Jomsborg

Jomsborg – legendarna osada wikingów u ujścia Odry. Pojawia się w źródłach z XII—XIII wieku, ale niektórzy historycy podważają wiarygodność sag skandynawskich jako źródeł historycznych. Najpełniejszy przekaz o Jomsborgu zawiera anonimowa Jómsvikingasaga z początku XIII wieku[1][2].

Powstanie osady

Nie jest jasne, kiedy miała powstać osada ani kto był jej założycielem. Prawdopodobnie o Jomsborgu pisał Adam z Bremy, kiedy opisywał osadę Jumne. Część źródeł, takich jak: Fagrskinna, Knytlinga saga i Saxo Gramatyk, wskazują na króla Danii Haralda Sinozębego, z namiestnictwa którego Jomswikingami dowodził Szwed Styrbjörn[2]. Z kolei Jómsvikinga saga, Saga o Olafie Tryggvasonie i Eyrbyggja saga sugerują jarla Palnatokiego, który miał otrzymać w tym celu ziemię od władcy słowiańskiego Burysława[3]. Ponieważ teksty te powstały w drugiej połowie XIII wieku i zawierają wiele podobieństw do Jómsvikingasagi, przyjmuje się, że była ona źródłem informacji dla ich autorów. Natomiast rozbieżności dotyczące założyciela Jomsborga mogą wynikać z tego, iż opierano się na jednej z młodszych wersji Jómsvikingasagi, która swoje źródło mogła mieć w jednym z wcześniejszych, dziś zaginionych tekstów. Z kolei Fagrskinna czy Knytlinga saga wzorują się na najstarszej, niezachowanej do dziś wersji Jómsvikingasagi, która wskazywała Haralda Sinozębego jako założyciela Jomsborga[4].

Wszystkie źródła mówią natomiast o bardzo podobnym motywie założenia osady, którym miały być zbrojne starcia i najazdy wymierzone w Słowian. Wyprawy te doprowadziły do opanowania Vindlandu i w konsekwencji do powstania grodu, który początkowo funkcjonować miał jako wojskowy obóz. Według sag Jomsborg stał się z czasem rozległym miastem z fortecą i dużym portem, przy którym znajdowała się kamienna wieża z katapultami. Najstarsze zapiski mówią, że port mógł pomieścić trzy statki, ale w późniejszych tekstach jest wzmianka o 360 okrętach[3]. Osadę zamieszkiwała zbrojna grupa wojowników zwana Jomswikingami, która miała za zadanie strzec duńskiego panowania nad okolicznym terytoriami. O jej kształcie i działaniach decydował zarządzający grodem jarl. Z czasem Jomswikingowie zaczęli podbijać także sąsiednie ziemie oraz najeżdżać wybrzeża Danii i Norwegii[5]. Ostateczny kres ich działalności położył w XI wieku Magnus Dobry, który najechał i zniszczył Jomsborg[6].

Z osadą łączy się także postać norweskiego króla Olafa Tryggvasona, który miał tam spędzić trzy lata[2].

Badania archeologiczne

Pierwsze badania archeologiczne przeprowadzili na Wolinie w latach 30. XX wieku badacze niemieccy pod przewodnictwem K.A. Wildego. Po II wojnie światowej wykopaliskami zajęli się polscy archeolodzy, którzy odkryli „kompleks miejski” z częścią handlową, przystanią portową oraz cmentarzyskiem. Według archeologów osada powstała na przełomie VIII i IX wieku[7]. Wśród odnalezionych przedmiotów były m.in. elementy uzbrojenia, naczynia ze steatytu, ozdobne amulety, tabliczka z napisem runicznym, fragmenty łodzi oraz drewniany dysk pełniący prawdopodobnie funkcję kompasu[8].

Zobacz też

Przypisy

  1. ↑ Aron J. Guriewicz: Wyprawy wikingów. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1969, s. 74.
  2. ↑ a b c Jerzy Strzelczyk: Mity, podania i wierzenia dawnych Słowian. Poznań: Rebis, 2007, s. 86-87. ISBN 978-83-7301-973-7.
  3. ↑ a b T. D. Kendrick: A History of the Vikings. Courier Dover Publications, 2004, s. 179. ISBN 978-0-486-43396-7. (ang.)
  4. ↑ J. Megaard. Studier i Jómsvikinga sagas stemma. Jómsvikinga sagas fem redaksjoner sammenlignet med versjone i Fagrskinna. Jómsvikingadrápa, Heimskringla og Saxo. „Arkiv for Nordisk Filologi”. 15, s. 152-182, 2000. 
  5. ↑ Hans Ræder, Jørgen Olrik: Saxonis Gesta Danorum. Levin & Munkesgaard, 1931, s. 271.
  6. ↑ R. Chartrand, Magnus Magnusson, Ian Heath, Mark Harrison, Keith Durham: The Vikings: Voyagers of Discovery and Plunder. Osprey Publishing, 2006, s. 90. ISBN 1-84603-087-0. (ang.)
  7. ↑ Tomasz Ważny, Dieter Eckstein. Dendrochronologiczne datowanie wczesnośredniowiecznej słowiańskiej osady Wolin. „Materiały Zachodniopomorskie”. 33, s. 147-159, 1987. 
  8. ↑ B. M. Stanisławski. Dysk drewniany z Wolina, jako kompas słoneczny- następny krok w badaniach nad wczesnośredniowieczną nawigacją. „Materiały Zachodniopomorskie”. 46, s. 157-176, 2000.