John Muir

John Muir
Ilustracja
John Muir (ok. 1902)
Data i miejsce urodzenia

21 kwietnia 1838
Dunbar, East Lothian w Szkocji

Data i miejsce śmierci

24 grudnia 1914
Los Angeles

Zawód, zajęcie

inżynier, przyrodnik, pisarz, filozof, botanik, geolog

podpis

John Muir (ur. 21 kwietnia 1838 w Dunbar, East Lothian w Szkocji, zm. 24 grudnia 1914 w Los Angeles[1]) – szkocko-amerykański przyrodnik, pisarz, filozof środowiska, jeden z pierwszych rzeczników ochrony dzikiej przyrody w Stanach Zjednoczonych[1].

Jego listy, eseje i książki opowiadające o jego przygodach w dzikich ostępach, zwłaszcza w górach Sierra Nevada w Kalifornii cieszyły się bardzo dużą popularnością i były czytane przez miliony ludzi. Jego aktywne zaangażowanie na rzecz ochrony środowiska naturalnego przyczyniło się do zachowania Yosemite Valley, Parku Narodowego Sekwoi i innych obszarów dzikiej przyrody. Założył Sierra Club – jedno z najważniejszych stowarzyszeń zaangażowanych w ochronę środowiska naturalnego w Stanach Zjednoczonych. Na jego cześć został nazwany liczący 340 km szlak turystyczny w górach Sierra Nevada (John Muir Trail)[2]. Inne miejsca nazwane na jego cześć to m.in.: Muir Woods National Monument, Muir Beach, John Muir College, Mount Muir, Camp Muir oraz lodowiec Muira. W Szkocji jego imieniem nazwano liczący 209 km (130 mil) szlak John Muir Way.

W swoim późniejszym życiu Muir większość czasu poświęcał ochronie zachodnich lasów Ameryki Północnej. Dzięki niemu do Kongresu Stanów Zjednoczonych trafił projekt przyjętej w 1890 roku ustawy tworzącej Park Narodowy Yosemite. Wyrażana w jego dziełach duchowa jakość i entuzjazm wobec natury zainspirowały czytelników, w tym kongresmenów i prezydentów, do podjęcia działań na rzecz ochrony dużych obszarów dzikiej przyrody[3]. Życie Muira, dziś nazywanego „Ojcem Parków Narodowych” („Father of the National Parks”)[4], zostało uwiecznione m.in. przez National Park Service w krótkim filmie dokumentalnym[5].

John Muir jest uznawany za „inspirację dla Szkotów i Amerykanów”[6]. Jego biograf, Steven J. Holmes, uważa że Muir stał się „jednym z patronów działalności środowiskowej dwudziestowiecznej Ameryki”, zarówno politycznej jak i rekreacyjnej. Jego dzieła są często przytaczane i omawiane w książkach i czasopismach, jest również często cytowany przez fotografów przyrody, m.in. przez Ansela Adamsa[7]. „Muir gruntownie ukształtował same kategorie, przez które Amerykanie rozumieją i wyobrażają sobie ich relację ze światem przyrody”[a], pisze Holmes[8]. Muir był ekologicznym myślicielem, politycznym rzecznikiem i religijnym prorokiem, którego dzieła stały się osobistym przewodnikiem ku naturze dla wielu osób, co uczyniło go „prawie wszechobecnym” we współczesnej świadomości środowiskowej. Według autora Williama Andersona, Muir egzemplifikował „archetyp naszej jedności z ziemią”[b][9], natomiast biograf Donald Worster uważa, że misją Muira było „uratowanie amerykańskiej duszy od całkowitego poddania się materializmowi”[c][10]. 21 kwietnia 2013 roku w Szkocji, w 175. rocznicę urodzin Johna Muira, po raz pierwszy obchodzono John Muir Day, oddając hołd przyrodnikowi[11].

Początki

Dzieciństwo w Szkocji

John Muir przyszedł na świat w czteropiętrowym domu w Dunbarze, w szkockim regionie East Lothian. Jego rodzicami byli Daniel Muir i Ann Gilrye. Był trzecim z ośmiorga dzieci: Margaret, Sarah, David, Daniel, Ann i Mary (bliźniaczki) i urodzona w Ameryce Joanna. Jego najwcześniejsze wspomnienia dotyczą krótkich spacerów z dziadkiem kiedy miał trzy lata[12]. W swojej autobiografii opisał swe dziecięce przygody, takie jak bójki na podwórku, odtwarzanie romantycznych bitew z okresu wojen o szkocką niepodległość czy poszukiwanie ptasich gniazd[13]. Amy Marquis pisze, że John w młodości rozpoczął ,,romans z przyrodą” i sugeruje, że mogła to być reakcja na surowe religijne wychowanie. ,,Jego ojciec uważał, że wszystko co odciąga uwagę od studiowania Biblii jest frywolne i zasługujące na karę.” Jednak młody Muir był ,,niespokojnym duchem’’, często obrywającym lanie[14]. Johna zafascynował krajobraz East Lothian i wiele czasu spędzał na przemierzaniu okolicznych wsi i wycieczkach wzdłuż wybrzeża. W tym właśnie czasie zainteresował się historią naturalną i pracami szkockiego przyrodnika Alexandra Wilsona.

