John MacLean (socjalista)

John MacLean

John Maclean (ur. 24 sierpnia 1879 w Pollokshaws, zm. 30 listopada 1923)[1] – szkocki nauczyciel i działacz socjalistyczny, przeciwnik I wojny światowej, jedna z czołowych postaci okresu „Czerwonego Clydeside”[2]. Jego aresztowanie za działalność antywojenną dało mu sławę i uznanie międzynarodowe. Został honorowym wiceprezesem Zjazdu Sowietów oraz bolszewickim reprezentantem w Szkocji[3].

Wczesne lata życia

MacLean urodził się w Pollokshaws, wówczas na przedmieściach Glasgow. Jego ojciec Daniel (1845-1888) pochodził z wyspy Mull, jego matka Ann (1846-1914) z Corpach[4]. Wychowano go w duchu kalwinizmu. MacLean kształcił się na nauczyciela pod okiem Wolnego Kościoła Szkocji. Zaocznie studiował na Uniwersytecie Glasgow, uzyskując w 1904 r. tytuł magistra.

Zaangażowanie polityczne

Pierwszymi organizacjami, których Maclean był członkiem to Pollokshaws Progressive Union oraz Merrie England. Przekonany, że poprawa warunków bytowych klas robotniczych możliwa jest tylko w drodze rewolucji socjalnej, wstąpił do Federacji Socjaldemokratycznej, która przekształciła się później w Brytyjską Partię Socjalistyczną.

MacLean był również aktywnym członkiem Co-operative Movement oraz wspomagał Renfrewshire Co-operative Societies w działalności zmierzającej do wprowadzenia w szkołach dla dorosłych fakultetów z ekonomii[5].

Marksista

Po wybuchu I wojny światowej jego poglądy polityczne zradykalizowały się, aczkolwiek wciąż współpracował z bardziej umiarkowanymi działaczami socjalistycznymi. Był gorącym przeciwnikiem wojny, którą uważał za wojnę imperialistów, która dzieliła klasę robotniczą[6].

Jego działalność szybko zwróciła na siebie uwagę władz. W 1915 r. został aresztowany na podstawie Defence of the Realm Act[7], a rada szkolna Govan skreśliła go z listy nauczycieli w Lorne Street School[8]. W konsekwencji MacLean w całości poświęcił się działalności wykładowcy marksistowskiego. Organizował wykłady dla robotników Glasgow na temat teorii Marksa. Niedługo potem założył Scottish Labour College.

Był zaangażowany w działalność środowisk antywojennych. W 1916 r. został z tego powodu więziony, ale wypuszczono go w 1917 r.

Stosunek do Rosji

W styczniu 1918 r. MacLean został wybrany prezesem Trzeciego Wszechrosyjskiego Zjazdu Sowietów, a miesiąc później mianowano go bolszewickim konsulem w Szkocji[9]. MacLean ustanowił konsulat przy 12 Portland Street w Glasgow, ale nie został on uznany przez rząd brytyjski[10].

Proces i uwięzienie

15 kwietnia 1918 r. MacLean został aresztowany pod zarzutem nawoływania do buntu[11]. Sąd odmówił wypuszczenia go za kaucją i proces rozpoczął się 9 maja w Edynburgu. MacLean nie skorzystał z prawa do adwokata i sam prowadził swoją obronę. Na pytanie sędziego czy ma jakieś zastrzeżenia do członków ławy przysięgłych odpowiedział: Mam dużo zastrzeżeń do każdego z nich. Oskarżenie opierało się na zeznaniach jednego z uczestników wieców na których przemawiał MacLean, który spisał fragmenty jego przemówień zaraz po wiecach. MacLean odrzucił jego zeznania, twierdząc, że jego słowa zostały wyrwane z kontekstu[12].

Przed ławą przysięgłych MacLean wygłosił 75-minutowe przemówienie, które wykorzystał do ataku na system kapitalistyczny[13]. Został skazany na 5 lat pracy przymusowej i osadzony w więzieniu Peterhead niedaleko Aberdeen. Wkrótce rozpoczęła się jednak kampania mająca na celu uwolnienie MacLeana[14]. Po zakończeniu wojny MacLean został 3 grudnia zwolniony z więzienia. Wrócił do Glasgow witany przez tłumy.

