Jolanta Rokoszowa

Jolanta Rokoszowa
Państwo działania

Polska 

Data i miejsce urodzenia

29 marca 1944
Sandomierz

Data i miejsce śmierci

31 marca 1997
Kraków

doktor habilitowany nauk humanistycznych
Specjalność: językoznawstwo
Alma Mater

Uniwersytet Jagielloński

Doktorat

1978

Habilitacja

1990

nauczyciel akademicki

Jolanta Rokoszowa, z d. Tłustochowska (ur. 29 marca 1944 w Sandomierzu, zm. 31 marca 1997 w Krakowie) – polska językoznawczyni, pracowniczka naukowa Uniwersytetu Jagiellońskiego.

Życiorys

Była córką Stanisława Tłustochowskiego i Zofii z d. Bełdowskiej[1]. W 1961 roku podjęła studia polonistyczne na Uniwersytecie Jagiellońskim, specjalizując się w historii języka i dialektologii[2]. Została prezesem Koła Naukowego Językoznawców Studentów UJ[1]. W roku 1966 obroniła pracę magisterską, napisaną pod kierunkiem prof. Witolda Taszyckiego, na temat fleksji historycznej[2] pt. Rozwój staropolskich form przypadkowych miejscownika liczby mnogiej[3]. Po ukończonych studiach odbyła roczny staż w Katedrze Językoznawstwa Ogólnego. W 1967 roku poślubiła historyka Mieczysława Rokosza[2]. W tym samym roku została zatrudniona w Pracowni Atlasu i Słownika Gwar Polskich[4] Polskiej Akademii Nauk kierowanej przez prof. Mieczysława Karasia[5], gdzie opracowała między innymi dwie mapy dotyczące mazurzenia i upodobnienia postępowego oraz wespół z Anną Niezabitowską stworzyła indeks rzeczowy do tomów I-X Małego atlasu gwar polskich[2].Od 1970 roku ponownie pracowała w Katedrze Językoznawstwa Ogólnego UJ[4].

Podczas stażu doktoranckiego w Katedrze Językoznawstwa Indoeuropejskiego i Ogólnego uczyła się pod kierunkiem Tadeusza Pobożniaka sanskrytu[3]. W 1978 r. Jolanta Rokoszowa obroniła dysertację doktorską pt. Kategoria strony. Studium teoretyczne[2], wypromowaną przez Adama Heinza[6]. W 1990 uzyskała stopień naukowy doktora habilitowanego na podstawie rozprawy naukowej Czas a język. O asymetrii reguł językowych[4][7]. W pracy tej podjęła problem czasu w stosunku do języka, rozpatrywany w aspekcie filozoficznym i językoznawczym[8].

W latach późniejszych Jolanta Rokoszowa zajęła się problematyką stosunku języka do milczenia. W dwóch artykułach (Język a milczenie, „Biuletyn PTJ” XL, 1986; Milczenie jako fakt językowy, „Biuletyn PTJ” L, 1994) omówiła te zagadnienia i dokonała klasyfikacji rodzajów milczenia, wyróżniając: 1) milczenie transcendentne (nie-mówienie, cisza) i 2) milczenie znaczące obecne w akcie mowy, które może dotyczyć: a) mówiącego (mówić/nie mówić), b) znaku (wyrazić/nie wyrazić), c) wartości (powiedzieć/nie powiedzieć). Skupiła się także na milczących aktach mowy, związku milczenia z pauzą i jego funkcjach socjokulturowych[8].

W 1980 roku podjęła się zakładania struktur NSZZ "Solidarność" na UJ[6][9]. Znana była dzięki swej działalności w związku zawodowym, a także organizacji konferencji na temat nowomowy[4][9], czyli języka propagandy totalitarnej (styczeń 1981). Opracowane przez nią materiały pokonferencyjne wydała w 1985 roku londyńska oficyna Polonia[8], a w 1989 r. Charles Zaremba przetłumaczył je na język francuski pt. La langue de hois en Pologne[4][10].