Pomimo tego, że Muir spędził większość życia w Ameryce, nigdy nie zapomniał swoich szkockich korzeni. Przez całe życie czuł się mocno związany ze swoim miejscem urodzenia. Często wspominał dzieciństwo spędzone wśród pól East Lothian. Był miłośnikiem prac Thomasa Carlyla i poety Roberta Burnsa; znany był z tego, że podczas wypraw w dzikie tereny Ameryki nosił ze sobą tomik wierszy Burnsa. Gdy pojechał do Szkocji ponownie w 1893 spotkał się z dawnym kolegą ze szkoły w Dunbarze i odwiedził miejsca, które dobrze pamiętał z młodości[15]. Pomimo wielu lat spędzonych w Ameryce nigdy nie pozbył się silnego szkockiego akcentu[16].

Uwagi

  1. ↑ „Muir has profoundly shaped the very categories through which Americans understand and envision their relationships with the natural world”
  2. ↑ „the archetype of our oneness with the earth”
  3. ↑ „...saving the American soul from total surrender to materialism”

Przypisy

  1. ↑ a b John Muir Biography (ang.). notablebiographies.com. [dostęp 2016-10-26].
  2. ↑ Elizabeth Wenk, Kathy Morey: John Muir Trail: The Essential Guide to Hiking America's Most Famous Trail. Berkeley, California: Wilderness Press. ISBN 0-89997-436-8. (ang.)
  3. ↑ The Life and Contributions of John Muir (ang.). Sierra Club. [dostęp 2016-12-25].
  4. ↑ Barbara Kiely Miller: John Muir. Milwaukee: Weekly Reader Publishing, 2008, s. 10, seria: Great Americans. ISBN 0-8368-8318-7. (ang.)
  5. ↑ National Park Service: John Muir Series: The Spirit of John Muir, with Lee Stetson (ang.). Yosemite Conservancy. [dostęp 2016-12-25]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-12-26)].
  6. ↑ John Muir: The Life and Times (ang.). Scotland.org, 2015-04-27. [dostęp 2016-12-25].
  7. ↑ Ansel Adams: America's Wilderness: the Photographs of Ansel Adams, with the Writings of John Muir. Philadelphia, PA: Courage Books, 2002. ISBN 0-7624-1390-5. (ang.)
  8. ↑ Steven Holmes: The Young John Muir: An Environmental Biography. Madison: University of Wisconsin Press, 1999. ISBN 978-0-299-16150-7. OCLC 40076592. (ang.)
  9. ↑ William Anderson: Green Man: The Archetype of Our Oneness with the Earth. Fakenham: Compass Books, 1998. ISBN 0-9517038-1-1. (ang.)
  10. ↑ Donald Worster: Passion for Nature. Oxford, New York: Oxford University Press, 2008, s. 403. ISBN 0-19-516682-5. (ang.)
  11. ↑ Brian Ferguson, Wheelans Claire: Conservationist John Muir’s legacy to sell Scotland across world (ang.). The Scotsman, 2013-01-08. [dostęp 2016-12-25].
  12. ↑ A Boyhood in Scotland, Chapter 1, 'The Story of My Boyhood and Youth by John Muir' by John Muir (1913) - John Muir Exhibit (John Muir Education Project, Sierra Club California).
  13. ↑ Muir, John (1916). The Story of My Boyhood and Youth. Houghton Mifflin Co. p. 25. ISBN 978-1-883011-24-6.
  14. ↑ Marquis, Amy Leinbach (Fall 2007). "A Mountain Calling". National Parks Magazine. Archived from the original on July 27, 2011. Retrieved October 23,2009.
  15. ↑ "John Muir: The Life and Times". Scotland.org. April 27, 2015. Retrieved March 13, 2018.
  16. ↑ Kevin Hutchings and John Miller (eds.). Transatlantic Literary Ecologies: Nature and Culture in the Nineteenth-Century Anglophone Atlantic World. New York: Routledge, Taylor & Francis Group, 2017.

Media użyte na tej stronie

John muir signature.svg
Signature of John Muir
John Muir c1902.jpg
John Muir, full-length portrait, facing right, seated on rock with lake and trees in background