Jolanta Owidzka

Jolanta Owidzka
Data i miejsce urodzenia

1 lutego 1927
Radom

Data i miejsce śmierci

25 marca 2020
Warszawa

Alma Mater

Akademia Sztuk Pięknych w Warszawie

Dziedzina sztuki

tkanina artystyczna

Odznaczenia
Srebrny Krzyż ZasługiZłoty Krzyż Zasługi
Złota odznaka honorowa „Za Zasługi dla Warszawy”
Grób Jolanty Owidzkiej na Cmentarzu Powązkowskim

Jolanta Owidzka z d. Horodecka (ur. 1 lutego 1927 w Radomiu[1], zm. 25 marca 2020[2] w Warszawie[3]) – polska artystka plastyk, twórczyni tkaniny artystycznej, projektantka tkanin dekoracyjnych. Reprezentantka polskiej szkoły tkaniny.

Życiorys i twórczość

Jolanta Owidzka studiowała w Państwowej Wyższej Szkole Sztuk Plastycznych w Krakowie pod kierunkiem prof. Stefana Gałkowskiego (Wydział Tkactwa) i prof. Tadeusza Kantora (Wydział Malarstwa); następnie kontynuowała studia na Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie, uczęszczając na zajęcia na Wydziale Tkaniny u prof. Eleonory Plutyńskiej i prof. Mieczysława Szymańskiego, a także na zajęcia z zakresu malarstwa u prof. Marka Włodarskiego[a][1][4]. Dyplom obroniła w 1952 u prof. Eleonory Plutyńskiej[b][1][4].

Już w okresie studiów (1949) podjęła współpracę z Biurem Nadzoru Estetyki Produkcji[1][3], a w latach 1951–1957 pracowała w powstałym z przekształcenia BNEP Instytutem Wzornictwa Przemysłowego[c][1][5]. W IWP zajmowała się projektowaniem tkanin[3] oraz pracą badawczą, szczególnie nad rolą tkaniny we wnętrzu mieszkalnym i w architekturze[5][1]. Była autorką opracowań na ten temat, publikowanych m.in. w Biuletynie Instytutu Wzornictwa Przemysłowego[5]. Za napisaną wspólnie z Danutą Eymont-Szarras Rolę tkaniny we współczesnym wnętrzu mieszkalnym otrzymała w 1957 nagrodę Ministerstwa Przemysłu Lekkiego[1].

W 1959 został rozstrzygnięty konkurs na projekty gobelinów dla Cepelii i od tej pory artystka zaczęła działać również w tym zakresie[6]. Jej projekty realizowane były przede wszystkim w spółdzielni „Pilsko” w Milówce koło Żywca[6]. Były to gobeliny pejzażowe, o malarskim charakterze, cechujące się fakturowością materiału[6]. Czynniki te składały się na charakterystyczny styl, wyróżniający gobeliny „Pilska” na tle ogólnej produkcji cepeliowskiej[6].

Zasadniczą dziedziną twórczości Owidzkiej pozostaje tkanina unikatowa. W jej dorobku znajdują się strzyżone dywany wiązane, cechujące się nieregularnym wzorem i głębią koloru, uzyskiwaną dzięki zastosowaniu wielu jego odcieni[7]. W pracy używała głównie wełny owczej, wykorzystując ją nie tylko do tworzenia dywanów i kilimów, ale również tkanin żakardowych - w połączeniu z lnem i bawełną[7]. Żakardy Owidzkiej pokryte są wzorami geometrycznymi i utrzymane w spokojnych tonacjach kolorystycznych[7].

Pierwsza wystawa indywidualna artystki odbyła się w 1960 w Zachęcie i jest uznawana (obok wystawy Magdaleny Abakanowicz w tym samym roku[8]) za moment przełomowy dla miejsca tkaniny artystycznej w polskiej sztuce współczesnej[8][9]. Owidzka zaprezentowała dywany strzyżone typu Rij[8], a także kilimy i tkaniny nicielnicowe[9]. Krytycy podkreślali fakturowość tkanin oraz związanie rozkładu barw z budową dzieł[9]. Irena Huml uznała tę wystawę za zapowiedź polskiej szkoły tkaniny[8], o której zaczęto mówić na podstawie sukcesów odniesionych przez polską reprezentację na pierwszych edycjach Biennale Tkaniny Artystycznej w Lozannie[10]. W tym samym roku Jolanta Owidzka pełniła funkcję wicekomisarza Pawilonu Polskiego na Duodicesima Triennale di Milano, na którym została nagrodzona srebrnym medalem za etalaż prezentowanych tkanin, mebli, książek i szkła. W 1961 roku odbyła się pierwsza zagraniczna wystawa indywidualna artystki - „Rugs by Jolanda Owidzka” w Parma Gallery w Nowym Jorku[11]. Owidzka brała udział w pierwszej[12], drugiej[13] i piątej[11] edycji Biennale Tkaniny Artystycznej w Lozannie (odpowiednio 1962, 1965 i 1971). W 1965 zaprezentowała tam abstrakcyjny monumentalny gobelin utrzymany w szarościach i czerniach[14], a w roku 1971 kompozycję, na którą składało się dziesięć kwadratów[15] wystawianych wcześniej, w innych układach, w Sopocie i Warszawie[16].

Owidzka uczestniczyła też w innych ważnych międzynarodowych imprezach i wystawach, m.in. w prestiżowej wystawie Wall Hangings w Museum of Modern Art w Nowym Jorku (1968–1969)[5][17]. Otrzymywała zamówienia z zagranicy, w Stanach Zjednoczonych wyłącznym reprezentantem Owidzkiej była Jacques Baruch Gallery w Chicago[d]. Artystka była m.in. autorką tkanin dla sali koncertowej w Radomiu (1963 i 1965)[e], czy monumentalnej tkaniny strukturalnej „Biele” o wymiarach 230 cm na 1905 cm stworzonej dla hotelu Victoria w Warszawie (1975)[18]. W 1983 roku zrealizowała ścianki fakturalne do samolotu, którym papież Jan Paweł II wracał z pielgrzymki do Polski, a także ścianę strukturalną „Katedry Polskie” dla Sekretariatu Episkopatu Polski[19]. Jest także autorką niektórych z cyklu tkanin obrazujących życie i twórczość Jana Kochanowskiego dla muzeum w Czarnolesie (1983–1984)[20]. W sumie artystka miała w swoim dorobku ponad pięćdziesiąt tkanin monumentalnych powstałych w okresie 1964–2005 dla gmachów użyteczności publicznej — teatrów, filharmonii, hoteli, banków oraz biur LOT-u[5].

W 2005 Grażyna Banaszkiewicz zrealizowała w telewizji Polskiej (Poznań) film dokumentalny pt. Rozpięta przestrzeń (25 minut) o twórczości Jolanty Owidzkiej[21].

Artystka zmarła 25 marca 2020, została Pochowana na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie[2] (kwatera 299b-6-15)[22].

Wybrane wystawy[23]

  • 1960 – Wystawa indywidualna w Zachęcie, projekt ekspozycji Oskar Hansen
  • 1962 – I Międzynarodowe Biennale tkaniny artystycznej w Lozannie
  • 1965 – VIII Biennale w São Paulo
  • 1965 – II Międzynarodowe Biennale tkaniny artystycznej w Lozannie
  • 1971 – V Międzynarodowe Biennale tkaniny artystycznej w Lozannie
  • 1972, 1975, 1978, 1981 – Międzynarodowe Triennale Tkaniny Artystycznej w Łodzi
  • 1978 – wystawa w Jacques Baruch Gallery, Chicago
  • 1979 – Międzynarodowa Wystawa „The Wall Hangings” w Museum of Modern Art w Nowym Yorku
  • 1991 – „Contemporary Polish Fiber Art” w Mishkan le'Omanut Museum of Art w Ein Harod
  • 1998 – Wystawa w Galerii BWA w Gorzowie Wielkopolskim
  • 1998 – wystawa indywidualna w Galerii Stefana Szydłowskiego w Warszawie.
  • 1998 – wystawa indywidualna „Przerwana Przestrzeń. Tkanina” w Galerii Kordegarda w Warszawie
  • 2001 – wystawa Grupy IXION i zaproszonych gości „Polonia. Tapeçaria Contemporânea” w muzeum Casa Andrade Muricy w Kurytybie
  • 2002 - wystawa indywidualna "Jolanta Owidzka - małe formy tkackie" w galerii Vacoal Ginza Art Space w Tokio
  • 2002 – wystawa Grupy IXION wraz z zaproszonymi gośćmi w ramach Festiwalu "Sarajevska zima", Bośnia i Hercegowina
  • 2002 – wystawa IXION i zaproszeni goście w Galerii Platan i Ośrodku Kultury Polskiej w Budapeszcie
  • 2006 – Jubileuszowa wystawa retrospektywna z okazji 80 urodzin artystki „Tkanina i Przestrzeń”w Galerii Studio w Warszawie,
  • 2006 – „Tkanina. W kręgu Tkaniny Współczesnej 1945-2005", w Muzeum Włókiennictwa w Łodzi.
  • 2007 – „Włókno i Przestrzeń” wystawa jubileuszowa z okazji 80 urodzin w Muzeum Sztuki Współczesnej” w Radomiu
  • 2007 – wystawa indywidualna z okazji otrzymania Nagrody Krytyki Warszawskiej w Galerii Pokaz w Warszawie

Nagrody i odznaczenia

  • 1957 – Srebrny Krzyż Zasługi[3]
  • 1957 – nagroda Ministra Przemysłu Lekkiego za opracowanie Rola tkaniny we współczesnym wnętrzu mieszkalnym (wspólnie z Danutą Eymont-Szarras)[f][1]
  • 1957 – II nagroda na II Ogólnopolskiej Wystawie Architektury Wnętrz, Warszawa (wspólnie z Danutą Eymont-Szarras)[1][3]
  • 1960 – srebrny medal za etalaż Polskiego Pawilonu na XII Międzynarodowym Triennale w Mediolanie[g][1][4]
  • 1961 – nagroda Ministra Kultury i Sztuki za całokształt działalności[4]
  • 1963 – nagroda II stopnia Ministerstwa Kultury i Sztuki na wystawie Polskie dzieło plastyczne w XV-lecie PRL[1][3]
  • 1966 – srebrny medal na Festiwalu Sztuk Pięknych w Warszawie[1][4]
  • 1968 – wyróżnienie na wystawie pokonkursowej Jeździec i koń, Warszawa[1][3]
  • 1970 – złoty medal na III Festiwalu Sztuk Pięknych w Warszawie[1]
  • 1972 – brązowy medal na IV Festiwalu Sztuk Pięknych w Warszawie[1][4]
  • 1973 – złoty medal na wystawie Artyści plastycy z kręgu Cepelii, Warszawa[1][3]
  • 1975 – Złota Syrenka za zasługi dla Warszawy[4]
  • 1976 – Złota Odznaka ZPAP[3]
  • 1976 – Złota Odznaka za Zasługi dla Miasta Warszawy[3]
  • 1978 – Złoty Krzyż Zasługi[h][3]

Uwagi

  1. Źródła różnią się co do dat studiów. Wszystkie podają rok 1945 jako początkowy, jednak data przejścia z PWSSP w Krakowie na ASP w Warszawie to wg Ireny Huml 1947, wg profilu artystki na stronie Okręgu Warszawskiego ZPAP – 1950.
  2. Wg I. Huml w 1953.
  3. Wg biogramu zamieszczonego w prowadzonym przez IWP słowniku projektantów miało to miejsce w 1952, zaś wg OW ZPAP – dopiero w 1953.
  4. informacja od spadkobierczyni, Joanny Owidzkiej
  5. Slownikprojektantow.pl podaje daty 1964 i 1969.
  6. Wg biogramu Owidzkiej na slownikprojektantow.pl miało to miejsce w 1960.
  7. Wg biogramu Owidzkiej na slownikprojektantow.pl miało to miejsce w 1962.
  8. Wg profilu Owidzkiej na OW ZPAP Złoty Krzyż Zasługi artystka otrzymała w 1956.

Przypisy

  1. a b c d e f g h i j k l m n o p Huml 1989 ↓, s. 238.
  2. a b Jolanta Owidzka. nekrologi.wyborcza.pl. [dostęp 2020-03-31]. (pol.).
  3. a b c d e f g h i j k Owidzka Jolanta. slownikprojektantow.pl. [dostęp 2020-05-04].
  4. a b c d e f g Jolanta Owidzka. owzpap.org. [dostęp 2020-03-26].
  5. a b c d e Michał Jachuła: Jolanta Owidzka. culture.pl. [dostęp 2020-03-26].
  6. a b c d Tkanina artystyczna. Gobelin.. W: Irena Huml: Sztuka przedmiotu – przedmiot sztuki. Warszawa: Instytut Sztuki Polskiej Akademii Nauk, 2003, s. 93–95. ISBN 83-85938-08-7.
  7. a b c Abstrakcja we wnętrzu. W: Irena Huml: Sztuka przedmiotu – przedmiot sztuki. Warszawa: Instytut Sztuki Polskiej Akademii Nauk, 2003, s. 236–237. ISBN 83-85938-08-7.
  8. a b c d Huml 1989 ↓, s. 28.
  9. a b c Karolina Zychowicz: Jolanta Owidzka. Tkanina artystyczna. zacheta.art.pl. [dostęp 2020-03-26].
  10. Huml 1989 ↓, s. 31.
  11. a b Jubileuszowy Katalog "Jolanta Owidzka Włókno i przestrzeń", Muzeum Sztuki Współczesnej w Radomiu, 2007, s. 99.
  12. Huml 1989 ↓, s. 30.
  13. Huml 1989 ↓, s. 34.
  14. Huml 1989 ↓, s. 35.
  15. Huml 1989 ↓, s. 48.
  16. Jubileuszowy Katalog "Jolanta Owidzka Włókno i przestrzeń", Muzeum Sztuki Współczesnej w Radomiu, 2007, s. 106.
  17. Huml 1989 ↓, s. 41.
  18. Jubileuszowy Katalog "Jolanta Owidzka Włókno i przestrzeń", Muzeum Sztuki Współczesnej w Radomiu, 2007, s. 107.
  19. Jubileuszowy Katalog "Jolanta Owidzka Włókno i przestrzeń", Muzeum Sztuki Współczesnej w Radomiu, 2007, s. 117.
  20. Huml 1989 ↓, s. 54.
  21. FilmPolski.pl - ROZPIĘTA PRZESTRZEŃ, www.filmpolski.pl [dostęp 2020-04-13] (pol.).
  22. Cmentarz Stare Powązki: JANUSZ HORODECKI, [w:] Warszawskie Zabytkowe Pomniki Nagrobne [online] [dostęp 2020-02-10].
  23. Jubileuszowy Katalog "Jolanta Owidzka Włókno i przestrzeń", Muzeum Sztuki Współczesnej w Radomiu, 2007, s. 97-133.

Bibliografia

  • Irena Huml: Współczesna tkanina polska. Warszawa: Arkady, 1989. ISBN 83-213-3340-0.
  • Jubileuszowy katalog: Jolanta Owidzka Włókno i przestrzeń. Radom: Muzeum Sztuki Współczesnej w Radomiu, 2007. ISBN 83-87822-27-2

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

ZaZaslugiDlaWarszawy.jpg
Autor: Chemnitzer, Licencja: CC BY-SA 4.0
Złota odznaka honorowa Za Zasługi dla Warszawy, egzemplarz nadany w 1979 roku.
Jolanta Owidzka grób.jpg
Autor: Lukasz2, Licencja: CC BY 4.0
Nagrobek na cmentarzu Powązkowskim