W czasie stanu wojennego J. Rokoszowa opublikowała pod pseudonimem Wanda Roguska (imię i nazwisko jej babki)[6] w periodyku „Solidarność Nauczycielska” cykl artykułów, w których ukazywała mechanizmy manipulacji językowej propagandy komunistycznej i sposoby walki z nią (antyslogany). Wydawała tomiki poezji literatów stanu wojennego w cyklu Idą pancry na „Wujek”. Wiersze zebrane[11] (1981–1982; siedem zeszytów). Po 1989 roku krytycznie obserwowała rozwój sytuacji w kraju i w środowisku akademickim, publikując krótkie felietony w „Arce”, „Tygodniku Powszechnym” i „Czasie Krakowskim”[8]. Po zakończeniu stanu wojennego Jolanta Rokoszowa uczestniczyła w przywróceniu struktur Związku w Uniwersytecie Jagiellońskim[11].

W 1993 roku krakowską językoznawczynię powołano do członkostwa czynnego w Academiae Scientiarum et Artium Europeae w Salzburgu[6]. W tym samym roku zaczęła prowadzić zajęcia z językoznawstwa w Institut National des Langues et Civilisations Orientales w Paryżu, podczas których przygotowywała monografię na temat miejsca i roli milczenia w komunikacji ludzkiej. Przedwczesna śmierć przerwała jej realizację koncepcji. Przedstawiła jedynie zarys w postaci dwóch artykułów wydrukowanych w Biuletynie Polskiego Towarzystwa Językoznawczego[12]. W ostatnich latach życia prowadziła badania nad zalewem pseudoangielszczyzny w języku polskim. Zjawisko to nazwała „polskim pidginem” i omówiła je w artykule opublikowanym w „Kulturze” (1994, nr 4)[8]. Prowadziła gościnne wykłady w uniwersytetach w Wiedniu i Duisburgu. Wygłaszała referaty na konferencjach naukowych w Uppsali, Helsinkach, Munster, Paryżu. Jej artykuły drukowano w periodykach polskich i zagranicznych[6].

Jako osoba związana od urodzenia z Sandomierzem Jolanta Rokoszowa zaangażowała się w utworzenia Towarzystwa Naukowego Sandomierskiego[4]. Zajmowała się badaniem gwary Sandomierszczyzny[1].

Publikacje

  • Język, czas, milczenie (1999)[13]
  • Obraz świata we współczesnych teoriach językoznawczych (1997)[14]
  • Sprachkontakte in Mitteleuropa (1997)[15]
  • L’image du monde dans les theories linquistiques contemporaines (1996)[16]
  • The problem of synchronic description in language (1995)[17]
  • Milczenie jako fakt językowy (1994)[18]
  • Problemy ogólnojęzykoznawcze i filozoficzne w pracach Jana Michała Rozwadowskiego (1991)[19]
  • Doktor Irena Żwak (1990)[20]
  • Czas a język: o asymetrii reguł językowych[21]
  • Józef Reczek (1936-1988) (1989)[22]
  • O mniejszościach narodowych w PRL (1989)[23]
  • O asymetrii reguł językowych (1988)[24]
  • Czy „żaden” to „każdy nie”? (1986)[25]
  • Zum Antropozentrismus in der Sprache: ein Beitrag zur Untersuchung des Genus verbi (1986)[26]
  • Ogólnojęzykoznawcze poglądy Adama Heinza (1983)[27]
  • Antropocentryzm języka i znaczenie tego faktu dla badań nad stroną (1981)[28]
  • Nowo-mowa: materiały z sesji naukowej poświęconej problemom współczesnego języka polskiego odbytej na Uniwersytecie Jagiellońskim w dniach 16 i 17 stycznia 1981 (1981; pod red.)[29]
  • Über das Problem des Antropozentrismus in der Sprache[30]
  • Struktura predykatowo-argumentowa a dystynktywne cechy semantyczne (1976)[31]
  • Eugeniusz Grodzieński. Zarys ogólnej teorii imion własnych, PWN, Warszawa 1973, s. 310 : [recenzja][32]
  • Z nowszych badań nad teorią języka (1973)[33]
  • Teksty gwarowe z Sandomierskiego (1971)[34]