Partia Komunistyczna

Pomimo iż Brytyjska Partia Socjalistyczna weszła w skład właśnie utworzonej Komunistycznej Partii Wielkiej Brytanii, MacLean nie wstąpił do CPGB, chociaż popierał Międzynarodówkę Komunistyczną. Próbował natomiast utworzyć Szkocką Partię Komunistyczną. Partia zmieniła wkrótce nazwę nd Komunistyczną Partię Pracy i zrezygnowała z części postulatów MacLeana, co sprawiło że ten opuścił szeregi partii.

Republikański socjalizm

W tym czasie MacLean utworzył Szkocką Robotniczą Partię Republikańską w której połączył doktrynę komunistyczną z postulatem szkockiej niepodległości. Nawoływał do utworzenia Szkockiej Republiki Komunistycznej[15]

Śmierć i dziedzictwo

Pobyt w więzieniu Peterhead zrujnował zdrowia MacLeana, który był przymusowo karmiony podczas strajku głodowego[16]. Kiedy zmarł w 1923 r. w jego pogrzebie w Glasgow uczestniczyły tysiące ludzi.

Na jego dziedzictwo powoływali się zarówno szkoccy nacjonaliści, jak i ruch robotniczy. Za spadkobierców MacLeana uważają się członkowie Szkockiej Partii Socjalistycznej.

Przypisy

  1. ↑ William Knox, Scottish Labour Leaders 1918-1939: A Biographical Dictionary, Edynburg, 1984, s. 179, ISBN 0-906391-40-7.
  2. ↑ Red Clydeside: Key political figures of the Red Clydeside period.
  3. ↑ The Times, czwartek, 28 listopada 1918 r. – „Bolshevist Candidate: Mr. Barnes’s Fight at Glasgow”.
  4. ↑ Guy A. Aldred, John Maclean, Glasgow, 1940, s. 17.
  5. ↑ Knox, s. 181.
  6. ↑ Maclean, Forward.
  7. ↑ Strathclyde.
  8. ↑ McGuigan, Govan School Board had their excuse to dismiss MacLean from his post as a teacher.
  9. ↑ Ian D. Thatcher, John Maclean: Soviet Versions, w: History t. 77, s. 424, 1992.
  10. ↑ Aldred, s. 21.
  11. ↑ Milton, s. 164.
  12. ↑ Milton, s. 168.
  13. ↑ Maclean (1918)Speech from the Dock.
  14. ↑ Milton, s. 179.
  15. ↑ John Maclean (1920) All Hail, the Scottish Workers Republic!
  16. ↑ [1] John Maclean, Radical Glasgow, Glasgow Caledonian University.

Bibliografia

  • Tom Anderson, John Maclean MA, Proletarian Press, Glasgow, 1930
  • Guy Aldred, John Maclean: Martyr of the Class Struggle, Bakunin Press, Glasgow, 1932
  • Tom Bell, John Maclean, Fighter for Freedom, Communist Party Scottish Committee, 1944
  • John Broom, John Maclean, Loanhead, 1973
  • James Clunie, The Voice of Labour, Autobiography of a House Painter, Dunfermline, 1958
  • William Knox, Scottish Labour Leaders 1918-1939: A Biographical Dictionary, Edynburg, 1984, s. 179, ISBN 0-906391-40-7.
  • Kenny McGuigan, John Maclean: A Working Class Hero, Wellred Books, Londyn, 2005
  • Harry McShane, Joan Smith, No Mean Fighter, Londyn, 1978, ISBN 0-904383-24-5.
  • Harry McShane, „Remembering John Maclean: Portrait of a Scottish Revolutionary”, New Edinburgh Review 19, 1972, s. 4-10
  • Nan Milton, John Maclean, Pluto Press Ltd., 1973, ISBN 0-902818-38-4.
  • Brian J. Ripley, John McHugh, John Maclean. Lives of the Left Series. Manchester Univ Press, 1 grudnia 1989, ISBN 0-7190-2181-2.
  • Dave Sherry, John Maclean. Bookmarks, Londyn, 1998
  • Ian D. Thatcher, „John Maclean: Soviet Versions”, in History, Vol. 77, Issue 251, s. 421-429, październik 1992
  • James D. Young, John Maclean: Clydeside Socialist, Clydeside Press, Glasgow, 1992, ISBN 1-873586-10-8.

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie