynburgu. Uczył się na tyle dobrze, że mógł studiować w Warrington Academy niedaleko Yorku, gdzie zainteresował się astronomią. W 1781 roku, po zakończeniu trzyletniej edukacji w tej szkole, powrócił do Yorku[3]. Obserwacje astronomiczne prowadził ze swoim sąsiadem, astronomem Edwardem Pigottem[3]. 6 kwietnia 1786 roku został członkiem Towarzystwa Królewskiego (Royal Society)[3]. Wkrótce potem zmarł, prawdopodobnie na zapalenie płuc[4], którego nabawił się podczas swoich nocnych obserwacji[3].
Osiągnięcia
12 listopada 1782 roku, jako zaledwie osiemnastolatek, odnotował w swoim dzienniku odkrycie zmienności Algola – zauważył, że jest ona bardzo regularna. Jasność tej gwiazdy utrzymywała się w okolicach 2,1m, jednak co 2,867 dnia spadała nagle do swojej minimalnej jasności 3,3m.
W 1783 roku zdał relację ze swoich obserwacji londyńskiemu Towarzystwu Królewskiemu. Zaproponował dwa różne wyjaśnienia niecodziennego zachowania gwiazdy: Algol albo był czasowo zasłaniany przez inny, ciemny obiekt, albo obracał się i miał na powierzchni ciemną plamę. Pierwsza z teorii okazała się prawdziwa. W 1784 odkrył drugą gwiazdę tego rodzaju, nazwaną delta (δ) Cephei. Oszacował okres jej zmienności na 128 godzin i 45 minut, czyli 5,36634 dnia. Jasność zmienia się w granicach 3,6 – 4,4 m.
Nagroda i upamiętnienie
Za swoje odkrycie w wieku 19 lat otrzymał od Towarzystwa Królewskiego Medal Copleya; w 2021 roku pozostaje najmłodszym laureatem tej nagrody[5].
Na jego cześć nazwano planetoidę (3116) Goodricke[6].
Przypisy
- ↑ Encyklopedia Britannica-Ziemia i Wszechświat. T. 13. Poznań: Kurpisz, 2006, s. 49. ISBN 978-83-60563-25-0.
- ↑
Award winners: Copley Medal (ang.), Royal Society [dostęp 2021-09-24]. - ↑ a b c d List of Fellows of the Royal Society 1660 – 2007, Royal Society, 2007 [zarchiwizowane z adresu 2017-06-02] (ang.).
- ↑ John Goodricke The Discovery of the Occultating Variable Stars. 2003. [dostęp 2016-04-20]. [zarchiwizowane z tego adresu (2006-06-22)]. (ang.).
- ↑ Disability history month: John Goodricke the deaf astronomer. [w:] BBC News [on-line]. 2012-12-18. [dostęp 2016-04-20]. (ang.).
- ↑ Lutz D. Schmadel: Dictionary of Minor Planet Names. Springer, 2003, s. 257. ISBN 3-540-00238-3.
Bibliografia
- Paul Murdin, Tajemnice Wszechświata, Krzysztof Bednarek (tłum.), Warszawa: Wydawnictwo Albatros A. Kuryłowicz, 2010, ISBN 978-83-7659-067-7, OCLC 751553737.
|
%2c_1902_Wellcome_M0007837.jpg)
Media użyte na tej stronie
Autor: unknown, Licencja: CC BY 4.0
Joseph Lister, Copley Medal (gold), 1902
Wellcome Images
Keywords: Joseph Lister
Portrait of John Goodricke (1764-1786), the astronomer who famously studied the variable star Algol and other variable stars. The picture is said, by a Goodricke descendant, to have been painted in 1785 by James Scouler. See C. A. Goodricke's letter at Monthly Notices of the Royal Astronomical Society, 1912, volume 73(11), pages 3 – 4.