Przypisy

  1. ↑ a b c Mieczysław Rokosz, „Poznałam błysk myśliswobodnej...” : Jolanta Rokoszowa (1944-1997), „Zeszyty Sandomierskie” (6), 1997, s. 58-60, ISSN 1233-6300.
  2. ↑ a b c d e Leszek Bednarczuk, Jolanta Rokoszowa (1944-1997), [w:] Jan Michalik, Uniwersytet Jagielloński. Wydział Filologiczny, Złota księga Wydziału Filologicznego., Kraków: Uniwersytet Jagielloński, 2000, s. 780, ISBN 83-7188-298-X, OCLC 52914372 [dostęp 2022-03-14].
  3. ↑ a b Krystyna Pisarkowa, Śp. Jolanta Rokoszowa (29 III 1944—31 IV 1997), „Język Polski”, LXXVII, 1997, s. 246, ISSN 0021-6941.
  4. ↑ a b c d e f Anna Kałkowska, Jolanta Rokoszowa (29 marca 1944 – 31 marca 1997), „Stylistyka”, 6, 1997, s. 575–578, ISSN 2545-1669 [dostęp 2022-03-14] (pol.).
  5. ↑ PROFESOR MIECZYSŁAW KARAŚ W PRACOWNI ATLASU I SŁOWNIKA GWAR POLSKICH W 30. ROCZNICĘ ŚMIERCI 1 – PDF Free Download, docplayer.pl [dostęp 2022-03-29].
  6. ↑ a b c d e Mieczysław Rokosz, „Poznałam błysk myśli swobodnej...” : Jolanta Rokoszowa, „Zeszyty Sandomierskie” (6), 1997, s. 59, ISSN 1233-6300.
  7. ↑ Dr hab. Jolanta Rokoszowa, [w:] baza „Ludzie nauki” portalu Nauka Polska (OPI) [online] [dostęp 2022-03-30].
  8. ↑ a b c d e Leszek Bednarczuk, Jolanta Rokoszowa (1944-1997), [w:] Jan Michalik, Uniwersytet Jagielloński. Wydział Filologiczny, Złota księga Wydziału Filologicznego., Kraków: Uniwersytet Jagielloński, 2000, s. 781, ISBN 83-7188-298-X, OCLC 52914372 [dostęp 2022-03-14].
  9. ↑ a b Barbara Niemiec, Jolanta Rokoszowa, „Tygodnik Solidarność” (16), 1997, s. 10, ISSN 0208-8045.
  10. ↑ Charles, Zaremba, Impr. Université de Provence), La Langue de bois en Pologne : et ailleurs : colloque consacré aux problèmes du polonais contemporain, Université Jagellon de Cracovie, 16-17 janvier 1981, Aix-en-Provence: Université de Provence, 1989, ISBN 2-85399-208-X, OCLC 467888138 [dostęp 2022-03-29].
  11. ↑ a b Mieczysław Rokosz, „Poznałam błysk myśli swobodnej...” : Jolanta Rokoszowa (1944-1997), „Zeszyty Sandomierskie” (6), 1997, s. 60, ISSN 1233-6300.
  12. ↑ Leszek Bednarczuk, Jolanta Rokoszowa, „Biuletyn Polskiego Towarzystwa Językoznawczego”, LIII, 1997, s. 6, ISSN 0032-3802 ISSN 0032-3802.
  13. ↑ Jolanta Rokoszowa, Język, czas, milczenie, Kraków: Wyd. Oddz. Polskiej Akademii Nauk, 1999, ISBN 83-86726-77-6, OCLC 44076969 [dostęp 2022-03-16].
  14. ↑ Jolanta Rokoszowa, Obraz świata we współczesnych teoriach językoznawczych, Warszawa: s.n., 1997.
  15. ↑ Jolanta Rokoszowa, Sprachkontakte in Mitteleuropa, Berlin ; New York: Walter de Gruyter, 1997.
  16. ↑ Jolanta Rokoszowa, L’image du monde dans les theories linquistiques contemporaines, Warszawa: s.n., 1996.
  17. ↑ Jolanta Rokoszowa, The problem of synchronic description in language, Kraków: s.n., 1995.
  18. ↑ Jolanta Rokoszowa, Milczenie jako fakt językowy, Warszawa: s.n., 1994.
  19. ↑ Jolanta Rokoszowa, Problemy ogólnojęzykoznawcze i filozoficzne w pracach Jana Michała Rozwadowskiego, Warszawa: s.n., 1991.
  20. ↑ Jolanta Rokoszowa, Doktor Irena Żwak (28 II 1939 – 24 V 1988), Kraków: Komisja Języka Polskiego PAU, 1990.
  21. ↑ Jolanta Rokoszowa, Czas a język. O asymetrii regół językowych, wyd. 1, Kraków: Nakł. Uniwersytetu Jagiellońskiego, 1989, ISBN 83-233-0328-2, OCLC 22306520 [dostęp 2022-03-16].
  22. ↑ Jolanta Rokoszowa, Józef Reczek (1936-1988), Kraków: Polskie Towarzystwo Językoznawcze, 1989.
  23. ↑ Jolanta Rokoszowa], O mniejszościach narodowych w PRL, Kraków: Komisja Języka Polskiego PAU, 1989.
  24. ↑ Jolanta Rkoszowa, O asymetrii reguł językowych, Kraków: Polska Akademia Nauk, 1988.
  25. ↑ Jolanta Rokoszowa, Czy „żaden” to „każdy nie”?, Kraków: Komisja Języka Polskiego PAU, 1986.
  26. ↑ Jolanta Rokoszowa, Zum Antropozentrismus in der Sprache. Ein Beitrag zur Untersuchung des Genus verbi, Kraków ; Wrocław etc: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1986.
  27. ↑ Jolanta Rokoszowa, Ogólnojęzykoznawcze poglądy Adama Heinza, Warszawa: s.n., 1983.
  28. ↑ Jolanta Rokoszowa, Antropocentryzm języka i znaczenie tego faktu dla badań nad stroną, Wrocław: s.n., 1981.
  29. ↑ NSZZ „Solidarność”, Uniwersytet Jagielloński. Wydział Filologiczny, Nowo-mowa. Materiały z sesji naukowej poświęconej problemom współczesnego języka polskiego odbytej na Uniwersytecie Jagiellońskim w dniach 16 i 17 stycznia 1981, London: Polonia, 1985, ISBN 0-902352-37-7, OCLC 14336201 [dostęp 2022-03-16].
  30. ↑ Jolanta Rokoszowa, Über das Problem des Antropozentrismus in der Sprache, Beograd: s.n., 1981.
  31. ↑ Jolanta Rokoszowa, Struktura predykatowo-argumentowa a dystynktywne cechy semantyczne, Kraków: s.n., 1976.
  32. ↑ Jolanta Rokoszowa, Eugeniusz Grodzieński. Zarys ogólnej teorii imion własnych, PWN, Warszawa 1973, s. 310 : [recenzja], Kraków: Wydawnictwo Komisji Języka Polskiego Akademii Umiejętności, 1975.
  33. ↑ Jolanta Rokoszowa, Z nowszych badań nad teorią języka, Kraków: Wydawnictwo Komisji Językowej Polskiej Akademii Umiejętności, 1973.
  34. ↑ Jolanta Rokoszowa, Teksty gwarowe z Sandomierskiego, Kraków: s.n., 1971.

Media użyte na tej stronie